Czym są zrównoważone finanse?
2022-09-30
Według Ministerstwa Finansów przygotowywana właśnie mapa drogowa rozwoju zrównoważonych finansów w Polsce służyć będzie realizacji strategii rozwoju rynku kapitałowego (SRRK).
Ministerstwo Finansów (MF) ogłosiło 26 lipca 2022 r. rozpoczęcie prac nad mapą drogową dla rozwoju zrównoważonych finansów (sustainable finance) w Polsce. Koncepcja zrównoważonych finansów zakłada włączenie do procesów związanych z podejmowaniem decyzji o ulokowaniu kapitału w określone przedsięwzięcia lub klasy aktywów oraz do towarzyszących temu procedur zarządzania ryzykiem związanym z takimi inwestycjami czynników środowiskowych (environmental), społecznych (social) oraz dotyczących ładu korporacyjnego (governance), określanych łącznie skrótem ESG. Zamierzeniem tych działań jest m.in. uzupełnienie źródeł finansowania dla realizacji celów zrównoważonego wzrostu gospodarczego (sustainable development goals, SDG), w tym związanych z tzw. zieloną transformacją, uruchamianych ze środków unijnych lub dostarczanych przez państwa członkowskie, o kapitał pochodzący od inwestorów prywatnych. Kluczową rolę w tym procesie pełni rynek kapitałowy oraz instytucje oferujące swoim klientom dostęp do określonych produktów i usług finansowych (np. towarzystwa funduszy inwestycyjnych, domy maklerskie, zakłady ubezpieczeń czy banki), podmioty tworzące infrastrukturę tego rynku (np. giełdy) lub wspierające działalność producentów produktów finansowych oraz ich dystrybutorów (np. administratorzy indeksów uwzględniających aspekty związane z ESG czy podmioty zajmujące się gromadzeniem oraz przetwarzaniem danych na potrzeby analiz związanych z ESG).
Coraz więcej regulacji z zakresu ESG…
Od kilku lat stopniowo rozbudowywane jest otoczenie regulacyjne dotyczące uwzględniania przez uczestników rynku finansowego kwestii związanych z ESG, zgodnie z agendą prac legislacyjnych wyznaczaną m.in. na podstawie unijnego „Planu działania: finansowanie zrównoważonego wzrostu gospodarczego” z 2018 r., uzupełnionego w 2022 r. przygotowanym przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd Papierów Wartościowych (ESMA) wykazem działań „Sustainable Finance Roadmap 2022–2024”. Efektem tego jest wprowadzenie systemu regulacji prawnych dotyczących m.in. ujawniania przez uczestników rynku finansowego klientom oraz inwestorom informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w zakresie oferowanych im produktów czy usług finansowych (tzw. rozporządzenie SFDR), wprowadzenie unijnych ram dla klasyfikacji m.in. produktów i usług finansowych jako zgodnych z realizowaniem celów środowiskowych, w tym związanych z przeciwdziałaniem ocieplaniu się klimatu (tzw. rozporządzenie w sprawie zielonej taksonomii), regulacji przewidujących m.in. obowiązek uwzględniania ryzyka dla zrównoważonego rozwoju (tzw. sustainability risk) w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych i zarządzania ryzykiem funduszy inwestycyjnych, które mają zastosowanie w odniesieniu do działalności towarzystw funduszy inwestycyjnych z początkiem sierpnia br., czy adresowanych do domów maklerskich regulacji dotyczących m.in. obszaru zarządzania produktowego (tzw. product governance), odnoszących się do uwzględniania w procesie dystrybucji preferencji klientów związanych ze zrównoważonym rozwojem.
Założenia i cele
Wedle założeń rezultatem wspomnianych działań będzie zwiększanie finansowania dla przedsięwzięć związanych ze zrównoważonym rozwojem (realizujących SDG) o strumień kapitału od inwestorów prywatnych oraz promowanie bardziej adekwatnego w tym przypadku długoterminowego podejścia do realizacji projektów inwestycyjnych oraz zarządzania ryzykiem. W tym kontekście inicjatywa MF wpisuje się w działania Unii Europejskiej (UE) związane z dążeniem do osiągnięcia do 2050 r. pełnej neutralności klimatycznej, w nawiązaniu do celów środowiskowych formułowanych w ramach Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju (tzw. agendy 2030) oraz porozumienia paryskiego, wyznaczającego globalne cele i agendę działań związanych z przeciwdziałaniem ocieplaniu się klimatu. Natomiast z perspektywy krajowej, wedle intencji ministerstwa, wspomniana mapa drogowa rozwoju zrównoważonych finansów w Polsce służyć będzie realizacji strategii rozwoju rynku kapitałowego (SRRK), również w aspekcie dotyczącym polityki energetycznej oraz działań związanych z ochroną środowiska.
Wedle komunikatu MF proces konsultacji związanych z opracowaniem mapy drogowej dla rozwoju zrównoważonych finansów „pomoże zidentyfikować mocne strony polskiego rynku kapitałowego i jego potencjalne słabości w kontekście finansowania transformacji klimatycznej”, natomiast efektem tych prac powinno stać się „sformułowanie katalogu działań i rekomendacji dla uczestników rynku oraz administracji publicznej, służących rozwojowi zrównoważonych produktów i usług finansowych w naszym kraju”. Innym rezultatem będzie „powołanie polskiej platformy zrównoważonych finansów, jako forum dyskusji i wymiany idei wśród wszystkich interesariuszy”.
