Coraz bliżej nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego

2018-10-29

Co przed rozprawą?

Wcześniej sprawa może zostać skierowana przez sędziego na posiedzenie przygotowawcze, gdzie sędzia powinien w pierwszej kolejności nakłaniać strony do zawarcia ugody. Jeżeli to nie nastąpi, celem posiedzenia będzie ustalenie planu rozprawy: terminów rozpraw, a także kolejność i termin przeprowadzania dowodów. Plan rozprawy powinien zostać podpisany przez strony postępowania i ma stanowić załącznik do pisemnego protokołu z posiedzenia przygotowawczego.

Sędzia przed postępowaniem przygotowawczym będzie mógł zapoznać się ze stanowiskiem obu stron postępowania. W tym celu pozwany będzie zobowiązany do złożenia odpowiedzi na pozew, przed wyznaczonym terminem posiedzenia przygotowawczego.

Nowości w postępowaniu dowodowym

W ramach samego postępowania dowodowego, nowelizacja wprowadza możliwość składania zeznań na piśmie, po to, aby nie było konieczności odraczania rozpraw, ze względu na brak możliwości stawiennictwa świadka w wyznaczonym terminie. W projekcie z dnia 13 września 2018 r., wskazano, iż w takim przypadku świadek składa przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia. Dodatkowo, to strona, która wnosiła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka, czy też wnosiła o wezwanie biegłego na termin rozprawy, powinna dołożyć starań, by osoba ta stawiła się w wyznaczonym czasie i miejscu, w szczególności zawiadomić ją o obowiązku, czasie i miejscu stawiennictwa.
Strony postępowania będą miały także możliwość samodzielnego nagrywania rozpraw, o takim zamiarze muszą jednak wcześniej poinformować sąd.

Nadużycia prawa procesowego będą karane

Projekt przewiduje również możliwość ukarania strony, która w ocenie sądu nadużyła prawa procesowego. W orzeczeniu kończącym postępowanie, każda ze stron może zostać skazana na grzywnę. Niezależnie od wyniku sprawy sąd może również podwyższyć koszty procesu przypadające stronie nadużywającej. Istnieje nawet możliwość nałożenia na nią obowiązku zwrotu wszystkich kosztów, odpowiednio do spowodowanej nadużyciem zwłoki w rozpoznaniu sprawy. zasądzić od strony nadużywającej koszty procesu
Jeżeli nadużycie spowodowało zwłokę w rozpoznaniu sprawy, sąd będzie mógł na wniosek strony przeciwnej, zasądzić od strony nadużywającej, odsetki należne od zasądzonego świadczenia, za czas odpowiadający tej zwłoce.
W dotychczasowej procedurze cywilnej, ogłoszenie wyroku wraz z podaniem ustnych motywów rozstrzygnięcia występuje niezależnie od obecności stron czy też publiczności na terminie publikacji wyroku. W ramach nowelizacji, w przypadku, gdy na terminie wyznaczonym celem ogłoszenia wyroku, nikt się nie stawił, sędzia będzie mógł zarządzić odstąpienie od odczytania sentencji i od podania motywów rozstrzygnięcia. W takim przypadku wyrok uważać się będzie za ogłoszony z chwilą zakończenia posiedzenia.

Powrót postępowania w sprawach gospodarczych

Ustawą z dnia 16 września 2011 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381) z dniem 3 maja 2012 roku uchylono Postępowanie w sprawach gospodarczych. W projekcie zmian do ustawy kodeks postępowania cywilnego z dnia 13 września 2018 r., przewidziany jest jego powrót. Z założenia usprawni to prowadzenie postępowań przez strony będące przedsiębiorcami. W swym pierwszym piśmie procesowym strony zobowiązane będą do powołania wszystkich twierdzeń i dowodów, pod rygorem utraty prawa ich powoływania na dalszym etapie postępowania. Będą musiały także złożyć oświadczenie, że powołały wszystkie twierdzenia i dowody.
Sąd gospodarczy na wniosek strony będzie mógł jednak rozpoznać sprawę z pominięciem przepisów dotyczących postępowania w sprawach gospodarczych. Wniosek będzie skuteczny, jeżeli złoży go strona, która nie jest przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, najpóźniej przy pierwszej swej czynności po doręczeniu jej pouczenia.
W sprawach gospodarczych, projekt wprowadza możliwość zawarcia przez strony postępowania umowy dowodowej. Na jej podstawie strony mogą umówić się na wyłączenie pewnego rodzaju dowodów, w szczególności z zeznań świadków lub z opinii biegłych, w sprawie z określonego stosunku prawnego powstałego na podstawie umowy. Umowę będzie można zawrzeć na piśmie pod rygorem nieważności lub ustnie przed sądem.

