Sądowi łatwiej będzie przymusić do powołania organu spółki

2018-05-04

15 marca 2018 r. weszła w życie nowelizacja przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (dalej „ustawa o KRS”), która m.in. w sposób zasadniczy zmodyfikowała postępowanie przymuszające. W dotychczasowym stanie prawnym sąd rejestrowy nie dysponował żadnym narzędziem pozwalającym wyegzekwować od osób zobowiązanych do wyboru lub powołania zarządu wykonania ciążących na nich obowiązków. W praktyce spółki kapitałowe mogły przez wiele miesięcy być pozbawione organu uprawnionego do reprezentacji, co wpływało negatywnie na bezpieczeństwo i pewność obrotu, w szczególności rodziło negatywne skutki procesowe, chociażby dla osoby dochodzącej roszczeń od pozbawionej zarządu spółki.

Bez reprezentacji

Nowela do ustawy do KRS wielotorowo zmierza do usprawnienia procesu mającego na celu eliminowanie niekorzystnego dla pewności obrotu zjawiska polegającego na funkcjonowaniu w obrocie podmiotów pozbawionych organu uprawnionego do reprezentacji. Ma na to wpłynąć:
– rozszerzenie zakresu podmiotowego postępowań prowadzonych na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o KRS;
– wprowadzenie obowiązku składania do sądu rejestrowego informacji o adresie przez określone kategorie osób;
– likwidacja instytucji kuratora rejestrowego ustanawianego na podstawie art. 26 ustawy o KRS.

Uprawnienia sądu

W pierwszej kolejności nowela rozszerza zakres stosowania art. 24 ustawy o KRS wobec osób zobowiązanych do powołania organu uprawnionego do reprezentacji, czyli m.in. wspólników lub członków innych organów takich jak rada nadzorcza, komisja rewizyjna, rada fundacji. Dodawane ust. 1a i 1b dają sądowi rejestrowemu możliwość wezwania zobowiązanych do wykazania (za pomocą stosownych dokumentów) – w terminie, jaki sąd uzna za niezbędny i wystarczający – że organ reprezentacji został powołany lub wybrany albo, że braki w jego składzie zostały usunięte i podmiot posiada organ uprawniony do reprezentacji. W razie niewykonania obowiązku w zakreślonym terminie sąd nałoży na obowiązanych grzywnę przewidzianą w przepisach k.p.c., o egzekucji świadczeń niepieniężnych, która będzie mogła być przez sąd ponawiana.

Zmiany mają na celu zdyscyplinowanie osób zobowiązanych do powołania reprezentantów podmiotu i umożliwienie im samodzielnego usunięcia uchybień w składzie organu uprawnionego do reprezentacji w zasadzie bez ponoszenia jakichkolwiek konsekwencji. Jeżeli bowiem skutkiem wszczętego przez sąd postępowania przymuszającego będzie powołanie zarządu – postępowanie zostanie przez sąd umorzone, bez nakładania grzywny. Zmiany art. 24 ustawy o KRS są jednym z możliwych do wykorzystania przez sąd rejestrowy mechanizmów i to sąd ostatecznie będzie decydować o wyborze optymalnego środka wobec podmiotu, który nie wykonuje należycie swoich obowiązków. Przykładowo, jeśli sąd nie będzie w stanie ustalić kręgu osób zobowiązanych do wyboru zarządu lub będzie to znaczna liczba osób, zasadne będzie zastosowanie innych środków, które doprowadzą do zgodności stanu faktycznego ze stanem prawnym, tj. ustanowienie kuratora lub w ostateczności rozwiązanie podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.
Należy zwrócić uwagę, iż obecnie wpisy dokonywane na podstawie art. 24 ust. 6 ustawy o KRS (tj. wykreślenie danych niezgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy lub wpis danych odpowiadających rzeczywistemu stanowi rzeczy, jeżeli dokumenty stanowiące podstawę wpisu lub wykreślenia znajdują się w aktach rejestrowych, a dane te są istotne) dokonywane będą na zasadach ogólnych, tj. niezwłocznie po wydaniu przez sąd rejestrowy postanowienia o wpisie/wykreśleniu, a nie jak dotychczas dopiero po uprawomocnieniu się wpisu, co zgodnie z uzasadnieniem projektu uzasadnione jest bezpieczeństwem obrotu i funkcją tego rodzaju wpisów, które mają służyć niezwłocznemu doprowadzeniu przez sąd do zgodności treści wpisu w rejestrze ze stanem faktycznym.

Likwidatorzy i prokurenci

W celu wzmocnienia efektywności nowego postępowania przymuszającego, wprowadzony został obowiązek składania do sądu rejestrowego informacji o adresie oraz aktualizacji adresu do doręczeń nie tylko w odniesieniu do osób uprawnionych do reprezentacji podmiotu, ale również likwidatorów i prokurentów. Jednocześnie zmiana art. 19a ust. 5 i dodawany ust. 5b ustawy o KRS, obowiązki w powyższym zakresie nakładają zarówno na osoby, których wpis dotyczy, jak i na podmiot wpisany do rejestru, w którym dana osoba pełni funkcję reprezentanta. Powyższe obowiązki w zakresie informowania o aktualnym adresie do doręczeń znajdują zastosowanie również w odniesieniu do członków organów lub osób uprawnionych do powołania zarządu. Zgodnie z treścią dodawanego do art. 19a ust. 5d, do zgłoszenia spółki kapitałowej do rejestru należy dołączyć listę obejmującą nazwisko i imię oraz adres do doręczeń albo firmę lub nazwę i siedzibę członków organów, lub osób uprawnionych do powołania zarządu. W przypadku zaś gdy wspólnikiem jest osoba prawna, należy podać imiona i nazwiska oraz adresy do doręczeń członków organu uprawnionego do reprezentowania tej osoby prawnej. Każdorazową zmianę tych osób oraz danych tych osób należy zgłosić sądowi rejestrowemu, przedkładając nową listę.
W każdym z w/w przypadków, jeżeli adres do doręczeń znajduje się poza obszarem Unii Europejskiej, ustawa wymaga wskazania pełnomocnika do doręczeń w Rzeczypospolitej Polskiej. Zgłaszanie zmian w zakresie adresów do doręczeń nie podlega opłacie sądowej.

Zdaniem eksperta

Ostatnim elementem usprawnienia procesu mającego na celu eliminowanie z obrotu prawnego podmiotów pozbawionych organu uprawnionego do reprezentacji jest usunięcie z ustawy o KRS instytucji kuratora rejestrowego dla osób prawnych wpisanych do rejestru przedsiębiorców (skreślenie art. 26–33 ustawy o KRS), która dotychczas funkcjonowała równolegle do instytucji kuratora materialnego regulowanej przepisami kodeksu cywilnego i, jak podkreślono w uzasadnieniu projektu, nie sprawdziła się w praktyce. Z tego względu za wystarczające uznano wprowadzenie zmian co do zakresu działania kuratora ustanawianego na podstawie art. 42 k.c. Zgodnie z przepisami przejściowymi kuratorzy dotychczas ustanowieni na podstawie art. 26 ustawy o KRS będą działać na podstawie przepisów dotychczasowych.

Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 04-05-2018r.