Tarcza antykryzysowa 3.0: Przymusowa dematerializacja akcji odsunięta w czasie
2020-06-25
Tarcza antykryzysowa 3.0. przesuwa termin planowanej przymusowej dematerializacji akcji spółek komandytowo-akcyjnych oraz akcyjnych na dzień 1 marca 2021 r.
Tzw. tarcza antykryzysowa 3.0. przesunęła termin planowanej przymusowej dematerializacji akcji spółek komandytowo-akcyjnych oraz akcyjnych na dzień 1 marca 2021 r. Pierwotnie dematerializacja miała zostać przeprowadzona do dnia 1 stycznia 2021 r. na mocy uchwalonej w ubiegłym roku noweli kodeksu spółek handlowych z sierpnia 2019 r.
REWOLUCJA CYFROWA W OBROCIE AKCJAMI
Wspomniana nowelizacja stanowiła wdrożenie rekomendacji zawartych w raporcie fazy I opracowanym przez Global Forum on Transparency and Exchange of Information for Tax Purposes, dotyczącym realizacji przez Polskę standardów podatkowych (tzw. Peer Review), dotyczących dematerializacji akcji na okaziciela.
Dematerializacja papierów wartościowych na okaziciela była również jednym z zaleceń raportu dotyczącego zwiększenia efektywności systemu zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu opracowanego przez Komitet Ekspertów ds. Oceny Środków Zapobiegania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu Rady Europy MONEYVAL.
W ocenie projektodawcy ustawy konstrukcja akcji na okaziciela nie powinna służyć „ukryciu” osoby akcjonariusza, lecz ułatwieniu realizacji funkcji obiegowej akcji. Z tego powodu nie ma uzasadnienia dla gwarantowania anonimowości akcjonariuszom w przypadku, gdy takiej gwarancji nie mają wspólnicy spółki z o.o. Wprowadzone zmiany są rewolucyjne, bowiem wszelkie dokumenty akcji zostaną zastąpione wpisem w odpowiednim rejestrze akcjonariuszy.
Zmiany objęły nie tylko akcje na okaziciela, ale również akcje imienne. Celem nowelizacji było stworzenie jednolitych ram prawnych autonomicznego reżimu obrotu akcjami spółek poza obrotem na rynku regulowanym.
OBOWIĄZEK PROWADZENIA STRONY INTERNETOWEJ
Już od 1 stycznia 2020 r. każda spółka akcyjna i komandytowo-akcyjna ma obowiązek posiadania strony internetowej. Adres strony internetowej podlega obowiązkowemu ujawnieniu w Krajowym Rejestrze Sądowym. Na stronie internetowej spółki obowiązane są do wydzielenia miejsca na komunikację z akcjonariuszami, a także na ogłoszenia wymagane przez prawo lub ich statuty.
Obowiązek związany ze stroną internetową jest zatem bardzo zbliżony do obecnych wymogów realizowanych przez spółki publiczne.
COVID-19 OPÓŹNIA DEMATERIALIZACJĘ
Na spółkach akcyjnych i komandytowo-akcyjnych ciążą między innymi następujące obowiązki:
– podjęcie uchwały o wyborze podmiotu prowadzącego rejestr oraz zawarcia umowy o jego prowadzenie do dnia 30 września 2020 r.,
– dokonanie pierwszego wezwania do złożenia dotychczasowych dokumentów akcji przez akcjonariuszy najpóźniej do dnia 30 września 2020 r.,
Z dniem 1 marca 2021 r. moc prawną uzyskają wpisy w rejestrze akcjonariuszy. Natomiast z dniem 1 marca 2026 r. wygaśnie ochrona wynikająca z posiadania dokumentu akcji. Do tego dnia dotychczasowe dokumenty akcji zachowają moc dowodową, jednak wyłącznie w zakresie wykazywania przez akcjonariusza wobec spółki, że przysługują mu prawa udziałowe.
Przepisy tarczy antykryzysowej 3.0 istotnie wydłużają terminy. Zgodnie z pierwotnymi założeniami, każdy z powyższych terminów miał upływać o trzy miesiące wcześniej.
SANKCJE ZA NIEDOPEŁNIENIE OBOWIĄZKÓW
Osoby uprawione do reprezentacji spółki, która nie dopełnia obowiązków informacyjnych oraz organizacyjnych mogą zostać ukarane karą grzywny w wysokości do 20.000 zł. Natomiast brak strony internetowej wiąże się z sankcją grzywny do 5.000 zł. W tym przypadku odpowiedzialność również obciąża reprezentantów Spółki.
