Stanowisko ZUS można podważyć w sądzie

Sprawy z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych stanowią istotny odsetek wśród wszystkich spraw rozpatrywanych przez sądy powszechne. Sprawy z organem rentowym dotyczą najczęściej kwestii związanych z różnego rodzaju świadczeniami, jak emerytura, renta, zasiłek chorobowy, opiekuńczy, wyrównawczy, świadczenie rehabilitacyjne, świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych itd. Żeby jednak sprawa związana z negatywną decyzją ZUS trafiła na wokandę, konieczne jest jej zaskarżenie.

Wynika to wprost z zapisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 300 ze zm.).

Po otrzymaniu decyzji organu istotne jest, by zapoznać się z pouczeniem zawartym na jej końcu. Znajdują się tam informacje o terminie do wniesienia odwołania oraz do kogo należy je złożyć.

Odwołanie wnosi się nie bezpośrednio do sądu, ale za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżaną decyzję. Należy je wnieść na piśmie do jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję, lub do sporządzonego przez tę jednostkę protokołu w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.

Przy czym ocena, czy przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się, jest pozostawiona uznaniu sądu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 5 lipca 2013 r., III AUa 1359/12).

Odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu. Powinno ono zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji, zwięzłe przytoczenie zarzutów oraz wniosków i ich uzasadnienie oraz podpis ubezpieczonego (albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika).

Oznaczenie zaskarżonej decyzji to podanie takich informacji, które pozwolą ją zidentyfikować bez nadmiernych trudności. W praktyce wystarczy więc wskazanie organu, który wydał decyzję oraz podanie daty jej wydania i numeru decyzji. Jeżeli odwołanie jest skutkiem niewydania decyzji we właściwym terminie, należy określić datę złożenia wniosku, jego przedmiot oraz organ rentowy, do którego został złożony.

W odwołaniu warto też powołać konkretne dowody, które mają zostać przeprowadzone w postępowaniu przed sądem (np. z zeznań świadków, z dokumentów). Każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane i ich dopuszczenie za celowe. Należy przy tym pamiętać, że na etapie postępowania sądowo-odwoławczego to nie organ ma udowadniać prawidłowość wydanej przez siebie decyzji, lecz strona ma udowodnić, że wskazane przez nią w odwołaniu okoliczności faktycznie miały miejsce (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 14 grudnia 2017 r., III AUa 2227/16). Odwołanie jest wolne od opłat sądowych.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych można występować jako ubezpieczony – czyli osoba, która ubiega się o świadczenie z ubezpieczeń społecznych albo o emeryturę lub rentę, ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, jego zakresu lub wymiaru składki z tego tytułu, czy też świadczenia w sprawach należących do właściwości ZUS. W toku postępowania ubezpieczonego nazywa się zamiennie wnioskodawcą lub odwołującym się.

W postępowaniu – niezależnie od ubezpieczonego – może brać udział również zainteresowany, czyli ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Nie chodzi przy tym o zainteresowanie w sensie potocznym, a o osobę, dla której wynik toczącego się postępowania będzie oddziaływał na jej prawa lub obowiązki wynikające z prawa ubezpieczeń społecznych. W praktyce będzie to np. pracodawca w sprawie o jednorazowe odszkodowanie, stwierdzenie choroby zawodowej lub o ustalenie uprawnień pracownika do zasiłku chorobowego w trakcie trwania zatrudnienia. Sąd zobowiązany jest każdorazowo zawiadomić zainteresowanego o możliwości wzięcia przez niego udziału w toczącym się postępowaniu sądowym. Zainteresowany może przystąpić do sprawy w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia zawiadomienia.

Odwołanie jest skuteczną formą zaskarżania decyzji ZUS. Czas rozpoznawania sprawy przed sądem jest różny – z reguły wynosi od kilku do kilkunastu miesięcy. Uzależnione jest to w szczególności od stopnia skomplikowania stanu prawnego i faktycznego sprawy (w tym konieczność np. przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych), obiegu korespondencji czy liczby spraw w danym sądzie. Sądy jednak, w przeciwieństwie do ZUS, mają większą swobodę w ocenie dowodów, co powoduje większe szanse dla ubezpieczonego korzystnego dla niego rozstrzygnięcia w sporze z ZUS.

Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 06-02-2020 r.