• NIERUCHOMOŚCI

Na co zwrócić uwagę udostępniając mieszkanie uchodźcy z Ukrainy?

• #Najem
• #Mieszkanie
• #Ukraina
• #uchodźcy

2022-03-22

UŻYCZENIE

W pierwszym wypadku można zawrzeć umowę użyczenia mieszkania, regulowaną przepisami Kodeksu cywilnego. W sytuacji zawarcia umowy użyczenia z uchodźcą z Ukrainy ustawa z dnia 12 marca 2022r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terenie tego państwa wyłącza zastosowanie przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz art. 15zzu ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnym oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Jak wskazują autorzy ustawy osoba, która używa lokalu na podstawie umowy użyczenia, jest lokatorem i w przypadku braku wyłączenia podlegałaby pełnej ochronie wynikającej z przepisów tej ustawy. Ochrona ta i wynikające z niej obowiązki i ograniczenia właściciela, związane m.in. z możliwością odzyskania lokalu mogłyby zniechęcać do podjęcia decyzji użyczenia budynku lub jego części uchodźcy i tym samym zmniejszać zasób przeznaczanych na ten cel powierzchni. Eksmisja uchodźcy w przewidzianych prawem przypadkach będzie zatem możliwa. Regulacja ta ma sprzyjać podejmowaniu decyzji o użyczeniu uchodźcy budynku lub jego części przez zabezpieczenie przyszłej pozycji właściciela.

PREKARIUM

Innym sposobem uregulowania stosunków z przyjętym pod dach uchodźcą jest instytucja prekarium. Nie została ona uregulowana w przepisach. Jest to stosunek faktyczny, o krótkotrwałym, sporadycznym charakterze. W doktrynie podkreśla się jego trzy istotne elementy, jakimi są: grzecznościowy charakter, faktyczne władztwo nad rzeczą oraz swobodna odwołalność. W jaki sposób odróżnić prekarium od bezpłatnego użyczenia? Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z 13 września 2001r. w sprawie o sygn. akt V CKN 425/00, prekarium odróżnia fakt, iż jest relacją czysto faktyczną, a nie stosunkiem prawnym. Strony nie składają oświadczeń woli. Takie rozwiązanie może być w obecnej sytuacji bardzo wygodne, bowiem w obliczu trudnych doświadczeń związanych z ucieczką z kraju nie trzeba mierzyć się z zapisami prawnymi. Istotne jest, że prekarzysta nie ponosi kosztów utrzymania lokalu takich jak opłata za media, co miałoby zastosowanie w przypadku umowy użyczenia. Nie ma zastosowania również ochrona lokatorska, a właściciel może w każdej chwili odebrać mieszkanie.

NAJEM OKAZJONALNY

Jeśli wybór padnie na udostępnienie odpłatne, odpowiednią do zawarcia umową będzie umowa najmu okazjonalnego lokalu, o której stanowi ustawa z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Zgodnie z powyższą ustawą jest to umowa najmu lokalu mieszkalnego, którego właściciel, będący osobą fizyczną, nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie wynajmowania lokali, zawarta na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat. Do umowy należy załączyć oświadczenie najemcy w formie aktu notarialnego, w którym najemca poddał się egzekucji i zobowiązał się do opróżnienia i wydania lokalu używanego na podstawie umowy w terminie wskazanym w żądaniu opróżnienia lokalu. Takie żądanie, opatrzone urzędowo potwierdzonym podpisem, właściciel doręcza najemcy po wygaśnięciu lub rozwiązaniu umowy, jeśli najemca dobrowolnie nie opuścił lokalu. Zgodnie z ustawą z dnia 9 marca 2022r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terenie tego państwa uchodźca nie ma obowiązku wskazania innego lokalu, w którym będzie mógł zamieszkać w przypadku wykonania egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu. Nie jest także konieczne załączenie oświadczenia właściciela lokalu lub osoby posiadającej tytuł prawny do lokalu o wyrażeniu zgody na zamieszkanie najemcy i osób z nim zamieszkujących w lokalu wskazanym w oświadczeniu. Zastosowanie takiego rozwiązania wynika ze znacznej trudności wskazania przez uchodźcę innego lokalu, w którym mógłby zamieszkać w przypadku wyegzekwowania obowiązku opróżnienia i wydania lokalu. Stanowi to ułatwienie dla uchodźców w zawarciu umów najmu okazjonalnego, co przełoży się na szybsze zaspokojenie ich potrzeb mieszkaniowych.

WSPARCIE FINANSOWE

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż za pomoc uchodźcy państwo oferuje wsparcie finansowe. Zgodnie ze specustawą każdemu podmiotowi, w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie uchodźcy z Ukrainy, może być przyznane świadczenie pieniężne z tego tytułu na podstawie umowy zawartej z gminą nie dłużej niż za okres 60 dni. W szczególnie uzasadnionych wypadkach okres wypłaty świadczenia może być przedłużony.

Wysokość świadczenia określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 marca 2022 r. w sprawie maksymalnej wysokości świadczenia pieniężnego przysługującego z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy oraz warunków przyznawania tego świadczenia i przedłużania jego wypłaty i wynosi ono 40 zł za osobę dziennie. Wniosek jest rozpatrywany w terminie miesiąca od dnia jego złożenia w urzędzie gminy. Dla wniosku będzie obowiązywał odpowiedni wzór, w którym należy podać m.in. dane identyfikacyjne uchodźców. Świadczenie nie będzie przysługiwało jeżeli warunki zakwaterowania i wyżywienia zagrażają życiu lub zdrowiu ludzi.

Co istotne, rozporządzenie weszło w życie z dniem 16 marca 2022 r. i nie obejmuje pomocy udzielanej przed tą datą. W przypadku zapewniania zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy przed dniem wejścia w życie ustawy, kwota 40 zł może być podwyższona przez wojewodę. Wojewoda uzyskał też uprawnienie do przedłużania okresu wypłaty świadczeń ponad 60 dni, na wniosek lub z urzędu, o czym informacja będzie zamieszczana na stronie BIP urzędu.

Zdaniem autorek

Przyjęcie pod swój dach uchodźców jest wspaniałomyślnym gestem. Decydując się na taki ruch, często nie zdajemy sobie sprawy z możliwych komplikacji, jakie może nieść za sobą udostępnienie mieszkania. Poza kwestiami samej odpłatności w postaci ustalenia czynszu czy też chociażby zwracania kosztów zużycia mediów, należy wziąć pod uwagę elementy takie jak ilość osób jakie w lokalu mogą zamieszkiwać, odpowiedzialność za zniszczenia, czy też warunki opróżnienia lokalu. Przede wszystkim jednak, należy zadbać o odpowiednią identyfikację osób, które wpuszczamy do lokalu. Bez ustalenia i zabezpieczenia ich danych osobowych może się okazać, że nie będziemy mogli ani dochodzić swoich praw, ani liczyć na wsparcie finansowe rządu.

Współautorem tekstu jest asystentka radcy prawnego Aleksandra Wojnarowicz z Kancelarii Radców Prawnych Czapczyński

Artykuł został opublikowany w internetowym oraz papierowym wydaniu dziennika ,,Rzeczpospolita”