Jest szansa na skuteczną obronę przed wpisaniem do biura informacji gospodarczej

2018-02-16

Zmienione niedawno przepisy ułatwiają wpisywanie dłużników do rejestrów prowadzonych przez biura informacji gospodarczych. Wpisów o zadłużeniach może być więc więcej. Dla przedsiębiorców może to oznaczać utrudnienia i utratę wiarygodności. Istotne jest więc, czy nowelizacja zabezpiecza przedsiębiorców przed nieuzasadnionymi i nieprawidłowymi wpisami.
13 listopada 2017 r. i 1 stycznia 2018 r. weszły w życie najważniejsze zmiany przepisów ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczej i wymianie danych gospodarczych. To część tzw. pakietu wierzycielskiego premiera Mateusza Morawieckiego. Nowelizacja powinna przyczynić się do wzrostu zainteresowania usługami biur informacji gospodarczej (BIG). Może też doprowadzić do zwiększenia liczby wpisywanych tam przedsiębiorców. Tym bardziej, że koszty takich wpisów są niewielkie.

Ułatwienia dla wierzycieli

Nowe przepisy umożliwiają wpisywanie dłużników do rejestru już po upływie 30 dni od terminu wymagalności, zamiast dotychczasowych 60 dni. Dają też możliwość wysyłania wezwań do zapłaty na adresy poczty elektronicznej, zamiast listem poleconym. Działania windykacyjne wobec przedsiębiorców mogą być więc szybciej i skuteczniej podejmowane.
Zwiększył się też zakres informacji, jakie można uzyskać w danym biurze. Wprowadzono bowiem obowiązek przekazywania danych pomiędzy rejestrami oraz udzielania zbiorczej informacji gospodarczej z kilku rejestrów (na wniosek złożony przez klienta jednego z nich). Umożliwi to uzyskanie w jednym miejscu, relatywnie niewielkim kosztem, informacji o zobowiązaniach dłużnika zgłoszonych do kilku rejestrów.
Biura będą też miały dostęp do szerszego katalogu baz danych gospodarczych, tj. do KRS, CEiDG, PESEL, REGON, Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości (CRRiU) i Rejestru Należności Publicznoprawnych (RNP). Powstanie więc spójny system oceny wiarygodności płatniczej. Umożliwi to przygotowywanie bardziej kompleksowych raportów i opracowań dotyczących oceny wiarygodności finansowej badanych przedsiębiorców.

Zabezpieczenia dla dłużników

Jednocześnie nowelizacja wprowadziła rozwiązania, które mają na celu zwiększenie uprawnień dłużników i podmiotów bezzasadnie wpisanych przez wierzycieli do BIG.
Przede wszystkim wzmocniono zasadę, zgodnie z którą wystąpienie okoliczności faktycznych lub prawnych, rzutujących na zobowiązanie będące przedmiotem wpisu, uprawnia lub obliguje wierzyciela i/lub samo biuro do aktualizacji, lub usunięcia wpisu. Ustawa wskazuje wprost katalog sytuacji, w których obowiązkowa jest taka aktualizacja lub usunięcie wpisów. Nie trzeba, więc już będzie odwoływać się do zmiennego orzecznictwa sądowego lub poglądów doktryny, by domagać się określonego działania ochronnego.
Zgodnie z tym katalogiem, do aktualizacji wpisów powinno prowadzić np. zakwestionowanie przez dłużnika istnienia zobowiązania, uznanie zobowiązania za przedawnione, wykonanie zobowiązania w części lub spór sądowy dotyczący zobowiązania. Zaś do usunięcia wpisów powinno prowadzić np. wykonanie lub wygaśnięcie zobowiązania, czy też przelew wierzytelności lub przejęcie długu (w całości).
Najbardziej interesujące wydaje się ustanowienie obowiązku uwzględnienia we wpisie, że dłużnik uznaje zobowiązanie za przedawnione. Dotychczas kwestie związane z przedawnieniem budziły wiele wątpliwości. Wprawdzie w orzecznictwie wskazywano ostatnio, że niedopuszczalne jest zamieszczanie w rejestrach BIG wpisów o ciążących na dłużniku zobowiązaniach przedawnionych, jeśli dłużnik uchylił się od ich zaspokojenia z powodu przedawnienia. Jednak wierzyciele najczęściej tego nie uwzględniali. Prowadziło to do wielu nieprawidłowości i nadużyć. Nowelizacja porządkuje ten temat. Ale wprowadza rozwiązanie odmienne od ukształtowanego w orzecznictwie. Umożliwia bowiem zasadniczo wpisanie zobowiązań przedawnionych. Nakazuje jednak wierzycielowi dopisywanie w rejestrze wzmianki o uznawaniu przez dłużnika zobowiązania za przedawnione. Nakłada też na biura obowiązek zamieszczania w rejestrze wzmianek o przedawnieniu.
Przede wszystkim jednak nowelizacja daje możliwość zakwestionowania wpisów w rejestrach BIG w ramach postępowania reklamacyjnego. Dłużnik może zgłaszać sprzeciw zarówno do wierzyciela (sprzeciw wobec zamiaru przekazania danych do biura), jak i do BIG-u (sprzeciw dotyczący nieaktualności, nieprawdziwości, niekompletności dokonanych wpisów albo przekazania lub przechowywania danych niezgodnie z ustawą). Dłużnik powinien udokumentować okoliczności uzasadniające sprzeciw. Powinno to doprowadzić do sytuacji, w której – w razie braku działań ze strony wierzyciela – sam BIG zbada sprawę, a w uzasadnionych sytuacjach wstrzyma ujawnianie, zaktualizuje lub usunie informację gospodarczą.
Biura powinny w związku z tym przeredagować dotychczasowe wezwania do zapłaty, wpisując do nich klauzulę o prawie do złożenia sprzeciwu. Powinny też dokonać zmiany regulaminów swojego działania, wskazując w nich szczegółowy tryb postępowania w sprawach sprzeciwów.
Trudno ocenić, jak wierzyciele i biura podejdą do nowych przepisów mających chronić dłużników. Zagadką pozostaje, jak będą prowadziły wspomniane postępowania dotyczące sprzeciwów i jakie decyzje po ich zakończeniu będą podejmowały. Być może będzie to dla nich tylko uciążliwy obowiązek. Tym bardziej że wniesienie sprzeciwu nie podlega opłatom i nie przewidziano bezpośrednich środków odwoławczych w braku uznania sprzeciwu.

