Dostawa wewnątrzwspólnotowa: nowe wymagania i ryzyka
2019-09-30
Planowane zmiany przepisów dotyczących podatku od towarów i usług wprowadzają wiele obowiązków i zaostrzają wymogi dotyczące sposobu dokumentowania transakcji przeprowadzanych z unijnymi kontrahentami.
4 grudnia ubiegłego roku Rada (UE) przyjęła pakiet rozwiązań mających za zadanie naprawę wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Rozwiązania te (funkcjonujące powszechnie pod mianem pakietu Quick Fixes) to dyrektywa Rady (UE) 2018/1910 i rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) 2018/1912. Aby dostosować polskie regulacje do unijnych zmian, Ministerstwo Finansów przedstawiło projekt nowelizacji ustawy o VAT i kodeksu karnego skarbowego.
Zakres zmian objętych aktami przyjętymi na szczeblu unijnym i planowaną nowelizacją ustawy o VAT dotyczy m.in. prawa do zastosowania stawki zero proc. w zakresie dostaw wewnątrzwspólnotowych. Zmiany wprowadzają wiele nowych obowiązków i zaostrzają wymogi dotyczące sposobu dokumentowania transakcji przeprowadzanych z unijnymi
kontrahentami.
kontrahentami.
Stan obecny
Zgodnie z aktualnymi regulacjami ustawy o VAT, dostawa towarów na rzecz unijnego kontrahenta może zostać opodatkowana stawką zero proc. VAT pod warunkiem, że nabywca posiada właściwy i ważny numer identyfikacyjny dla potrzeb handlu wewnątrzwspólnotowego (numer VAT-UE). Dodatkowo przepisy wymagają złożenia informacji podsumowującej oraz posiadania przez podatnika dowodów na potwierdzenie tego, że towary zostały wywiezione z Polski i dostarczone do unijnego nabywcy.
Zgodnie z unijnym i krajowym orzecznictwem, ww. warunki dotyczące numeru VAT -UE i informacji podsumowującej są jedynie warunkami formalnymi, a nie materialnymi. Skutkiem tego, w przypadku ich niespełnienia organy podatkowe nie mogą zakwestionować zastosowania przez podatnika stawki zero proc., jeśli warunki materialne zostały spełnione. Takim warunkiem materialnym uprawniającym do zastosowania zerowej stawki jest wywóz towaru z jednego państwa członkowskiego UE do drugiego.
Taki stan rzeczy znacznie utrudnia organom podatkowym kontrolę prawidłowości rozliczeń dokonywanych przez podatników oraz wykrywanie oszustw w zakresie VAT. Dlatego zdecydowano o przyjęciu kilku zasadniczych zmian w dyrektywie VAT, które mają uporządkować obecny stan prawny.
Nowe warunki materialne
Zgodnie z planowaną zmianą, wymóg posiadania przez podatnika ważnego numeru VAT-UE unijnego kontrahenta będzie warunkiem materialnym do zastosowania zerowej stawki VAT. Co więcej, do zastosowania tej stawki numer ten powinien zostać podany podatnikowi przez nabywcę towarów.
Dodatkowo, również obowiązek złożenia przez podatnika prawidłowej informacji podsumowującej stanie się warunkiem materialnym. Jak wynika z uzasadnienia do projektu nowelizacji, wprowadzenie obowiązku deklarowania prawidłowych danych ma na celu ułatwienie organom podatkowym walki z oszustwami podatkowymi. Dlatego zdecydowano o uregulowaniu go jako przesłanki materialnej, której niespełnienie nie daje prawa do zastosowania stawki zero proc.
W przypadku uchybienia warunkowi złożenia prawidłowej informacji podsumowującej podatnik ma jeszcze szansę naprawić swój błąd. Powinien złożyć organowi podatkowemu pisemne wyjaśnienia przyczyn niezłożenia informacji, złożenia jej po terminie czy też podania w niej nieprawidłowych informacji.
Uzasadnienie do projektu nowelizacji podaje wiele przykładów, kiedy to organy podatkowe powinny uznać, że dostawca należycie uzasadnił swoje uchybienie. Są to przykładowo sytuacje gdy dostawca:
– wykazał wewnątrzwspólnotową dostawę towarów w informacji podsumowującej w błędnym okresie;
– popełnił niezamierzony błąd w odniesieniu do wartości danej dostawy;
– przez pomyłkę podał nabywcy stary numer identyfikacji podatkowej, który uległ zmianie w wyniku – przykładowo – restrukturyzacji.