Wyzwania i problemy
Obowiązki dotyczące ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych zaadresowane do instytucji finansowych objętych rozporządzeniem SFDR powinny być realizowane, z pewnymi wyjątkami, od 10 marca 2021 r. W raportach z 2022 r. zarówno ESMA, jak i działające wspólnie Europejskie Organy Nadzoru nadzorujące działalność, m.in. banków, podmiotów sektora emerytalnego czy instytucji rynku kapitałowego (tj. EBA, EIOPA i ESMA), zaprezentowały wyniki analiz związanych z pierwszym okresem stosowania m.in. Rozporządzenia SFDR, jak również komentarz dotyczący trudności zgłaszanych przez instytucje finansowe z UE w zakresie dotyczącym włączania kwestii ESG do działań związanych z podejmowaniem decyzji inwestycyjnych oraz zarządzaniem ryzykiem dla zrównoważonego rozwoju.
Jeden z podstawowych problemów stanowi brak dostępu instytucji do odpowiednich danych lub informacji nt. potencjalnych inwestycji (emitentów) na potrzeby selekcji i monitorowania lokat w aspektach odnoszących się do ESG oraz trudność związana z wypracowaniem lub pozyskaniem odpowiedniej metodologii na potrzeby identyfikowania i pomiaru sustainability risk. W ramach raportu „Call for evidence on ESG ratings” z 27 czerwca br. ESMA wskazuje, że rynek dostawców ratingów ESG reprezentuje jeszcze wczesny etap rozwoju, który cechuje zarówno dynamiczny wzrost, jak i dominacja relatywnie niewielkiej liczby dużych dostawców indeksów spoza UE. ESMA przedstawia również listę zgłaszanych najczęściej zastrzeżeń i wątpliwości podnoszonych przez instytucje finansowe korzystające z ratingów ESG, takich jak m.in.: brak dostępności danych dotyczących małych i średnich spółek czy spółek nienotowanych, niski poziom transparentności stosowanych metodologii oceny w aspektach ESG, oraz brak porównywalności ratingów ESG pochodzących od różnych dostawców. Z perspektywy wielu instytucji, w tym również działających na polskim rynku kapitałowym, nie mniej istotne wobec skali zarządzanych aktywów wydają się koszty związane z uzyskaniem dostępu do wspomnianych źródeł danych, metodologii lub ratingów ESG. Zapewne z tych względów część spośród polskich TFI decyduje się na tworzenie funduszy umożliwiających uwzględnianie określonych aspektów związanych z ESG poprzez lokowanie aktywów w fundusze zagraniczne stosujące kryteria ESG w procesie selekcji oraz monitorowania inwestycji.
Szansa dla liderów rynku
Według danych przywołanych przez Ministerstwo Finansów „zrównoważone finanse (sustainable finance) to jeden z najbardziej dynamicznych trendów na rynkach finansowych w ostatnich latach”. MF wskazuje, że „wartość aktywów o zrównoważonym profilu w skali globalnej będzie do końca 2025 roku stanowić jedną trzecią wszystkich globalnych aktywów finansowych”. Wobec powstania nowego segmentu rynku obserwujemy aktualnie kształtowanie się zarówno globalnych, jak i regionalnych centrów zrównoważonych finansów, realizujących własne strategie i mapy drogowe. Obok graczy plasujących się w czołówce światowej, takich jak londyńskie City, trwa wyścig o pozycję lidera w naszej części Europy. Uczestniczą w nim już państwa sąsiadujące z Polską, w tym Niemcy, Litwa i Węgry.
Według raportu ESMA „Performance and Costs of EU Retail Investment Products ESMA Annual Statistical Report” z kwietnia br. fundusze UCITS uwzględniające w ramach prowadzonej działalności lokacyjnej aspekty ESG, reprezentujące strategie akcyjne, obligacyjne oraz mieszane statystycznie przyniosły inwestorom w badanym 2020 r. lepsze wyniki inwestycyjne niż fundusze non-ESG. Jako jedną z możliwych przyczyn większej atrakcyjności funduszy ESG w zakresie wyników inwestycyjnych ESMA wskazuje tendencje takich funduszy do przeważania w portfelu dużych spółek oraz rozwiniętych rynków, co jest bezpośrednio związane z mniejszą dostępnością danych i raportowania nt. kwestii ESG w przypadku mniejszych podmiotów. W swoim raporcie ESMA zwraca również uwagę na niemal stały od 2019 r. wzrost wartości aktywów funduszy ESG w UE (reprezentujących wszystkie strategie inwestycyjne). Może to wskazywać na rosnące w Europie, szczególnie w perspektywie ostatnich lat, zainteresowanie inwestorów funduszami ESG. Powinno to stanowić zachętę dla instytucji finansowych do rozwijania oferty takich funduszy. Rynek funduszy ESG rozwija się jednak w różnym tempie w poszczególnych państwach UE. Według raportu Europejskiego Stowarzyszenia Zarządzających Funduszami i Aktywami (EFAMA) w 2021 r. aż 75 proc. tzw. funduszy jasnozielonych, promujących osiąganie za sprawą dokonywanych inwestycji pozytywnych rezultatów w kwestiach środowiskowych lub społecznych, zarządzanych było przez podmioty z Francji, Szwecji i Niderlandów. Jeszcze większy poziom koncentracji geograficznej dotyczy tzw. funduszy ciemnozielonych, ukierunkowanych na zrównoważone inwestycje. W tym przypadku ponad 80 proc. takich funduszy wywodzi się z Francji i Niderlandów.
