Zamiast procesu jest szansa na skorzystanie z postępowania klauzulowego

2018-03-30

Zawarliśmy umowę ze spółką jawną, partnerską, komandytową lub komandytowo-akcyjną. Spółka nie uiściła na naszą rzecz należności. Wystąpiliśmy do sądu i otrzymaliśmy wyrok lub nakaz zapłaty, który po uprawomocnieniu się uprawnia nas do egzekucji. Niestety egzekucja okazała się bezskuteczna i nie udało się wyegzekwować naszej należności w całości lub w części. Być może z góry wiedzieliśmy, że spółka jest niewypłacalna i nie posiada żadnego majątku, z którego moglibyśmy zaspokoić swoje roszczenia. Czy w takiej sytuacji powinniśmy ponownie wystąpić do sądu z powództwem, ale tym razem, przeciwko wspólnikom spółki będącej dłużnikiem? Otóż nie w każdym przypadku. Ustawodawca przewidział bowiem możliwość nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu – pierwotnie wydanemu przeciwko spółce – wobec jej wspólników, jeżeli bez ograniczeń odpowiadają oni całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki.
Wynika to wprost z treści art. 7781 Kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, że „Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna.”
Wspólnikami odpowiadającymi bez ograniczeń całym swoim majątkiem, co do zasady, są w spółce jawnej i partnerskiej – wszyscy wspólnicy, a w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej – komplementariusze.

Określone korzyści

W porównaniu do procesu, postępowanie klauzulowe jest mniej sformalizowane. Oznacza, to, że sąd rozpatrując wniosek, będzie badał czy zostały spełnione wyłącznie dwie ustawowe przesłanki. Po pierwsze, czy wspólnik, na którego ma być wydana klauzula wykonalności, odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki – tutaj ma znaczenie odpowiedzialność wynikająca z przepisów prawa, nie zaś wewnętrzne uregulowania pomiędzy wspólnikami. Po drugie natomiast, czy egzekucja okazała się lub oczywiste jest, że będzie bezskuteczna. Sąd nie rozpatruje sprawy merytorycznie, nie musimy ponownie udowadniać, że nasze roszczenie przeciwko spółce jest zasadne. Jeżeli zostały spełnione dwie wyżej wymienione przesłanki, sąd nadaje klauzulę wykonalności, która uprawnia do wszczęcia egzekucji bezpośrednio przeciwko danemu wspólnikowi.

Należy jednak pamiętać, że wspólnik, przeciwko któremu wszczęta zostanie egzekucja, ma prawo się przed nią bronić. W tym celu może wystąpić z powództwem o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Tak może być np. w sprawie wspólnika spółki partnerskiej, który wprawdzie odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, ale nie za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę, lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki (art. 95 § 1 ks.).

Niemniej jednak zasadą jest, że podstawą pozbawienia wykonalności sądowego tytułu wykonawczego mogą być zdarzenia, które wystąpiły po powstaniu tegoż tytułu egzekucyjnego. Zaś przesłanki, które umożliwiają nadanie klauzuli wykonalności na wspólnika spółki będącej dłużnikiem, są badane przy nadawaniu klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu. Z tego też względu podejmowane przez wspólników próby podważenia skuteczności uzyskania klauzuli i dalej prowadzenia egzekucji zazwyczaj okazują się bezskuteczne. Chyba że wierzytelność objęta tytułem została w całości uregulowana lub uległa przedawnieniu.

Byli wspólnicy

Pozostaje do wyjaśnienia kwestia, czy wniosek o nadanie klauzuli wykonalności wobec wspólników spółek osobowych odnosi się do wszystkich wspólników, tj. byłych i obecnych, czy też tylko aktualnie pełniących tę funkcję.
W doktrynie i judykaturze dominuje pogląd, że na podstawie art. 7781 kodeksu postępowania cywilnego klauzulę wykonalności wobec wspólnika spółki jawnej możemy uzyskać, tylko jeżeli jest on aktualnie – w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której wydany został tytuł egzekucyjny przeciwko spółce jawnej – jej wspólnikiem. Zasadę tę należy zatem stosować również w odniesieniu do wspólników pozostałych spółek osobowych.

Plusy dla wierzyciela

Zdecydowanie uznać należy, że wystąpienie z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki osobowej odpowiadającym całym swoim majątkiem osobistym za zobowiązania tej spółki jest dla wierzyciela korzystne.
Postępowanie klauzulowe z założenia jest postępowaniem szybkim i ekonomicznym. Jak już wcześniej wskazano, nie musimy przeprowadzać pełnego postępowania dowodowego i wykazywać należności co do zasady, ponieważ sąd już rozpoznał merytorycznie naszą sprawę, która toczyła się przeciwko spółce co do tej samej należności przecież. Ustawodawca założył więc, że nie ma potrzeby, aby sąd ponownie badał dane roszczenie, jeżeli wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem osobistym za zobowiązanie spółki.

Co istotne, opłata od wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wynosi jedynie 50 zł, podczas gdy stawki w postępowaniu nakazowym, czy upominawczym są dużo wyższe, a w razie trybu zwykłego (procesu) wynoszą aż 5 proc. od wartości przedmiotu sporu. Nadto, w braku dokumentu potwierdzającego roszczenie w sposób kwalifikujący wystąpienie o nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, wspólnik (dłużnik), przeciwko któremu wystąpimy, będzie mógł, bronić się i znacznie odwlec docelowe wszczęcie egzekucji nie ponosząc przy tym kosztów – i to nawet, gdy nie kwestionuje naszego roszczenia, a obronę podejmuje wyłącznie w celu możliwie najdłuższego „odłożenia” egzekucji.

Zdaniem autorki

Konkludując, niewątpliwie uzyskanie na podstawie art. 7781 Kodeksu postępowania cywilnego klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikowi jest tak prawnie, jak i faktycznie uzasadnione. Szybkość i ekonomika tego trybu daje wierzycielowi spółki odpowiednią ochronę. Bez względu bowiem, czy tytuł wykonawczy opiewa na kwotę 2000 zł, czy też 100 000 zł – opłata jest stała i wynosi 50 zł.
Możliwość nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce, wobec wspólników tej spółki, dotyczy wszystkich rodzajów tytułów egzekucyjnych.

Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 30-03-2018r.