Po rozwodzie został kredyt

2020-04-24

Wskutek orzeczenia rozwodu pomiędzy małżonkami, orzeczenia separacji bądź zawarcia stosownej umowy w formie aktu notarialnego powstaje pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa, która skutkuje powstaniem pomiędzy małżonkami współwłasności w częściach ułamkowych.

Kłopotliwe umowy kredytu

W dzisiejszych czasach częstokroć małżonkowie w trakcie małżeństwa zawierają umowę kredytu hipotecznego na zakup nieruchomości stanowiącej ich majątek wspólny. Czasami ze względu na brak zdolności kredytowej kredytobior-
cami są również rodzice, któregoś z małżonków, którzy stają się również czasami współwłaścicielami nieruchomości zakupionej na zaspokojenie potrzeb małżonków.

Po powstaniu współwłasności w częściach ułamkowych każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do wystąpienia z żądaniem zniesienia jej w sposób umowy bądź w drodze orzeczenia sądowego. W omawianej sprawie wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 marca 2020 roku (III CZP 64/19), który odpowiedział na zapytania skierowane przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu.

Czterech kredytobiorców

Z akt postępowania, a także treści orzeczeń wynika, iż Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadził postępowanie, w którym rozstrzygnął kwestię podziału majątku wspólnego małżonków po rozwodzie. W orzeczeniu kończącym postępowanie sąd rejonowy dokonał rozliczenia nakładów osobistych poczynionych przez małżonków, w szczególności na budowę domu. Strony postępowania nabyły nieruchomość budynkową, zaciągając na ten cel kredyt hipoteczny zabezpieczony poprzez dokonanie odpowiedniego wpisu w dziale IV księgi wieczystej nieruchomości. Sąd wskazał, że kredytobiorcami byli również rodzice męża, zatem łącznie było czterech kredytobiorców.

W trakcie postępowania o podział majątku sąd ustalił, że jedynie mąż spłacał kredyt, zaś nieruchomość przypadła mężowi, wskutek stanowisk procesowych stron. Nadto małżonek wnosił o rozliczenie spłat kredytu po ustaniu wspólności majątkowej, a także o rozliczenie wartości nieruchomości.

Zwrot nakładów

Sąd rejonowy zadecydował o spłatach, dopłatach a także rozliczeniu nakładów pomiędzy małżonkami. W motywach rozstrzygnięcia odwołał się do uchwały SN ustalającej, iż jeżeli dług zaciągnięty (przez jednego z małżonków bądź oboje) został wydatkowany na majątek wspólny bądź majątek osobisty jednego z małżonków w okresie pomiędzy ustaniem wspólności majątkowej a podziałem majątku to nabiera on wówczas roszczenia o zwrot dokonanych nakładów.
W omawianej sprawie Sąd Okręgowy we Wrocławiu podkreślił, iż co do sposobu ustalenia wartości obciążonej hipotecznie nieruchomości podlegającej podziałowi Sąd Najwyższy wypowiedział się, m.in. w postanowieniu z 26 stycznia 2017 r., (I CSK 54/16) oraz w uchwałach z 28 marca 2019 r., (sygn. III CZP 21/18). W orzeczeniach tych ustalono, iż w postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków, w skład którego wchodzi nieruchomość z wierzytelnością hipoteczną stanowiącą zabezpieczenie kredytu bankowego, sąd bierze pod uwagę jej wartość, pomniejszoną o wartość wierzytelności hipotecznej, chyba, że sprzeciwiają się temu inne ważne względy.

Co z rodzicami

Sąd Okręgowy przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne celem podjęcia uchwały, gdyż wskazywał, że dotychczasowe orzeczenia Sądu Najwyższego odnosiły się do sytuacji, gdy to małżonkowie byli jedynymi kredytobiorcami kredytu hipotecznego. Sąd okręgowy uważał, że Sąd Najwyższy powinien orzec i rozstrzygnąć kwestię, gdy to kredytobiorcami byli również rodzice małżonka, niebędący właścicielami nieruchomości, co wywiera wpływ na wzajemne roszczenia regresowe pomiędzy kredytobiorcami. Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały, gdyż zagadnienie to nie dotyczy podziału majątku, lecz roszczeń regresowych pomiędzy dłużnikami solidarnymi.

Przepisy są jasne

Stanowisko Sąd Najwyższego wydaje się słuszne, gdyż przepisy w tym zakresie nie budzą wątpliwości, ponieważ podział majątku dorobkowego ma miejsce wyłącznie pomiędzy małżonkami. Zatem podział majątku i jakiekolwiek rozliczenia finansowe dokonywane są jedynie pomiędzy małżonkami. Zatem, jeżeli po ustaniu wspólności majątkowej jedynie jeden małżonek spłaca kredyt zaciągnięty wspólnie przez małżonków wówczas ma on roszczenie w stosunku do drugiego małżonka o rozliczenie nakładów. Należy pamiętać ażeby w sposób dokładny i niebudzący wątpliwości udokumentować poniesione nakładu, np. poprzez potwierdzenia przelewów.

Roszczenia regresowe

Natomiast osoba, która jako jedyna spłaca po ustaniu wspólności majątkowej kredyt zaciągnięty przez małżonków oraz rodziców jednego z małżonków jest uprawniona do roszczenia regresowego w stosunku do rodziców małżonka niespłacającego, jako współkredytobiorców, gdyż wobec banku ponoszą oni odpowiedzialność solidarną. Zasady rozliczeń pomiędzy dłużnikami solidarnymi określa treść przepisu art. 376 K.c. Zgodnie z nim, jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.

Zdaniem autora

Reasumując, przedstawione postępowania o podział majątku są często skomplikowane pod kątem dowodowym, trwają przez długi okres, mogą generować koszty sądowe w znacznej wysokości. Dlatego też warto rozważyć dokonanie podziału majątku w formie umownej.

Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 24-04-2020 r.