Jak dochodzić roszczeń od zagranicznego kontrahenta
2023-04-13
W przypadku braku umownego określenia jurysdykcji sądu, właściwy sąd należy określić w oparciu o przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych.
Niejedna firma w Polsce spotkała się z sytuacją, w której zagraniczny kontrahent nie zapłacił za dostarczony towar lub wykonaną usługę. Jakie są wówczas możliwości dochodzenia zapłaty?
W sprawach, w których kontrahenci mają siedziby w różnych państwach (w ramach niniejszego artykułu skupimy się wyłącznie na państwach członkowskich Unii Europejskiej), aby wybrać najlepszy sposób dochodzenia wierzytelności, w pierwszej kolejności musimy ustalić jurysdykcję właściwego sądu, czyli ustalić, który sąd będzie właściwy do rozpoznania naszej sprawy i wydania w niej rozstrzygnięcia.
Spojrzeć w umowę
Najbardziej pożądanym rozwiązaniem jest umowny wybór sądu właściwego. Stąd też powinniśmy zacząć od sprawdzenia, czy do łączącej nas z nierzetelnym kontrahentem umowy została wprowadzona tzw. klauzula jurysdykcyjna, z której będzie wynikać, który sąd będzie właściwy dla rozwiązania sporu.
Sprawdzić w przepisach
W przypadku braku umownego określenia jurysdykcji sądu właściwy sąd należy określić w oparciu o przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, tzw. rozporządzenie Bruksela I bis (dalej jako: rozporządzenie). Rozporządzenie to znajduje zastosowanie w stosunkach między wszystkimi państwami członkowskimi Unii Europejskiej.
Co wynika z rozporządzenia
Zgodnie z przyjętą zasadą ogólną osoby mające miejsce zamieszkania (siedziby w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej) na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa.
Niezależnie od zasady ogólnej rozporządzenie wprowadziło regulację szczególną w postaci:
- jurysdykcji przemiennej,
- jurysdykcji wyłącznej i
- jurysdykcji przewidzianej dla ochrony słabszej strony postępowania.
Jurysdykcja przemienna polega na tym, że powództwo może zostać wytoczone przed sąd miejsca zamieszkania (siedziby w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej) lub sąd ustalony na podstawie dalszych przepisów rozporządzenia. Znajdzie ona zastosowanie przede wszystkim w przypadku spraw dotyczących:
- umów,
- czynów niedozwolonych lub czynów podobnych do czynów niedozwolonych,
- roszczeń cywilnoprawnych o odszkodowanie lub przywrócenie stanu poprzedniego, które wynikają z czynu zagrożonego karą,
- sporów wynikających z działalności filii, agencji lub innego oddziału,
- sporu o zapłatę wynagrodzenia za ratownictwo lub udzielenie pomocy dla ładunku lub frachtu, które żądane jest z tytułu działań związanych z ratownictwem lub udzieleniem pomocy.
Jurysdykcja wyłączna wymusza złożenie pozwu przed określony sąd (niezależnie od miejsca zamieszkania stron). Znajduje ona zastosowanie przede wszystkim do spraw dotyczących:
- praw rzeczowych na nieruchomościach oraz najmu lub dzierżawy nieruchomości;
- ważność, nieważność lub rozwiązania spółki lub osoby prawnej albo ważność decyzji ich organów;
- rejestracji lub ważność patentów, znaków towarowych, wzorów i modeli, a także podobnych praw wymagających zgłoszenia lub zarejestrowania niezależnie od tego, czy dana kwestia została podniesiona w pozwie czy też w drodze zarzutu procesowego;
- w postępowaniach, których przedmiotem jest wykonanie orzeczeń.
W przypadku spraw dotyczących tzw. słabszych stron postępowania, tj. spraw z umów konsumenckich, indywidualnych umów o pracę oraz spraw dotyczących ubezpieczenia rozporządzenie ogranicza możliwość wytoczenia powództwa poza państwo miejsca zamieszkania pozwanego.
Możliwe jest także tzw. wymuszenie jurysdykcji sądu polskiego. Będzie ono miało miejsce wówczas, gdy pozew zostanie złożony przed sąd polski, który zgodnie z przepisami rozporządzenia nie jest właściwy do rozpoznania sprawy, ale stanie się właściwy poprzez wdanie się w spór przez pozwanego. Przy czym zabieg ten nie znajdzie zastosowania w przypadku jurysdykcji wyłącznej, którą sąd każdorazowo bada z urzędu.
Po tym jak już ustalimy, który sąd będzie właściwy do rozstrzygnięcia naszej sprawy, musimy zastanowić się, w jaki sposób najłatwiej będzie nam dochodzić wierzytelności. W tym zakresie mamy dwie możliwości:
- w zależności od wartości przedmiotu sporu i warunków określonych w przepisach, które muszą zostać spełnione, możliwe jest skorzystanie z europejskiego postępowania nakazowego lub też europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń lub
- zlecenie prowadzenia sprawy profesjonalnemu podmiotowi mającemu siedzibę w państwie, w którym pozwany ma zostać nasz kontrahent.
W pierwszym przypadku pozew składany jest na specjalnym formularzu, który następnie jest przesyłany do sądu, który, zgodnie z przepisami rozporządzenia, będzie sprawę rozpoznawał.
W drugim przypadku kontrahent zostanie pozwany bezpośrednio przed sąd ustalony w oparciu o przepisy rozporządzenia.
Oprócz ustalenia, który sąd będzie właściwy do rozstrzygnięcia sprawy, konieczne jest ustalenie w oparciu o przepisy, jakiego państwa sprawa będzie rozstrzygną. W tym zakresie należy posiłkować się przede wszystkim przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I).
Po uzyskaniu korzystnego rozstrzygnięcia uzyskujemy podstawy do prowadzenia egzekucji w stosunku do nierzetelnego kontrahenta.