Nieuczciwa konkurencja

Dobrze więc, że nowelizacja wprowadza dodatkowe wzmocnienie ochrony dłużników. Zmienione przepisy wskazują teraz wprost, że odpowiedzialność wierzyciela i biura ma się odbywać na zasadach określonych w ustawie z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz w kodeksie cywilnym. W szczególności nowe przepisy uznały za czyn nieuczciwej konkurencji przekazanie przez wierzyciela do biura nieprawdziwych danych o zaległości, czyli fałszywej informacji gospodarczej. Czynu nieuczciwej konkurencji dopuszczać się będzie także biuro, jeśli wbrew obowiązkowi nie usunie lub nie zaktualizuje wpisanych danych.
W związku z tym przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, będzie mógł, w drodze procesu cywilnego, żądać od wierzyciela i/lub od BIG np. zaniechania lub usunięcia skutków niedozwolonych działań, złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, naprawienia wyrządzonej szkody, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, czy zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny. Będzie mógł też żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę z tytułu naruszenia swojego dobra osobistego (np. dobrego imienia).
Możliwości ochrony jest więc wiele. Niemniej należy pamiętać, że to na pokrzywdzonym przedsiębiorcy będzie ciążył obowiązek wykazania, że doszło do zawinionego naruszenia obowiązków przez wierzyciela i/lub biuro. A przy dochodzeniu odszkodowania będzie on też musiał wykazać wysokość poniesionej szkody i jej związek z nieprawidłowymi działaniami wierzyciela i/lub biura. Może to więc niestety oznaczać utrudnienia i wydłużenie czasu niezbędnego do osiągnięcia zakładanych celów, w tym do aktualizacji lub usunięcia niewłaściwych wpisów.
Co istotne, w znowelizowanych przepisach pozostawiono dotychczasowe przepisy karne. Przykładowo więc na ich podstawie karze grzywny do 30 tys. zł podlega wierzyciel, który przekazuje do biura nieprawdziwą informację gospodarczą, a także biuro, które ujawnia nieprawdziwe lub nieaktualne dane. Biuro podlega też odpowiedzialności przed swoim organem kontrolnym (właściwy minister do spraw gospodarki). Pokrzywdzony wpisem przedsiębiorca może więc zawsze złożyć zawiadomienie do określonych organów, licząc na interwencję z ich strony i przymuszenie w ten sposób wierzyciela i/lub biura do zachowań zgodnych z prawem.

Zdaniem autorki

Dotychczas nie było skutecznej ochrony przed wpisaniem do rejestru informacji nieprawdziwych lub wątpliwych. Przedsiębiorcy musieli polegać na zmieniającym się orzecznictwie sądowym. Nowelizacja ustawy daje przedsiębiorcom określone narzędzia. Pozwala im na aktywną obronę na etapie poprzedzającym wpis i uprawnia ich do żądania aktualizacji lub usunięcia informacji gospodarczych po dokonaniu wpisu, w szerszym niż dotychczas zakresie. Wskazuje im też wprost na możliwości ponoszenia przez wierzycieli i biura określonej odpowiedzialności cywilnej i karnej. Powinno to przyczynić się do większej ochrony przedsiębiorców przed nieuzasadnionymi i nieprawidłowymi wpisami. Ale z naszych pierwszych doświadczeń wynika, że wierzyciele i BIG nie zmienili na razie sposobów działania. Nasi klienci wpisywani są do rejestrów biur bez ujawniania dodatkowych zastrzeżeń i bez wstrzymania wpisów. Czas pokaże, jak będzie dalej i czy narzędzia wprowadzone omawianą nowelizacją spełnią swoją rolę.

Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 16-02-2018r.