Prymat w postępowaniu dowodowym będzie posiadał dowód z dokumentu. Czynność strony,
w szczególności oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie stosunku prawnego, będzie mogła być wykazana tylko za pomocą dokumentu, chyba że strona wykaże, że nie może go przedłożyć z przyczyn niezależnych od niej. Natomiast dopuszczalność dowodów z zeznań świadków będzie możliwa jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub z ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Również w postępowaniu w sprawach gospodarczych, projekt przewiduje możliwość obciążenia kosztami postępowania, niezależnie od wyniku postępowania, stronę, która przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy.
Żeby umożliwić przedsiębiorcom szybsze wyegzekwowanie należności, jeszcze przed uprawomocnieniem wyroku, ustawodawca przewidział w projekcie, że wyrok w sprawie gospodarczej z chwilą wydania stanowić będzie tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. W obecnym stanie prawnym analogiczna regulacja występuje w przypadku wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Niższe koszty? Nie dla wszystkich

W ramach nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, mają zostać również wprowadzone zmiany do Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Według zapowiedzi Ministerstwa „istotą reformy wymiaru sprawiedliwości – oprócz przyspieszenia postępowań sądowych – jest zwiększenie dostępu obywateli do sądów. Ma temu służyć zniesienie niektórych opłat sądowych i wysokie zniżki.”
Z treści projektu ustawy z dnia 13 września 2018 r., wynika , że opłata podstawowa zostanie zachowana na poziomie 30 zł. Opłaty w sprawach konsumenckich będą niższe o dwie trzecie, jeśli pokrzywdzona osoba przed wytoczeniem powództwa podjęła próbę polubownego załatwienia sporu, a w sporach z bankami opłata nie przekroczy 1000 zł. Projekt zakłada również podwyższenie niektórych opłat oraz wprowadzenie opłat za czynności, które do tej pory, strona wnioskująca o ich wykonanie była zwolniona od ich uiszczenia.

Pomimo, że zgodnie z założeniami, strony powinny dążyć do polubownego zakończenia postępowania, to według projektu ustawy, opłata od zawezwania do próby ugodowej będzie wynosić 1/2 opłaty. Do tej pory opłata wynosiła 40 zł, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekraczała 10.000 zł, a powyżej 10.000 zł – opłata wynosiła 300 zł. W projekcie, opłata od zawezwania jest ustalona na zdecydowanie wyższej wysokości.

Dodatkowo, projekt przewiduje opłatę stałą w wysokości 100 zł od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem. W przypadku wniesienia środka zaskarżenia opłatę uiszczoną od wniosku o uzasadnienie zaliczy się na poczet opłaty od środka zaskarżenia.

Dotychczasowy art. 28 określający opłaty w postępowaniu uproszczonym ma zostać uchylony, a opłaty, w ramach tego rodzaju postępowania będą ustalane zgodnie z projektowanym art. 13. W sposób widełkowy, w zależności od wartości przedmiotu sporu, ustalana będzie wysokość opłaty. Jednak zgodnie z projektowanymi zmianami, maksymalna wysokość opłaty będzie wynosić 1.000 zł, zamiast dotychczasowych 300 zł.

Pozytywną zmianą jest z kolei brak opłaty od pierwszego wniosku o wydanie odpisu orzeczenia kończącego postępowanie z klauzulą wykonalności, złożonego przez stronę inicjującą postępowanie. Do tej pory za nadanie klauzuli wykonalności, sądy pobierają opłatę w wysokości 6 zł za każdą rozpoczętą stronicę wydanego dokumentu.

Będzie szybciej?

Projekt ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, jest obecnie na etapie opiniowania, jednak Ministerstwo Sprawiedliwości zamierza jak najszybciej skierować go na ścieżkę rządową, a następnie do parlamentu. Czy faktycznie proponowane zmiany spowodują przyspieszenie rozpoznania spraw w ramach postępowania cywilnego? Wprowadzenie do projektu posiedzenia przygotowawczego spowoduje konieczność wyznaczania przez sędziów dodatkowych terminów. Kwestie, które mają być poruszane w ramach posiedzenia przygotowawczego, tj. namawianie stron do zawarcia ugody czy ustalenie kolejności przeprowadzania dowodów, mają już często miejsce, w ramach wyznaczonego terminu rozprawy. Dodatkowo, możliwość umorzenia postępowania, w przypadku nieusprawiedliwionego stawiennictwa powoda na terminie posiedzenia przygotowawczego, wydaje się zbyt daleko idące w skutkach.
Mając na uwadze liczbę spraw w referacie sędziów, można raczej spodziewać się, że obowiązek wyznaczania dodatkowych posiedzeń przygotowawczych, niekoniecznie może przyczynić się do przyspieszenia rozpoznania spraw cywilnych.

Artykuł ukazał się w serwisie rp.pl w dniu 28-10-2018r.