Istnieje ryzyko, że wierzyciel nie zostanie zaspokojony

Sprzedaż zabezpieczonych rzeczowo składników mienia dłużnika, wobec którego toczy się postępowanie sanacyjne, powoduje wygaśnięcie zabezpieczeń. Aby uzyskać zaspokojenie ze środków pochodzących z tejże sprzedaży, wierzyciel musi czekać na zatwierdzenie spisu wierzytelności przez sędziego-komisarza oraz sporządzenie planu podziału przez zarządcę. Jeśli procedury te się przedłużają lub gdy realne staje się widmo umorzenia postępowania sanacyjnego, wierzyciel narażony jest na ryzyko „pozostania z niczym”.

W ramach postępowania sanacyjnego składniki mienia należącego do dłużnika i wchodzącego w skład masy sanacyjnej mogą zostać zbyte przez zarządcę, za zgodą sędziego-komisarza. Sprzedaż taka wywołuje skutki jak sprzedaż dokonana przez syndyka w postępowaniu upadłościowym, a zatem jest sprzedażą ze skutkiem egzekucyjnym – na nabywcę nie przechodzą obciążenia rzeczy sprzedanych. Powoduje ona zatem wygaśnięcie takich zabezpieczeń jak hipoteka, czy zastaw. Zarządca sporządza następnie odrębny plan podziału sum uzyskanych ze sprzedaży rzeczy, wierzytelności i praw obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską zgodnie z przepisami Prawa upadłościowego. Podziału funduszy uzyskanych ze sprzedaży można jednak dokonać dopiero po zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza listy wierzytelności w całości lub części, co następuje w myśl art. 98 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego zasadniczo po upływie terminu do złożenia sprzeciwu, a w przypadku jego złożenia – po uprawomocnieniu się postanowienia w przedmiocie sprzeciwu. Zatwierdzony spis wierzytelności stanowi zatem niezbędną podstawę do tego, by zarządca mógł sporządzić plan podziału funduszy uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości obciążonej rzeczowo, a następnie wykonać ten plan.

Wierzyciel, któremu zależy na szybkim sporządzeniu przez zarządcę planu podziału funduszy uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości w postępowaniu sanacyjnym może podjąć kroki skutkujące przyspieszeniem tej procedury. Po pierwsze powinien uzyskać w sądzie, przed którym toczy się postępowanie sanacyjne informacje, czy w postępowaniu sanacyjnym rozpoznawane są jeszcze jakiekolwiek sprzeciwy wobec umieszczenia lub braku umieszczenia wierzytelności w spisie wierzytelności, a jeśli tak, to czy nie zachodzą przesłanki do zatwierdzenia spisu wierzytelności w części nieobjętej sprzeciwami w trybie art. 98 ust. 3 Prawa restrukturyzacyjnego (suma wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem, których dotyczą sprzeciwy prawomocnie nierozpoznane nie przekracza 15 proc. sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem).

Jeżeli z uzyskanych przez wierzyciela informacji wynika, że nie są rozpoznawane sprzeciwy lub w przypadku ziszczenia się przesłanek, o których mowa w art. 98 ust. 3 Prawa restrukturyzacyjnego, może on złożyć wniosek do sędziego-komisarza o możliwie jak najszybsze zatwierdzenie spisu wierzytelności (ewentualnie możliwie najszybsze zatwierdzenie spisu wierzytelności w warunkach art. 98 ust. 3 Prawa restrukturyzacyjnego), co umożliwiłoby sporządzenie przez zarządcę planu podziału funduszy uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości, uzasadniając go przede wszystkim tym, iż brak zatwierdzenia spisu wierzytelności negatywnie wpływa na sytuację wierzycieli, których wierzytelności zabezpieczone są rzeczowo, w sposób nieuzasadniony odsuwając w czasie moment uzyskania przez nich zaspokojenia.

W przypadku umorzenia postępowania sanacyjnego wierzyciel uprawniony z tytułu wykreślonej hipoteki ponosi także ryzyko rozporządzenia środkami pochodzącymi ze sprzedaży nieruchomości przez samego dłużnika. W takiej sytuacji byłemu wierzycielowi rzeczowemu nie przysługują żadne szczególne instrumenty ochrony poza skróconą drogą do zainicjowania egzekucji przeciwko dłużnikowi, z której skorzystać mogą także ci wierzyciele, którym nie przysługiwały zabezpieczenia rzeczowe. W przypadku prawomocnego umorzenia postępowania sanacyjnego wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności stanowi bowiem tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi (wierzyciel hipoteczny nie ma jednak w takim przypadku pierwszeństwa przed innymi wierzycielami).

Opisane wyżej ryzyko braku zaspokojenia wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo w kontekście ewentualnego umorzenia postępowania sanacyjnego, mogłoby zostać zredukowane w przypadku, gdyby środki uzyskane ze sprzedaży nieruchomości zostały zdeponowane na rachunku depozytowym ministra finansów (stosując w drodze analogii jeden z wariantów określonych w art. 227 Prawa upadłościowego). Zdeponowanie na rachunku depozytowym ograniczyłoby ryzyko skorzystania z tych środków przez dłużnika lub dokonania ich zajęcia przez osoby trzecie. W takim przypadku mógłby jednak pojawić się istotny problem związany z możliwością uzyskania wypłaty z takiego rachunku przez wierzycieli, którym przysługiwały zabezpieczenia rzeczowe, zwłaszcza w sytuacji, w której w toku postępowania sanacyjnego nie został jeszcze sporządzony przez zarządcę odrębny plan podziału, z którego wynikałyby kwoty należne na rzecz poszczególnych wierzycieli.

Alternatywnym rozwiązaniem mogłoby być również zdeponowanie przez zarządcę środków pochodzących ze sprzedaży nieruchomości na rachunku powierniczym lub na rachunku escrow i takie określenie warunków dokonania wypłaty z tego rachunku, które będzie zabezpieczało interesy wierzycieli, uprawnionych wcześniej z tytułu hipotek na zbytej przez zarządcę nieruchomości, na wypadek umorzenia postępowania sanacyjnego zanim plan podziału środków ze sprzedaży nieruchomości zostanie sporządzony, zatwierdzony i wykonany.

Inną możliwością zmniejszenia ryzyka braku uzyskania zaspokojenia ze środków uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości obciążonej hipotecznie jest monitorowanie przebiegu postępowania sanacyjnego i podjęcie czynności o charakterze procesowym w przypadku, gdyby okoliczności wskazywały, że postępowanie sanacyjne może zostać umorzone przed wykonaniem odrębnego planu podziału. W interesie wierzyciela hipotecznego leżałoby w takiej sytuacji zwrócenie się do sądu o nieumarzanie postępowania sanacyjnego przed sporządzeniem, uprawomocnieniem się i wykonaniem odrębnego planu podziału z uwagi na potencjalne doprowadzenie do rażącego naruszenia praw wierzycieli hipotecznych na skutek ewentualnego umorzenia postępowania przed wykonaniem odrębnego planu podziału. Należy także pamiętać, że w przypadku wydania postanowienia o umorzeniu postępowania możliwe jest jego zaskarżenie w drodze zażalenia w terminie dwóch tygodni. Równolegle z działaniami ukierunkowanymi na zapobiegnięcie umorzeniu postępowania sanacyjnego w interesie wierzyciela leżałoby podejmowanie działań w celu uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi, o ile wierzyciel nie posiada jeszcze takiego tytułu. Postępowanie sanacyjne prowadzone wobec dłużnika nie stoi na przeszkodzie podejmowaniu działań procesowych w celu uzyskania tytułu egzekucyjnego.

Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 08-03-2019r.