Restrukturyzacja dłużnika jako narzędzie do obrony przed wypowiedzeniem umowy kredytu
2023-09-19
Postępowanie restrukturyzacyjne stanowi jedno z popularniejszych mechanizmów walki z problemem zagrożenia niewypłacalnością przedsiębiorców. Świadomość przedsiębiorców borykających się z problemem niewypłacalności stale rośnie, o czym świadczy liczba otwieranych postępowań restrukturyzacyjnych, jak również coraz częstsze wykorzystywanie pozasądowego trybu restrukturyzacji – postępowania o zatwierdzenie układu.
W związku z tym, że znaczna część przedsiębiorców finansuje swoją bieżącą działalność z kredytów bankowych, w przypadku wystąpienia zatorów płatniczych w prowadzonej przez nich działalności czy niekiedy nawet tymczasowych problemów z płynnością i w konsekwencji opóźnieniem bądź zaprzestaniem spłaty rat kredytu, kluczowe staje się takie zabezpieczenie sytuacji przedsiębiorcy, aby nie doprowadzić do wypowiedzenia zawartych umów kredytów przez banki finansujące. Z racji, że co do zasady kredyty takie są zabezpieczone, ewentualna wymagalność całości wierzytelności z nich wynikających, może łatwo doprowadzić do pogrążenia działalności przedsiębiorców, upadłości i na koniec nawet likwidacji działalności. Tymczasem skorzystanie z dobrodziejstw postępowania restrukturyzacyjnego może nie tylko doprowadzić do zabezpieczenia sytuacji przedsiębiorcy przez zawieszenie toczących się postępowań egzekucyjnych, ale również uniemożliwić – przynajmniej czasowo – wypowiedzenie kluczowych dla działalności przedsiębiorcy umów, w tym zawartych z bankami kredytującymi.
Zabezpieczenie w postaci zablokowania możliwości wypowiedzenia umów kredytów, przedsiębiorca może uzyskać bardzo szybko, wybierając postępowanie o zatwierdzenie układu, które stanowi najbardziej odformalizowany tryb restrukturyzacji, prowadzony przy minimalnym udziale sądu. Jego otwarcie, a zatem i wszelkie skutki z tym związane, nie są uzależnione od decyzji sądu, inaczej niż w przypadku pozostałych trybów. Sąd nie wydaje bowiem żadnego postanowienia otwierającego postępowanie, a jedynie rozpoznaje wniosek o zatwierdzenie układu.
Po sporządzeniu spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego nadzorca układu sam może dokonać obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Z kolei od dnia dokonania obwieszczenia, zastosowanie znajdzie przepis art. 226e w zw. art. 256 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne („Pr. restr.”), który stanowi omawianą podstawę do zablokowania możliwości wypowiedzenia m.in. umów kredytów w zakresie środków postawionych do dyspozycji kredytobiorcy przed tym dniem. Dłużnik musi jednak doprowadzić do obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego w terminie, który umożliwi mu skorzystanie z dobrodziejstwa tej instytucji. Inne będą bowiem skutki obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego po dniu doręczenia dłużnikowi oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu, a inne przed tym dniem. W świetle bowiem art. 226e w zw. z art. 256 ust. 2 Pr. restr. należy bowiem brać pod uwagę moment doręczenia oświadczenia o wypowiedzeniu, a nie dzień, w którym skutek doręczenia ma nastąpić.
I tak, jeżeli do skutecznego złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy kredytu doszło przed dniem dokonania obwieszczenia, to art. 256 Pr. restr. nie będzie miał zastosowania nawet wówczas, gdy bieg terminu wypowiedzenia skończy się dopiero po dniu obwieszczenia (tak: Sąd Okręgowy w Częstochowie w postanowieniu z dnia 23 lutego 2017 r., V GCo 9/17, opubl. A. Hrycaj, Przegląd orzecznictwa w sprawach restrukturyzacyjnych i upadłościowych (cz. II) – postępowanie restrukturyzacyjne, DR 2017, nr 9, s. 4). Omawiany zakaz wypowiadania umowy, bez zgody rady wierzycieli, obejmuje jedynie złożenie oświadczenia woli o wypowiedzeniu, ale nie uchyla skuteczności oświadczenia woli o wypowiedzeniu złożonego przed dniem dokonania obwieszenia, jeżeli skutek w postaci rozwiązania umowy powstał już po tym obwieszczeniu. Tym samym oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu złożone i doręczone dłużnikowi przed dniem obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, nawet w sytuacji, gdy termin wypowiedzenia upłynie już po tym dniu, będzie w pełni skuteczne i tym samym implikować będzie postawienie kredytu w całości w stan wymagalności.
Ochrona dłużnika przed wierzycielami, wynikająca z zastosowania trybu postępowania o zatwierdzenie układu jest udzielana czasowo. Jeżeli bowiem w terminie czterech miesięcy od dnia dokonania obwieszczenia dłużnik nie złoży do sądu wniosku o zatwierdzenie układu, skutki obwieszczenia wygasają z mocy prawa. Ponadto, co istotne, głosy wierzycieli oddane przy głosowaniu za zatwierdzeniem układu zachowują ważność przez okres trzech miesięcy. Tym samym wniosek dłużnika o zatwierdzenie układu powinien wpłynąć do sądu przed upływem trzech miesięcy od dnia oddania głosu. Jeżeli dłużnik złoży wniosek o zatwierdzenie układu z zachowaniem powyższych terminów, ochrona ulega wydłużeniu do dnia prawomocnego umorzenia postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku o zatwierdzenie układu lub do dnia zakończenia postępowania o zatwierdzenie układu. W celu zatem efektywnego przeprowadzenia postępowania o zatwierdzenie układu, dłużnik, a w szczególności nadzorca układu, muszą podejmować sprawne i szybkie działania.
W praktyce tryb postępowania o zatwierdzenie układu może być wykorzystywany przez dłużników dla osiągnięcia korzystnych dla nich skutków związanych z obwieszczeniem o dniu układowym. Po dokonaniu obwieszczenia, dłużnik jest bowiem chroniony przed wierzycielami przez okres minimum czterech miesięcy, w którym to czasie może przykładowo zaciągać inne zobowiązania. Ponadto, obwieszczenie o dniu układowym może posłużyć dla celów przygotowania wniosku o otwarcie restrukturyzacji w innymi trybie, np. dla celów otwarcia przyspieszonego postępowania układowego. Tym samym procedura przewidziana dla trybu postępowania o zatwierdzenie układu może być wykorzystywana wyłącznie dla celów zablokowania działań wierzycieli, w tym jako krok przed otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego, które toczy się już w pełnym zakresie przy udziale sądu.
Nikola Jadwiszczak – Niedbałka, Radca Prawny w Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna
Rekomendacje Kancelarii KRWLEGAL w rankingach: IFLR1000 w kategoriach Capital Markets: Equity oraz M&A, The Legal 500 EMEA 2023 w kategoriach: Investment Funds i Capital Markets oraz jako lider „Rzeczpospolita 2023” w kategoriach: doradzanie prywatnym klientom (Private Clients) private equity, rynki kapitałowe i doradztwo regulacyjne.