Z pewnością ta zmiana może przynieść pozytywne skutki z perspektywy przeciwdziałania praniu pieniędzy, a także pozwoli organom podatkowym na łatwiejszą weryfikację. Warto również wskazać, że akcjonariusz obowiązany będzie do wypełnienia ankiety w zakresie ryzyka związanego z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu celem ustalenia beneficjenta rzeczywistego.
Przymusowej dematerializacji podlegają również akcje prostej spółki akcyjnej, której powołanie do życia będzie możliwe od 1 marca 2021 r. Akcje tej spółki nie mają formy dokumentu.
Rozwiązaniem dla uniknięcia przymusowej dematerializacji akcji oraz związanych z tym kosztów i uciążliwości może okazać się zmiana formy organizacyjnej, w szczególności przekształcenie spółki w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
SKUTKI ZMIAN
W rejestrze akcjonariuszy będą gromadzone podstawowe dane dotyczące akcji, a także uprawnionych z akcji. O tym, kto jest akcjonariuszem decydować będzie wpis w rejestrze. Wpisy będą dokonywane na żądanie spółki lub osoby mającej interes prawny. Pewien niepokój może budzić fakt, że podmiot prywatny prowadzący rejestr będzie decydował o istnieniu interesu prawnego dla ujawnienia danych w rejestrze akcjonariuszy. Wpisowi podlegać będą również zastawnicy albo użytkownicy uprawnieni do wykonywania prawa głosu. Podmiot prowadzący rejestr wydawać będzie uprawnionym świadectwo rejestrowe, które potwierdzają te uprawnienia z akcji, które nie mogą być realizowane wyłącznie na podstawie wpisu.
Zmiany znacznie utrudnią podejmowanie uchwał bez formalnego zwołania walnego zgromadzenia. Ustalenie uprawnionych, którym przysługuje prawo głosu dokonywane będzie na podstawie wykazu sporządzonego przez podmiot prowadzący depozyt papierów wartościowych. Jego uzyskanie może okazać się czasochłonne. Alternatywnym rozwiązaniem jest wykazanie swoich uprawnień przez akcjonariusza za pomocą świadectwa rejestrowego. Jednak jego wydanie powiązane jest z obowiązkiem uiszczenia opłaty. Ponadto świadectwo wydawane jest w terminie tygodnia od dnia złożenia stosownego żądania. Nowe regulacje grożą zatem ryzykiem nieuzasadnionego pozbawienia uprawnionego prawa głosu, w sytuacji, gdy Zarząd uzyska wykaz akcjonariuszy na kilka tygodni przed odbyciem Walnego Zgromadzenia, a po tej chwili dokonany zostanie wpis ujawniający uprawnienia danego akcjonariusza. Jest to konsekwencją tego, że zgodnie z art. Art. 3286 § 2 KSH świadectwo rejestrowe potwierdza uprawnienia wynikające z akcji, które nie mogą być realizowane wyłącznie na podstawie zapisów w rejestrze akcjonariuszy. Zatem, gdy akcjonariusz nie znajdzie się na wykazie akcjonariuszy, jedyną możliwością oddania głosu będzie legitymowanie się świadectwem rejestrowym. Przepisy te faktycznie więc ograniczają możliwości odbywania nieformalnych walnych zgromadzeń.
Przeniesienie akcji, a także obciążenie rzeczowe akcji będzie skuteczne z momentem konstytutywnego wpisu w rejestrze. Ustawa nie rozstrzyga jednak miarodajnej chwili dla objęcia akcji, przesądza jedynie, że wpis do rejestru akcjonariuszy może nastąpić dopiero po rejestracji spółki.
Przedmiotowa regulacja rozstrzyga między dwoma sprzecznymi wartościami – z jednej strony poufnością informacji korporacyjnych, które niejednokrotnie stanowią kluczą rolę dla działalność spółki, ale niosą ze sobą ryzyko nadużyć, którym przeciwdziałać ma rozporządzenie MAR – z drugiej zaś wymóg zapewnienia bezpieczeństwa operacji na instrumentach finansowych, którego osiągnięcie rodzi ryzyko nadużyć ze strony osób trzecich, z negatywnym skutkiem dla istnienia samej spółki. Jak wynika z uzasadnienia, naczelną wartością dla ustawodawcy było bezpieczeństwo obrotu, w które to godziło pozostawanie anonimowym przez uprawnionych z akcji na okaziciela. Z pewnością powodzenie cyfrowej rewolucji uzależnione jest od wypracowania prawnych instrumentów umożliwiających przeciwdziałanie powyżej zaprezentowanym negatywnym zjawiskom.
Jacek Osipiuk – adwokat w Andersen Tax & Legal, Poland
Klaudia Raczek – Andersen Tax & Legal, Poland
Artykuł ukazał się na rp.pl
