PRAWO I POSTĘPOWANIA CYWILNE

Na zgłoszenie roszczenia jest sześć lat

2019-09-13

Zobowiązania o charakterze jednorazowym oraz niezwiązane z działalnością gospodarczą przedawnią się szybciej.

Ustawa z 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U z 2018 r., poz. 1104) zmieniła termin przedawniania się roszczeń. Zgodnie z przepisami przed nowelizacją termin przedawnienia wynosił lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Od lipca 2018 r. uległ skróceniu ogólny termin przedawnienia roszczeń z 10 lat do 6 lat. Skróceniu z 10 lat do 6 lat, zgodnie z znowelizowanym art. 125 k.c., uległ też zmianie termin przedawnienia roszczeń m.in. stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu.

Mobilizacja i dyscyplina

Zmiana ta uzasadniana była koniecznością zmobilizowania stron stosunków prawnych do szybszego kształtowania stanów faktycznych w sposób zgodny ze stanem prawnym. Nowe rozwiązanie miało mieć charakter dyscyplinujący strony stosunków prawnych. Uzasadniano to również skróceniem ogólnego terminu przedawniania wskazując, że zmiana ta będzie służyć także stabilności i pewności stosunków społecznych, co jest podstawowym celem instytucji przedawnienia.

Omawiana ustawa wprowadziła również nowość, a mianowicie upływ terminu przedawnienia roszczenia nie następuje w ostatnim dniu wymagalności roszczenia. Omawiany przepis wprowadza zasadę, że termin przedawnienia upływa ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym roszczenie ma ulec przedawnieniu. Powyższa norma nie dotyczy jednak roszczeń, których termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Takie rozwiązanie ma również stanowić ułatwienie dla samych wierzycieli, którzy nie będą musieli dokonywać szczegółowych obliczeń.

Sprawy konsumentów

Ustawa wprowadza jeszcze jedno nowe rozwiązanie, a mianowicie dodaje do art. 117 Kodeksu cywilnego ust. 21, zgodnie z którym po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Ponadto wprowadzona została instytucja obligatoryjnego badania przez sąd z urzędu przedawnienia roszczeń przysługujących przeciwko konsumentowi. Obowiązek ten nie wynika wprost z przepisu, ale należy go wyinterpretować z brzmienia art. 1171 ust. 1 kc. Przepis ten wprowadza możliwość nieuwzględnienia przez sąd upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. A zatem sąd ma uprawnienie do nieuwzględniania upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jednakże tylko w wyjątkowych sytuacjach. Podkreślenia wymagaj jednak zasada, że sąd ma generalnie obowiązek badać z urzędu upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi.

Przepisy przejściowe

Przepisy ustawy z 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw mają zastosowanie do roszczeń, które powstały i nie uległy przedawnieniu przed wejściem w życie ustawy.

Jeżeli zgodnie z nowelizacją termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie ww. ustawy zmieniającej. Jeżeli jednak roszczenie, przedawniłoby się w terminie krótszym przewidzianym w przepisach dotychczasowych, zastosowanie będzie miał termin przewidziany w przepisach dotychczasowych.

Przykład 1

I. Jeżeli roszczenie stało się wymagalne w roku 2010, a okres przedawnienia według przepisów dotychczasowych wynosi 10 lat, to roszczenie zgodnie z dotychczasowymi zasadami przedawniłoby się w roku 2020.

II. Po wejściu w życie ustawy nowelizującej bieg terminu przedawnienia należy liczyć od 9 lipca 2018 r. Uwzględniając nowe przepisy termin przedawnienia wynosi 6 lat, a zatem roszczenie przedawniłoby się z końcem 2024 r.

Konkludując, w omawianym przykładzie roszczenie przedawni się z upływem terminu wcześniejszego, czyli w 2020 r.

Przykład 2

I. Jeżeli roszczenie stało się wymagalne w roku 2015, a okres przedawnienia według przepisów dotychczasowych wynosi 10 lat, to roszczenie zgodnie z dotychczasowymi zasadami przedawniłoby się w roku 2025.

Zatem w omawianym przykładzie roszczenie ulegnie przedawnieniu z końcem roku 2024, gdyż termin ten upływa wcześniej niż liczony na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów.

Zdaniem autora

Obliczając termin przedawnienia należy wziąć pod uwagę dwa warianty:

Po pierwsze. Termin 10-letni liczony na poprzednich zasadach od dnia wymagalności roszczenia/przerwania biegu terminu przedawnienia.

Po drugie. Termin 6-letni liczony na nowych zasadach od dnia 9 lipca 2018 r.

Określenia terminu, w którym przedawnia się roszczenie, należy porównać daty, w których roszczenie przedawniłoby się zgodnie z zarówno dotychczasowymi, jak i nowymi zasadami. Roszczenia wymagalne i nieprzedawnione w chwili wejścia w życie ustawy nowelizującej przedawnią się albo z upływem 10 lat od dnia ich wymagalności lub przerwania biegu terminu przedawnienia, albo z upływem lat 6 liczonych od 9 lipca 2018 r., jednak ze skutkiem na koniec roku kalendarzowego. Decydujący jest termin, który upłynie wcześniej.

Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 13-09-2019 r.