Koszty dochodzenia niektórych roszczeń wzrosną

Trwają prace nad gruntowną modyfikacją procedury cywilnej. Od 8 stycznia projekt nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw jest w Sejmie. Jednym z jej założeń jest likwidacja wyciągów z ksiąg bankowych jako podstawy do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Znacząco wpłynie to na windykację należności, w szczególności przez instytucje bankowe.

Aktualnie dłużnikowi przysługuje prawo do złożenia zarzutów od nakazu zapłaty, w terminie 14 dni od doręczenia nakazu zapłaty. Zarzuty podlegają opłacie sądowej w wysokości 3/4 opłaty od pozwu w postępowaniu nakazowym. Procedura wydawania nakazu zapłaty, na podstawie wyciągu z ksiąg banku opiera się więc w głównej mierze na analizie formalnych wymogów bankowego dokumentu prywatnego, bez rozpoznania przez sąd zapisów umowy łączącej strony.

Rozwiązanie przewidziane przez projekt ustawy odzwierciedla również stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który w trybie prejudycjalnym przeanalizował przepisy polskiego prawa krajowego w tym zakresie. W postanowieniu z 28 listopada 2018 r. wydanym w sprawie C-632/17 wskazano, że przepisy polskiej procedury w zakresie, w jakim, po pierwsze, stawiają pozwanemu konsumentowi wymóg złożenia merytorycznych zarzutów w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłaty (w tym powołanie stosownych okoliczności faktycznych i dowodów na ich potwierdzenie) i po drugie, penalizują go ze względu na konieczność uiszczenia opłaty sądowej od tych zarzutów, zwiększają znacznie prawdopodobieństwo tego, że uczestniczący w tym postępowaniu konsumenci nie przedstawią wymaganych zarzutów. Ze względu na powyższe art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on przepisom proceduralnym pozwalającym na wydanie nakazu zapłaty. Według tej procedury bowiem sąd rozpoznający pozew o wydanie tego nakazu nie jest uprawniony do zbadania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków danej umowy, a sposób wykonania prawa pozwanego do wniesienia zarzutów od takiego nakazu nie pozwala na zapewnienie przestrzegania praw konsumenta.

Trybunał zaznacza także, że w pierwszym etapie postępowania sąd krajowy nie dysponuje elementami pozwalającymi mu na upewnienie się, że obowiązek poinformowania konsumentów zgodnie z art. 10 dyrektywy 2008/48, został spełniony, a sam nakaz zapłaty jest wydawany wyłącznie po zbadaniu formalnych wymogów wyciągu z ksiąg banku. Procedura wydania nakazu i wniesienia zarzutów określona w art. 485 §3 k.p.c. nie zapewnia więc poszanowania praw przyznanych konsumentowi na mocy dyrektywy 2008/48. Powyższe rozwiązanie nie zaskakuje praktyków prawa procesowego. Jest ono zgodne z istniejącą, prokonsumencką linią orzeczniczą sądów krajowych i europejskich oraz działaniami polskiego ustawodawcy. Przejawem tego trendu może być chociażby uchylenie instytucji bankowego tytułu egzekucyjnego.

Mając na uwadze powyższe, wierzyciel, by usprawnić dochodzenie swoich roszczeń przed sądami, a przy tym zmniejszyć ponoszone koszty sądowe powinien podjąć działania już na etapie podpisywania umów kredytowych. W tym celu banki muszą indywidualnie podjąć decyzję, które produkty kredytowe dodatkowo objąć zabezpieczeniem w postaci weksla, umożliwiającego ewentualne dochodzenie należności w postępowaniach nakazowych. Wyeliminowanie wyciągu z ksiąg banku nie zniweczy jednak możliwości dochodzenia należności czy to w postępowaniu upominawczym, z których to instytucje bankowe nadal chętnie korzystają. Niemniej jednak postępowanie nakazowe prowadzone w oparciu o wyciąg z ksiąg banku wiązało się ze znacznym przyspieszeniem procedury uzyskania tytułu wykonawczego oraz znacznie mniejszymi kosztami sądowymi już na samym etapie skierowania sprawy do sądu.

Projekt nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego jest kluczowy dla masowego dochodzenia roszczeń z tytułu czynności bankowych. Oznaczać będzie bowiem, dla umów niezabezpieczonych wekslem, zwiększenie kosztów dochodzenia roszczeń oraz wydłużenie procesu zabezpieczenia roszczenia tytułem wykonawczym. W przypadku nowych umów zawieranych z konsumentami ponadto wpłynie zapewne na zapisy umowy dotyczące zabezpieczenia spłaty należności oraz zmobilizuje banki do pozyskiwania na etapie polubownym wyraźnego uznania długu (np. na stosownym formularzu).

Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 08-02-2019r.