2019-05-02
Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych
Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii opracowało kolejny projekt ustawy wprowadzający zmiany i ułatwienia dla przedsiębiorców. Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (zwana dalej: Projektem) będzie prawdopodobnie przyjęta w II kwartale 2019 r. Celem Projektu jest rozszerzenie regulacji dotyczącej losów przedsiębiorstwa po śmierci przedsiębiorcy, wprowadzonej ustawą o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, która weszła w życie 25 listopada 2018 r. (kliknij i dowiedz się więcej). Założeniem Projektu jest wprowadzenie przepisów dotyczących m.in. dziedziczenia przedsiębiorstw, w tym ograniczających w tym zakresie instytucję tzw. zachowku.
Czym jest zachowek?
Zachowek to instytucja zakładająca, że spadkobiercom, którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy przysługuje prawo do połowy (a w przypadku osób niezdolnych do pracy dwóch trzecich) udziału spadkowego, który by im przypadał, gdyby zostali spadkobiercami ustawowymi. Znajduje ona najczęściej zastosowanie w przypadku, gdy spadkodawca pozostawił po sobie testament, w którym nie uwzględnił swoich spadkobierców ustawowych.
W sytuacji, gdy osoba uprawiona do zachowku nie otrzymała należnego jej udziału w spadku, ma ona prawo żądać od spadkobierców sumy pieniężnej niezbędnej do pokrycia zachowku lub jego uzupełnienia. W przypadku, gdy w skład masy spadkowej wchodzi przedsiębiorstwo, spadkobierca musi zatem liczyć się z koniecznością zapłaty zachowku na rzecz osób do niego uprawnionych – co stanowi dla niego dodatkowe obciążenie.
Problemy występujące obecnie
W obecnym stanie prawnym prowadzi to częstokroć do sytuacji, w której wizja otrzymania zachowku może być atrakcyjniejsza finansowo niż przejęcie samego przedsiębiorstwa i nikt ze spadkobierców ustawowych nie wyraża chęci jego poprowadzenia, licząc na gotówkę z zachowku. Aby zadośćuczynić żądaniom osób uprawnionych do zachowku spadkobierca niekiedy zmuszony jest do upłynnienia majątku przedsiębiorstwa i jego wyprzedaży – co może doprowadzić do takiego uszczuplenia tego majątku, które będzie uniemożliwiało dalsze jego prowadzenie.
Założenia Projektu
Do tej pory istniał spór odnośnie dopuszczalności i skuteczności prawnej umowy, na podstawie uprawnieni do zachowku zrzekaliby się swojego uprawnienia. Spór ten wynikał z braku jakiejkolwiek regulacji ustawowej tej kwestii. Celem Projektu jest uzupełnienie tej luki i wprowadzenie przepisów umożliwiających zawarcie umowy o zrzeczenie się zachowku.
Ponadto, zgodnie z założeniami Projektu, gdy w skład spadku wchodzić będzie przedsiębiorstwo, istotną pomocą dla spadkobierców ma być również możliwość obniżenia kwoty zachowku, odroczenia terminu jego płatności lub rozłożenia zapłaty zachowku na raty na okres maksymalnie 2 lat. Na możliwość tę będą miały wpływ takie okoliczności jak:
– typ, wielkość i stan przedsiębiorstwa wchodzącego do spadku oraz potrzeba zapewnienia kontynuacji prowadzonej przy jego wykorzystaniu działalności gospodarczej;
– sytuacja osobista i majątkowa uprawnionego do zachowku i zobowiązanego do pokrycia lub uzupełnienia zachowku.
Nie tylko jednoosobowa działalność gospodarcza
Projektowane zmiany dotyczą również sukcesji udziałów w spółkach osobowych. Obecnie, kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość przejścia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej jedynie w całości i tylko wtedy, gdy umowa spółki tak stanowi. Zgodnie z planowaną zmianą, będzie możliwe przeniesienie na inną osobę ułamkowej części ogółu praw i obowiązków wspólnika, jeżeli odpowiednie postanowienie w tym zakresie znajdzie się w umowie spółki. Uprości to sytuację, w której ogół praw i obowiązków w spółce osobowej w wyniku dziedziczenia przypadnie kilku spadkobiercom. Nowością będzie również rozszerzenie katalogu praw i przedmiotów mogących być przedmiotem zapisu windykacyjnego, o ogół praw i obowiązków w spółce osobowej. Do tej pory skuteczność zapisu windykacyjnego ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej była dyskusyjna.
Wprowadzone mają zostać także przepisy umożliwiające kontynuację działalności gospodarczej przez spółki osobowe mimo śmierci wspólnika. Śmierć wspólnika jest, co do zasady, jedną z przyczyn rozwiązania spółki osobowej. Po zmianach, w przypadku gdy z powodu śmierci wspólnika w spółce pozostanie jeden wspólnik, spółka taka ulegnie rozwiązaniu najpóźniej z upływem roku od dnia zaistnienia tego zdarzenia. Dodatkowo warto wskazać, że dotychczas w przypadku śmierci wspólnika umowa mogła trwać dalej tylko pomiędzy pozostałymi wspólnikami – jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Projekt wprowadzi możliwość dalszego trwania spółki między pozostałymi wspólnikami oraz spadkobiercami wspólnika – analogicznie: jeżeli umowa spółki tak stanowi lub pozostali wspólnicy i spadkobiercy zmarłego wspólnika tak postanowią.
