Zagraniczne zakupy będą bezpieczniejsze

2017-05-08

W związku z tym, iż konsumenci coraz częściej korzystają z towarów i usług oferowanych online przez przedsiębiorstwa mające siedzibę w państwie Unii Europejskiej innym niż miejsce zamieszkania nabywcy, Komisja Europejska zwraca szczególną uwagę na współpracę organów państwowych w dziedzinie ochrony konsumenta. Zdaniem Komisji zaistniała potrzeba zwiększenia zaufania konsumentów poprzez szybsze, sprawniejsze i spójniejsze egzekwowanie prawa w zakresie ochrony konsumentów.

Komisja proponuje stworzenie bardziej efektywnych niż do tej pory mechanizmów współpracy pomiędzy organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie unijnych przepisów. Głównym celem projektu rozporządzenia z 25 maja 2016 roku (2016/0148 (COD) w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów, jest zapewnienie pewności prawa na jednolitym rynku poprzez spójne egzekwowanie podstawowych przepisów dorobku unijnego. Komisja wskazuje, iż istniejące rozwiązania nie są wystarczające w kontekście transgranicznym. Pomimo obowiązywania rozporządzenia w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów z 27 października 2004 roku obecny wskaźnik nieprzestrzegania podstawowych unijnych przepisów w dziedzinie ochrony konsumentów jest nadal wysoki (32–69 proc). Przepisy nie są dostatecznie egzekwowane, w związku z czym konieczna jest ogólnounijna współpraca.

Celem nowego rozporządzenia jest usunięcie niedociągnięć, opracowanie nowoczesnych, efektywnych i skutecznych mechanizmów współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów, które zmniejszą szkody ponoszone przez naruszenia przepisów unijnych. Zgodnie z projektem rozporządzenia współpraca w egzekwowaniu przepisów będzie obywała się za pomocą mechanizmu wzajemnej pomocy oraz mechanizmu ostrzegania. Został przewidziany również zbiór minimalnych uprawnień niezbędnych do prowadzenia współpracy pomiędzy organami krajowymi.

Pomoc i ostrzeżenia

Mechanizm wzajemnej pomocy składa się z dwóch instrumentów: wniosków o udzielenie informacji oraz wniosków o podjęcie środków służących egzekwowaniu prawa. Mechanizm ten zapewnia właściwemu organowi możliwość zwrócenia się do organu w innym państwie członkowskim z wnioskiem o podjęcie odpowiednich działań. Organ powiadomiony o naruszeniu prawa w zakresie ochrony konsumenta ma obowiązek udzielenia odpowiedzi w określonych terminach oraz obowiązek podjęcia działań w celu usunięcia naruszeń poprzez nakładanie kar czy też m. in. nakazywanie zapłaty odszkodowania na rzecz konsumentów. Organ może korzystać również z innych dodatkowych uprawnień przyznanych przez prawo krajowe. Komisja będzie miała możliwość systematycznego monitorowania sytuacji, m.in. poprzez udzielanie wytycznych właściwym organom.

Z kolei mechanizm ostrzegania zapewnia współpracę w stwierdzaniu zagrożeń dotyczących naruszenia praw konsumentów. Właściwe organy ochrony prawnej w danym państwie UE niezwłocznie powiadamiają Komisję i pozostałe właściwe organy o jakimkolwiek uzasadnionym podejrzeniu, że na jego terytorium dochodzi do przypadku naruszenia, które może wywierać wpływ na interesy konsumentów w innych państwach członkowskich. Gwarantuje to szybki obieg informacji oraz sprawniejsze podejmowanie działań przez te organy.

Minimalne uprawnienia

Rozporządzenie przyznaje właściwym organom zbiór minimalnych uprawnień w zakresie dochodzenia oraz egzekwowania przepisów prawnych niezbędnych do stosowania rozporządzenia. Uprawnienia te zostały określone w art. 8 projektu rozporządzenia. Obejmują one m.in. prawo dostępu do wszelkich istotnych dokumentów odnoszących się do naruszenia oraz uprawnienie do żądania od dowolnej osoby fizycznej lub prawnej czy też organu publicznego dostarczenia wszelkich istotnych informacji, danych lub dokumentów. Właściwe organy będą również posiadały uprawnienia do przeprowadzania niezbędnych kontroli, nabywania towarów lub usług jako zakupów testowych, lub też do zakupu towarów, lub usług posługując się ukrytą tożsamością. Dodatkowo organy będą mogły podejmować decyzje o zawieszeniu czy też nawet zamknięciu strony internetowej, usług lub konta. Właściwe organy będą uprawnione do wszczynania z własnej inicjatywy dochodzeń lub procedur w celu doprowadzenia do zaprzestania, lub zakazu naruszeń, a także do nakładania kar, w tym grzywien i kar pieniężnych. Rozporządzenie przyznało organom również uprawnienia do nakazywania zapłaty odszkodowania konsumentom, którzy ponieśli szkodę w wyniku naruszenia.

Zgodnie z projektem rozporządzenia, organy właściwe dla egzekwowania prawa w zakresie ochrony praw konsumentów będą wyznaczane przez państwa członkowskie. Jeden z wyznaczonych organów będzie pełnił funkcję jednolitego urzędu łącznikowego, który będzie odpowiedzialny za koordynację działań dochodzeniowych i działań w zakresie egzekwowania przepisów w kontekście naruszeń wewnątrzunijnych oraz powszechnie występujących.

Państwa członkowskie będą mogły nałożyć również na inne organy publiczne obowiązek pomocy właściwym organom w wypełnianiu ich zobowiązań.

Zdaniem autorki

Projekt nowego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów, częściowo powtarza zapisy rozporządzenia obowiązującego obecnie, jednakże równocześnie usuwa niedociągnięcia i nadaje nowe uprawnienia. W projekcie dokonano m.in. rozszerzenia definicji, co przyczyni się do rozciągnięcia zakresu zastosowania rozporządzenia na powszechnie występujące naruszenia. Istniejące uprawnienia minimalne zostały doprecyzowane – dotyczy to np. uprawnienia do zwrócenia się o przekazanie informacji i dokumentów lub uprawnienia do przeprowadzania kontroli na miejscu. Dodano także dodatkowe minimalne uprawnienia, w szczególności do dokonywania zakupów testowych, blokowania stron internetowych, przeprowadzenia badań metodą „tajemniczy klient”, nakładania sankcji i zabezpieczania odszkodowania na rzecz konsumentów w kontekście transgranicznym. Powyższe mechanizmy wprowadzone przez rozporządzenie mogą w dużej mierze przyczynić się do lepszego egzekwowania przepisów prawa, obniżenia rozmiarów szkód konsumenckich, a tym samym sprawić, iż konsumenci będą mieli większe poczucie bezpieczeństwa przy nabywaniu dóbr i usług w obrocie zagranicznym.

Artykuł został opublikowany w dodatku do dziennika Rzeczpospolita  „Dobra Firma” z dnia  5.05.2017 r.