Działalność spółki można zakończyć taniej i szybciej

Podjęcie przez wspólników decyzji o rozwiązaniu spółki komandytowej nie zawsze łączy się z koniecznością przeprowadzenia jej likwidacji. Przyjęcie przez wspólników spółki komandytowej uchwały o rozwiązaniu spółki nie skutkuje tym, że natychmiast przestaje ona istnieć. Ustanie bytu spółki następuje – co do zasady – dopiero po przeprowadzeniu likwidacji i wykreśleniu spółki z rejestru przedsiębiorców KRS. W przypadku spółki komandytowej (podobnie jak w przypadku spółki jawnej i spółki partnerskiej) przepisy o postępowaniu likwidacyjnym mają jednak charakter dyspozytywny.

Możliwe jest zatem wykreślenie spółki komandytowej z rejestru bez przeprowadzenia likwidacji, pod warunkiem uzgodnienia przez wspólników innego sposobu zakończenia jej działalności. W tym celu niezbędna jest zgoda wszystkich wspólników, chyba że inny niż likwidacja sposób zakończenia działalności spółki wynika już z samych postanowień umowy spółki.

Jeżeli wspólnicy zdecydują się na inny niż likwidacja sposób zakończenia działalności spółki, będzie na nich spoczywać mniej obowiązków niż w przypadku prowadzenia likwidacji. W szczególności nie będzie potrzeby składania do sądu rejestrowego wniosku o wpisanie otwarcia likwidacji spółki ani sporządzania bilansu otwarcia likwidacji. Odpadnie zatem konieczność ponoszenia związanych z tym kosztów i opłat.

Zaletą rozwiązania spółki bez przeprowadzania likwidacji jest również możliwość ustalenia innych zasad podziału majątku spółki pomiędzy wspólników niż w przypadku likwidacji. Czynności podejmowane w toku likwidacji obejmują bowiem w szczególności ściągnięcie wierzytelności spółki i upłynnienie jej majątku. Po dokonaniu przez likwidatorów tych czynności i spłaceniu zobowiązań spółki oraz pozostawieniu odpowiednich kwot na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych, pozostały majątek dzieli się pomiędzy wspólników. Natomiast, jeśli rozwiązanie spółki następuje bez przeprowadzania likwidacji, wspólnicy mogą umówić się na podział jej majątku w naturze, bez konieczności jego wcześniejszego spieniężania. W takim przypadku podział między wspólników składników majątkowych rozwiązanej spółki obejmować może także wierzytelności.

Podejmując uchwałę o rozwiązaniu spółki komandytowej bez przeprowadzenia likwidacji, wspólnicy powinni ustalić, jakie czynności zostaną dokonane zamiast procedury likwidacji. W tym zakresie wspólnicy mogą w szczególności uzgodnić, że jeden albo kilku wspólników przejmie cały majątek spółki z obowiązkiem spłaty wierzycieli. Przykładowo możliwe jest przyznanie przez wspólników przedsiębiorstwa spółki komandytowej jednemu z nich. Dokonując takich ustaleń, wspólnicy powinni pamiętać o konieczności zawarcia odpowiednich umów związanych z przeniesieniem własności majątku spółki na wspólnika lub inną osobę bądź upoważnieniem ich do zbycia majątku. Chodzi na przykład o umowę sprzedaży, darowizny czy zlecenia sprzedaży majątku spółki. Co ważne, umowy te muszą spełniać wymogi co do formy czynności prawnych przewidziane przez przepisy kodeksu cywilnego. Jeżeli zatem intencją wspólników jest przeniesienie na jednego z nich własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego należących do spółki, umowa powinna mieć formę aktu notarialnego.

W orzecznictwie przyjmuje się, że jeżeli wspólnicy uzgodnili inny niż likwidacja sposób zakończenia działalności spółki komandytowej, spłata wierzycieli spółki nie musi nastąpić przed jej wykreśleniem z KRS. W postanowieniu z 5 maja 2016 roku (sygn. II CSK 573/15) Sąd Najwyższy wskazał, że w przypadku, gdy wspólnicy postanowili przekazać przedsiębiorstwo spółki komandytowej w całości na rzecz komplementariusza, nie ma wymogu spłacenia jego wierzycieli, ale istotne jest uregulowanie odpowiedzialności za jego długi. Zdaniem Sądu Najwyższego, w takiej sytuacji wystarczające jest zatem określenie przez wspólników, który z nich ponosi odpowiedzialność za długi przedsiębiorstwa połączone z utrzymującą się odpowiedzialnością byłego już komplementariusza. Oznacza to, że do rozwiązywania spółki komandytowej bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego nie stosuje się przepisów art. 82 i 83 w związku z art. 67 § 1 i art. 103 Kodeksu spółek handlowych.

We wspomnianym wyżej postanowieniu Sąd Najwyższy słusznie zwrócił też uwagę, że z chwilą wykreślenia spółki komandytowej z rejestru, gdy zakończono jej byt bez postępowania likwidacyjnego, wszyscy wspólnicy są jej następcami prawnymi. Stanowisko to jest zgodne z utrwaloną linią orzeczniczą.

W tym kontekście kontrowersje budzi dopuszczalność umownego ograniczenia przez wspólników ze skutkiem wobec osób trzecich sukcesji generalnej po rozwiązaniu spółki jedynie do wspólnika, który przejmuje majątek rozwiązanej spółki. W orzecznictwie podkreśla się bowiem, że uzgodnienia wspólników co do sposobu zakończenia działalności spółki nie mogą godzić w interesy wierzycieli spółki. W wyroku z dnia 9 lutego 2018 roku (sygn. akt: I CSK 241/17) Sąd Najwyższy przyjął, że tego rodzaju uzgodnienia mają charakter wewnętrzny (pomiędzy wspólnikami) i nie są wiążące dla wierzycieli spółki. Oznacza to, że jeśli wspólnicy wskazali jako sukcesora spółki jednego ze wspólników lub osobę trzecią, to do wywołania skutków wobec osób trzecich konieczne jest dokonanie odpowiednich czynności prawnych. Dopiero w ich następstwie wskazany podmiot nabędzie aktywa spółki i przejmie jej zobowiązania (np. przez przejęcie długów).

Wreszcie, trzeba pamiętać, że rozwiązanie przez wspólników spółki komandytowej bez przeprowadzenia likwidacji nie zwalnia ich z obowiązku wyznaczenia przechowawcy ksiąg i dokumentów spółki. Podobnie jak w przypadku likwidacji spółki, księgi i dokumenty spółki rozwiązanej bez przeprowadzenia likwidacji trzeba oddać na przechowanie wspólnikowi lub osobie trzeciej na okres nie krótszy niż pięć lat.

Po zawarciu umowy z przechowawcą ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki należy złożyć do sądu rejestrowego wniosek o wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców KRS. Spółka komandytowa zostaje rozwiązana (tj. ustaje jej byt prawny) z chwilą wykreślenia jej z rejestru przez sąd.