Spory przedsiębiorców rozstrzygnie Sąd Polubowny przy Prokuratorii Generalnej RP
2020-10-22
Sąd Polubowny przy Prokuratorii Generalnej RP będzie mógł rozstrzygać spory obejmujące także przedsiębiorców prywatnych – wykonawców umów o zamówienie publiczne. Aktualne pozostają jednak obawy o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
W ostatnim czasie daje się zauważyć wyraźną tendencję ustawodawcy do mobilizacji stron ku pozasądowym rozstrzygnięciom prowadzonych sporów (ADR). Choć formalnie możliwość zawarcia ugody w zakresie umów z zamówień publicznych nie była dotychczas wyłączona, ustawodawca wyraźnie podkreśla rolę mediacji lub innego polubownego rozwiązywania sporów. Tej kwestii został bowiem poświęcony cały rozdział X ustawy z 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych. Przepisy te wejdą w życie 1 stycznia 2021 r.
NOWE ROZWIĄZANIA
Zgodnie z przepisami, w sprawie majątkowej, w której zawarcie ugody jest dopuszczalne, każda ze stron umowy będzie mogła złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji lub inne polubowne rozwiązanie sporu. Taki wniosek będzie można złożyć do Sądu Polubownego przy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, wybranego mediatora albo osoby prowadzącej inne polubowne rozwiązanie sporu. Dodatkowo, postanowienia o mediacji może zawierać w sobie już umowa lub umowa ramowa. Istotne jest zatem, aby w momencie składania oferty dokonywać weryfikacji projektów umów również pod tym kątem.
W przypadku sporów sądowych wprowadza się obowiązkową informację w pozwie albo odpowiedzi na pozew zamawiającego o tym, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego polubownego rozwiązania sporu, a gdy takich prób nie podjęto – wyjaśnienie przyczyn. Co ważne, jeżeli pozew albo odpowiedź na pozew zamawiającego nie zawiera takiej informacji, a szacunkowa wartość zamówienia została ustalona jako równa lub przekraczająca w złotych równowartość kwoty 10 000 000 euro dla dostaw lub usług oraz 20 000 000 euro dla robót budowlanych oraz wartość przedmiotu sporu przewyższa 100 000 złotych, sąd obligatoryjnie skieruje strony do mediacji.
Takie rozwiązanie powoduje, że Sąd Polubowny przy Prokuratorii Generalnej RP będzie mógł rozstrzygać spory obejmujące także przedsiębiorców prywatnych – wykonawców umów o zamówienie publiczne, a nie jak dotychczas wyłącznie podmioty z udziałem kapitałowym państwa. Ponadto to rozwiązanie stwarza nowe możliwości rozwoju dla podmiotów zawodowo trudniących się postępowaniem polubownym. Sąd przewiduje możliwość rozpatrywania sprawy w trzech trybach – mediacji, koncyliacji i arbitrażu.
KOSZTY SPORÓW
Na postawie art. 77 ustawy z 11 września 2019 r. przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych określono, że wnioskodawcy wnoszą opłaty za przeprowadzenie postępowania oraz ponoszą wydatki na wynagrodzenie i zwrot kosztów poniesionych przez biegłych, tłumaczy oraz koszty przeprowadzenia innych dowodów w postępowaniu przed Sądem Polubownym. Wysokość opłaty za postępowanie arbitrażowe nie może być wyższa niż 100 000 zł, a w przypadku mediacji lub innego polubownego rozwiązania sporu nie może być wyższa niż 10 000 zł.
Jak wynika z informacji dostarczanych przez sąd polubowny, opłata za postępowanie mediacyjne i koncyliacyjne wynosi 5000 zł i jest uiszczana po jego zakończeniu. Opłata ulega zwiększeniu za każde posiedzenie. Wysokość opłaty za przeprowadzenie postępowania arbitrażowego wynosi 10 000 zł. Gdy wartość przedmiotu sprawy przekracza 200 000 zł, wysokość opłaty za przeprowadzenie postępowania wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sprawy, przy czym w sprawach rozstrzyganych w składzie jednoosobowym opłata wynosi 50 proc. należnej opłaty. Do opłat dolicza się należny podatek VAT.
W przypadku mediacji ze skierowania sądu powszechnego lub mediacji w postępowaniu administracyjnym koszt mediacji określają właściwe akty wykonawcze.
Jak wynika z powyższego, proponowane opłaty mogą okazać się korzystne dla stron sporu. W standardowym procesie cywilnym opłata od pozwu przy wartości przedmiotu sporu powyżej 20 000 zł wynosi bowiem aż 5 proc. dochodzonej należności.
CZY TO BĘDZIE ZACHĘTA
Ustawodawca, zdaje się, przeoczył fakt, że główną przyczyną znikomej liczby ugodowych rozstrzygnięć sporów nie jest dotychczasowy brak bezpośredniego uregulowania ADR w ustawie, lecz obawa przed naruszeniem przepisów o dyscyplinie finansów publicznych oraz dozwolonych zmianach umowy w sprawie zamówienia publicznego.
Przy ocenie rozwiązań nowej ustawy pod kątem jej realnego przyczyniania się do zwiększenia liczby ugód, zasadniczą rolę odgrywa treść art. 592 nowej ustawy Prawo zamówień publicznych. Zgodnie z tym przepisem, zawarcie ugody nie może prowadzić do naruszenia przepisów zawartych w dziale VII rozdziału 3, a więc dotyczących zmian umów. Z tych regulacji wynika, że do umowy w sprawie zamówienia publicznego dozwolone jest wprowadzenie jedynie takich zmian, które nie mają charakteru zmian istotnych. Przepis ten może zniechęcać zamawiających do dokonywania ustępstw w ramach ugody, skoro w dalszym ciągu mogą być uznane przez organy kontrolujące jako niedozwolone.
Te rozważania mają znaczenie w kontekście naruszenia dyscypliny finansów publicznych. W myśl art. 54a ustawy o finansach publicznych, jednostka sektora finansów publicznych może zawrzeć ugodę w sprawie spornej należności cywilnoprawnej w przypadku dokonania oceny, że skutki ugody są dla tej jednostki lub odpowiednio Skarbu Państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego korzystniejsze niż prawdopodobny wynik postępowania sądowego albo arbitrażowego. Ocena skutków ugody nastąpi, w formie pisemnej, z uwzględnieniem okoliczności sprawy, w szczególności zasadności spornych żądań, możliwości ich zaspokojenia i przewidywanego czasu trwania oraz kosztów postępowania sądowego albo arbitrażowego.
Współautorem tekstu jest Agnieszka Owczarska, prawnik
ZDANIEM AUTOREK
Choć ustawodawca stwarza możliwość zawarcia ugody przez zamawiającego i doprecyzowuje zasady, na jakich ma się to odbywać, nie wydaje się, by pod rządami nowej ustawy Prawa zamówień publicznych doszło do znaczącego zwiększenia liczby zawieranych ugód w zamówieniach publicznych. Pomimo niższych kosztów postępowania i rozszerzenia katalogu podmiotów uprawnionych do występowania przed Sądem Polubownym przy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, zawarcie ugody w dalszym ciągu może być uznane za istotną zmianę umowy. To zaś w znaczący sposób może się przyczyniać do utrzymania niskiej liczby spraw rozpatrywanych w tym trybie.
Artykuł ukazał się w internetowym oraz papierowym wydaniu dziennika ,,Rzeczpospolita”
