Nabycie sprawdzające – nowe kompetencje urzędów skarbowych
2022-02-25
Urzędnik będzie mógł nabyć towar lub usługę w celu skontrolowania wykonania obowiązków podatkowych, takich jak rejestracja na kasie oraz wydanie paragonu fiskalnego.
Ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (dalej jako „Polski Ład”) wprowadziła zmiany m.in. w zakresie przepisów ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (dalej jako „ustawa o KAS”), wyposażając tym samym naczelników urzędów skarbowych w nowe narzędzia kontrolne.
Cel nowego rozwiązania
Chodzi o umożliwienie kontroli podatników w zakresie wypełniania obowiązków związanych z podatkiem VAT, w szczególności w odniesieniu do realizacji obowiązku ewidencjonowania sprzedaży na kasie fiskalnej oraz wydawania paragonów fiskalnych (art. 94k ustawy o KAS). W uzasadnieniu projektu Polskiego Ładu ustawodawca wskazuje, że narzędzie to ma służyć zjawiskom, które godzą w zasadę powszechności równości opodatkowania, a ponadto ma służyć ochronie uczciwej konkurencji.
Katalog uprawnień kontrolnych naczelników urzędów skarbowych został uregulowany w art. 28 ustawy o KAS. W brzmieniu dotychczas obowiązującym urzędnik miał m.in. prawo przeprowadzenia kontroli podatkowej w rozumieniu przepisów ordynacji podatkowej (tj. ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa). Oznacza to, że przeprowadzenie kontroli musiało być poprzedzone odpowiednimi formalnościami, w tym w szczególności zawiadomieniem podatnika o planowanej kontroli z co najmniej siedmiodniowym wyprzedzeniem.
Polski Ład uzupełnia katalog uprawnień urzędników o prawo do dokonywania nabycia sprawdzającego. Na czym ma to polegać ?
Naczelnik urzędu skarbowego uzyskał prawo do przeprowadzania kontroli niebędącej kontrolą podatkową w myśl przepisów ordynacji podatkowej. A zatem nabycia sprawdzającego urzędnik może dokonać bez uprzedniego zawiadomienia podatnika o planowanej kontroli. W ramach nabycia sprawdzającego urzędnik będzie mógł nabyć towar lub usługę w celu sprawdzenia wykonania obowiązków podatkowych, o których mowa powyżej (tj. rejestracji na kasie oraz wydania paragonu fiskalnego).
Prawa i obowiązki podczas kontroli
W toku czynności urzędnik ma prawo do legitymowania kontrolowanego pracownika lub ustalenia jego tożsamości w inny sposób (np. poprzez przywołanie funkcjonariusza policji). Niezwłocznie po nabyciu towaru lub usługi sprawdzający ma obowiązek okazać legitymację służbową, poinformować kontrolowanego o dokonaniu nabycia sprawdzającego oraz pouczyć o przysługujących mu prawach i obowiązkach.
Po dokonaniu nabycia sprawdzającego urzędnik zwróci niezwłocznie nabyty towar oraz paragon fiskalny, jeżeli ten został wydany, chyba że z uwagi na rodzaj lub szczególne właściwości towaru nie jest możliwa jego ponowna sprzedaż. W ostatnim przypadku towar może zostać pozostawiony w miejscu jego nabycia jedynie za zgodą sprawdzanego podatnika. Ponadto urzędnik odstąpi od zwrotu towaru stanowiącego dowód popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego. Zwrotowi nie podlega również usługa wykonana w toku nabycia sprawdzającego. W sytuacji, w której nie następuje zwrot towaru, urzędnik nie dokonuje również zwrotu paragonu fiskalnego.
W toku kontroli sprawdzany ma obowiązek przyjąć zwracany towar, wydany paragon fiskalny oraz zwrócić zapłatę. Za niewykonanie powyższych obowiązków poniesie odpowiedzialność karną.
W razie niestwierdzenia naruszeń nabycie sprawdzające zakończy się sporządzeniem notatki służbowej. W notatce kontrolujący wskaże datę i miejsce dokonania nabycia sprawdzającego, dane sprawdzanego, wartość sprzedaży brutto wraz ze wskazaniem kwoty należnego podatku VAT, numer paragonu fiskalnego, numer kasy rejestrującej oraz dane sprawdzającego. Notatka sporządzona będzie w dwóch egzemplarzach, po jednym dla sprawdzanego oraz sprawdzającego.
W razie naruszenia przepisów oraz odmowy wykonania obowiązków przez sprawdzanego (przyjęcie zwrotu towaru lub paragonu, zwrot otrzymanej zapłaty), czynność zakończy się mandatem oraz sporządzeniem protokołu. Protokół będzie zawierał znacznie szerszy katalog danych, które wymienione zostały w art. 94t ust. 2 ustawy o KAS.
Odpowiedzialność karna
Naruszenia dotyczące zarówno obowiązków podatkowych, jak i obowiązków związanych z samym przebiegiem nabycia sprawdzającego uregulowane zostały w ustawie z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (dalej jako k.k.s.). Zgodnie z art. 62 ust. 4 k.k.s. karze grzywny podlega ten, kto dokona sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo nie wyda dokumentu potwierdzającego dokonanie sprzedaży.
Ponadto zgodnie z art. 83 § 1 k.k.s. karze grzywny podlega również osoba, która w toku nabycia sprawdzającego udaremnia lub utrudnia czynności służbowe urzędnika, w szczególności nie okazuje żądanych dokumentów. Karze grzywny podlega również sprawdzany, który w toku nabycia odmawia przyjęcia zwracanego towaru, paragonu fiskalnego lub odmawia zwrotu zapłaty otrzymanej za zwracany towar lub usługę.
Jak to działa w praktyce:
Kto może spodziewać się wizyty urzędnika
Zgodnie z uzasadnieniem Polskiego Ładu, jak i głosami podnoszonymi w toku prac legislacyjnych, wskazuje się, że jest to nabycie sprawdzające skierowane będzie w szczególności na drobnych przedsiębiorców. Ponadto przewiduje się, że fiskus będzie miał na celowniku przedsiębiorców świadczących drobne usługi, jak choćby zakłady kosmetyczne czy fryzjerskie. Szczególnie negatywne oceny związane są właśnie z tym sektorem, bowiem urzędnik, który w toku nabycia sprawdzającego skorzysta z usługi fryzjerskiej, nie poniesie z tego tytułu kosztów – koszty te będą pokrywane z budżetu państwa. Ponadto urzędnicy nie będą ograniczani właściwością urzędu skarbowego, w ramach którego pełnią funkcję. Zgodnie z art. 94v ustawy o KAS urzędnik może dokonywać nabycia sprawdzającego na całym terytorium RP.
Co mówią przepisy
Ustawa z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej
Art. 94k.
Nabycie sprawdzające polega na nabyciu towarów lub usług w celu sprawdzenia wywiązywania się przez sprawdzanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego, w zakresie:
1) ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej;
2) wydawania nabywcy paragonu fiskalnego.
Art. 94n.
W toku nabycia sprawdzającego sprawdzającemu przysługuje uprawnienie do legitymowania lub ustalania w inny sposób tożsamości sprawdzanych w zakresie niezbędnym na potrzeby tego nabycia.