W celu weryfikacji wyjaśnień podatnika organy podatkowe będą uprawnione do przeprowadzenia czynności sprawdzających, wzywania do złożenia dodatkowych wyjaśnień czy też prowadzenia kontroli podatkowej. Ciężar „należytego wyjaśnia” przyczyn uchybienia obciąża w tym przypadku podatnika.
Zaostrzenie w dokumentacji
Pakiet Quick Fixes, oprócz nowych obowiązków w zakresie WDT, zawiera również regulacje zaostrzające wymogi dokumentacyjne. Wprowadza je rozporządzenie Rady (UE), co oznacza, że nie wymagają one implementacji przez polskiego prawodawcę, ponieważ obowiązują bezpośrednio. Rozporządzenie wprowadza domniemanie, że towary będące przedmiotem wewnątrzwspólnotowej dostawy zostały wywiezione z Polski na terytorium innego państwa członkowskiego UE. Domniemanie to będzie miało zastosowanie w przypadku gdy:
1) dostawca będzie wskazywał, że towary zostały wysłane lub przetransportowane przez niego lub przez osobę trzecią działającą na jego rzecz oraz że jest w posiadaniu:
– co najmniej dwóch dowodów takich jak podpisany list przewozowy CMR, konosament, faktura za towarowy przewóz lotniczy lub faktura od przewoźnika towarów albo
– jednego z ww. dokumentów i przykładowo polisy ubezpieczeniowej dotyczącej transportu lub dokumentów bankowych potwierdzających zapłatę za transport towarów lub dokumentu urzędowego wystawionego przez notariusza potwierdzającego przybycie towarów.
2) sprzedawca jest w posiadaniu pisemnego oświadczenia nabywcy potwierdzającego, że towary zostały przetransportowane oraz:
– co najmniej dwóch dowodów takich jak podpisany list przewozowy CMR, konosament, faktura za towarowy przewóz lotniczy lub faktura od przewoźnika towarów lub
– jednego z ww. dokumentów i przykładowo polisy ubezpieczeniowej dotyczącej transportu lub dokumentów bankowych potwierdzających zapłatę za transport towarów lub dokumentu urzędowego wystawionego przez notariusza potwierdzającego przybycie towarów.
W obu przypadkach dokumenty posiadane przez sprzedawcę nie mogą być ze sobą sprzeczne oraz powinny zostać wystawione przez dwa podmioty niezależne od siebie, od dostawcy i od nabywcy.
Co istotne, organ podatkowy może obalić domniemanie wprowadzone rozporządzeniem. Będzie tak, jeśli udowodni on, że dostawa nie miała miejsca. Przykładowo jeśli wykaże, że towary znajdują się nadal w magazynie sprzedawcy. W tym zakresie ciężar udowodnienia, że nie doszło do dostawy wewnątrzwspólnotowej obciąża organ podatkowy. Skutkiem obalenia domniemania jest brak prawa do zastosowania zerowej stawki VAT.
Niespełnienie warunków dokumentacyjnych wynikających z rozporządzenia nie oznacza automatycznie, że podatnicy nie będą mieli prawa do stosowania stawki zero proc. W takiej sytuacji na dostawcy będzie ciążył obowiązek udowodnienia dostawy zgodnie z obecnym brzmieniem ustawy o VAT.
Czasu zostało niewiele
Zgodnie z intencją unijnego prawodawcy przepisy dyrektywy powinny zostać implementowane przez państwa członkowskie najpóźniej do 31 grudnia 2019 r. Z kolei rozwiązana przyjęte w rozporządzeniu należy stosować od 1 stycznia 2020 r.
Projekt mający na celu dostosowanie polskich regulacji do zmian wprowadzanych pakietem Quick Fixes znajduje się obecnie na etapie konsultacji publicznych w Rządowym Centrum Legislacji. Został opublikowany 11 czerwca br. i przewiduje wejście zmian w życie na 1 stycznia 2020 r.
Zdaniem autora
Trzeba dostosować procedury do nowych regulacji
Na przygotowanie się do zmian w zakresie rozliczania wewnątrzwspólnotowych transakcji nie zostało już wiele czasu. Ponadto, pozyskanie dokumentów zgodnie z nowymi sformalizowanymi wymogami dla wielu przedsiębiorców może okazać się znacznie utrudnione. Dlatego przedsiębiorstwa prowadzące transgraniczną działalność nie powinny zwlekać z przejrzeniem oraz dostosowaniem obecnych procedur do nowych regulacji. Odpowiednie przygotowanie na zmiany, które mają nadejść z początkiem przyszłego roku, pozwoli na istotne zabezpieczenie interesów podatkowych w zakresie opodatkowania dostaw na rzecz unijnych kontrahentów.
Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 30-09-2019 r.
