Prosta spółka akcyjna – uelastycznienie obrotu, czy zagrożenie

Trwają prace nad projektem nowelizacji kodeksu spółek handlowych, który ma wprowadzić do polskiej regulacji nowy rodzaj spółki kapitałowej – prostą spółkę akcyjną (dalej: PSA).

Zamiast standardowego kapitału zakładowego funkcjonować ma kapitał akcyjny, którego minimalna wysokość wynosić ma 1 zł. Nie będzie stały i jego wysokość nie będzie mogła być wskazywana w umowie spółki. Będzie ona określana przez zarząd na podstawie sumy wartości wkładów pieniężnych i niepieniężnych wniesionych na pokrycie akcji. Kwota kapitału akcyjnego będzie ujawniana w Rejestrze Przedsiębiorców. Zdaniem projektodawcy, spółka o takim kapitale, może być bardziej wiarygodnym partnerem w obrocie od spółek z o.o. z kapitałem zakładowym utrzymywanym w symbolicznej wysokości.

Planuje się również wprowadzenie nowego typu akcji, tj. akcji beznominałowych. Nie będą one posiadać wartości nominalnej i będą niejako oderwane od kapitału akcyjnego. Akcje beznominałowe wyrażać będą prawa członkowskie w spółce, nie zaś cząstkę kapitału akcyjnego. Będą zdematerializowane, co oznaczać będzie brak możliwości wydawania przez spółkę dokumentów akcji. Nowością będą również tzw. akcje założycielskie, jako nowy rodzaj akcji uprzywilejowanych – w przypadku kolejnej emisji nowych akcji minimalny stosunek liczby głosów przypadających na akcje założycielskie do ogólnej liczby głosów pozostanie bez zmian. Mają funkcjonować również akcje inwentorskie – obejmowane za wkład w postaci pomysłu w chwili jego skapitalizowania, pracownicze – przeznaczone dla pracowników nieodpłatnie lub na preferencyjnych warunkach, oraz dla doradców – mogące być formą wynagrodzenia lub czynnikiem motywacyjnym.

Z uwagi na niepubliczny charakter spółki, akcje wyemitowane przez PSA nie będą mogły zostać dopuszczone ani wprowadzone do obrotu zorganizowanego.

Sztandarowym rozwiązaniem, charakterystycznym dla PSA, będzie dopuszczenie możliwości wniesienia do spółki wkładu w postaci pracy i usług – co nie jest możliwe w przypadku pozostałych spółek kapitałowych.

Na kapitał akcyjny zaliczać się będzie wkłady rzeczywiście wniesione, a nie wkłady, których wniesienie akcjonariusze dopiero zadeklarują w umowie spółki. Brak pełnego pokrycia akcji nie spowoduje jednak ograniczenia ani wyłączenia uprawnień członkowskich.

W celu zwiększenia ochrony wierzycieli, planowane jest wprowadzenie zakazu dokonywania świadczeń na rzecz akcjonariuszy, które zagrażałyby wypłacalności spółki. Proponuje się również nakaz przeznaczenia części zysków na amortyzowanie przyszłych strat. Minimalna wysokość odpisów będzie zależna od sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy i stanowić będzie ułamek tej sumy (5 proc.). Jeżeli natomiast PSA osiągnie zysk, będzie ona miała obowiązek tworzyć rezerwę 8 proc. wypracowanego zysku.

Ustawodawca proponuje także uelastycznienie struktury organów PSA poprzez umożliwienie wyboru między klasycznym, dualistycznym systemem, opierającym się na zarządzie i radzie nadzorczej, a systemem monistycznym, zakładającym istnienie jednego organu – rady dyrektorów – wyposażonego w kompetencje zarządcze i nadzorcze. System monistyczny jest popularny w krajach anglosaskich, zatem może być on atrakcyjny dla zagranicznych inwestorów, którzy mieliby wówczas możliwość sięgnięcia po znaną sobie konstrukcję. Motywacją dla wprowadzenia rady dyrektorów jest zauważalne osłabienie efektywności nadzoru w przypadku wyłączenia organu nadzorczego od prowadzenia spraw spółki i chęć przeciwdziałania tej tendencji. Aby przeciwdziałać konfliktowi interesów, w ramach rady dyrektorów możliwe będzie dokonanie podziału zadań zarządczych i nadzorczych – zadania delegowane będą odpowiednio na dyrektorów wykonawczych i nie wykonawczych. Taki podział kompetencyjny nie będzie jednak skutkował uchyleniem odpowiedzialności wszystkich dyrektorów za kierowanie spółką i jej organizację. Prawo do reprezentowania PSA przysługiwać będzie każdemu dyrektorowi, niezależnie od tego, czy pełnić będzie funkcję dyrektora wykonawczego. Co istotne, rada dyrektorów nie musi być organem kolegialnym i może składać się z jednego dyrektora, skupiającego w swoich rękach uprawnienia zarządcze i nadzorcze.

Dominującym sposobem podejmowania uchwał przez organy PSA będzie tryb elektroniczny – za pomocą środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość.

Jeżeli chodzi o walne zgromadzenie, to możliwe będzie jego odbycie zdalnie – wszelkimi sposobami, które dają akcjonariuszowi możliwość przysłuchiwania się obradom, np. w formie wideokonferencji. Zgromadzenie będzie zwoływane pocztą elektroniczną na adres akcjonariusza wpisany do rejestru lub za pomocą listów poleconych lub przesyłek nadanych pocztą kurierską. Podanie swojego adresu e-mail przy wpisie do rejestru akcjonariuszy, będzie równoznaczne z wyrażeniem zgody na używanie tego adresu w jego relacjach ze spółką oraz z podmiotem prowadzącym rejestr.

Regulacja PSA co do zasady opiera się na przepisach dla odpowiednio spółki z o.o. i spółki akcyjnej. Wprowadzenie nowego typu spółki do kodeksu spółek handlowych, o ile pożądane przez środowisko biznesowe, zwłaszcza start-upów, jest krytykowane przez przedstawicieli doktryny prawa gospodarczego. Podnosi się, że w założeniu prosta spółka jest bardziej skomplikowana niż na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać. Projekt budzi także obawy pod kątem bezpieczeństwa obrotu. Wskazuje się, że możliwość funkcjonowania spółki bez majątku wystarczającego na przeprowadzenie postępowania upadłościowego może istotnie zagrażać jej wierzycielom, a sposób prowadzenia rejestru akcji i brak granic ich uprzywilejowania może nie zapewniać dostatecznego bezpieczeństwa inwestorom. Zdaniem środowisk naukowych, rozwiązania przewidziane w konstrukcji PSA nie harmonizują z systemem prawa spółek i przez to naruszają jego spójność.

Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 26-07-2019 r.