• PORADNIK: PRAWO I PODATKI W FIRMIE

Tarcza prawna ma przyspieszyć wydawanie decyzji

2022-11-29

7 października 2022 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (DzU z 2022 r., poz. 2185). Ustawa, której większość przepisów obowiązuje od 10 listopada, dotyczy zmniejszenia bariery administracyjnej dla obywateli i firm w ramach tzw. tarczy prawnej, a przyjęte rozwiązania mają zdecydowanie wpłynąć na przyspieszenie wydawania decyzji i usprawnienie postępowań administracyjnych.

Głównym zamierzeniem przyjętych rozwiązań jest redukcja obciążeń regulacyjnych niekorzystnych z punktu widzenia funkcjonowania obywateli i prowadzenia działalności gospodarczej, a celem jest wyeliminowanie barier prawnych wpływających na klimat inwestycyjny. Ich wprowadzenie ma wspierać rozwój społeczny i gospodarczy po epidemii. (zob. uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców).

I tak wprowadzone zostały uproszczenia procedur administracyjnych i procedur milczącej zgody w kolejnych postępowaniach administracyjnych. Chociaż procedury te zostały wprowadzone do kodeksu postępowania administracyjnego ustawą z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw, ich stosowanie wymaga wyraźnej podstawy prawnej w przepisach szczególnych regulujących daną procedurę administracyjną. Uchwalone zmiany poszczególnych ustaw wprowadzają te procedury w co najmniej 12 postępowaniach, co pozwoli w sposób zdecydowany na skrócenie czasu ich trwania. Chodzi m.in. o: postępowanie w przedmiocie udzielenia zezwolenia na obrót hurtowy w kraju napojami alkoholowymi o zawartości zarówno do, jak i powyżej 18 proc., zezwolenia na wyprzedaż posiadanych, zinwentaryzowanych zapasów napojów alkoholowych (art. 4 ustawy); w postępowaniu nadania uprawnienia przewodnika górskiego (art. 12 ustawy) czy też w postępowaniu uregulowanym w art. 178 ust. 3 ustawy – Prawo lotnicze (art. 19 ustawy).

Wprowadzono procedury jednoinstancyjne w tych postępowaniach, w których przy wydaniu decyzji nie ma właściwie miejsca na uznaniowość organu bądź decyzji w całości uwzględniającej żądania strony. Punktem wyjścia zmian dotyczących odstąpienia od zasady dwuinstancyjności stanowi zmieniony nowelizacją kodeksu postępowania administracyjnego z kwietnia 2017 r. art. 15, w którym dopuszczono możliwość odstąpienia od niej w przepisach szczególnych. Ustawa wprowadza procedurę jednoinstancyjną, m.in. w postępowaniu w sprawie udostępnienia kanału technologicznego czy przeniesienia decyzji o zezwoleniu na zajęcie pasa drogowego na cele związane z infrastrukturą telekomunikacyjną (art. 6 ustawy); w postępowaniu w przedmiocie wpisu i odmowie wpisu do rejestru rzeczoznawców (art. 16 ustawy); zgody na przeklasyfikowanie zasobów złoża kopalin (art. 32 ustawy). Oznacza to, iż wydane w tych sprawach decyzje będą ostateczne z chwilą ich doręczenia stronie.

Przewidziano także elektronizację procedur związanych w szczególności:

• ze składaniem sprawozdań z działalności fundacji (art. 5 ustawy);
• z wyłożeniem projektu operatu opisowo-kartograficznego do wglądu (art. 7 ustawy);
• z prowadzeniem ewidencji pobytu na polowaniu indywidualnym (art. 9 ustawy);
• z opcją doręczenia korespondencji elektronicznej w postępowaniu przed Urzędem Patentowym oraz wprowadzeniem możliwości przeprowadzenia rozprawy zdalnej za zgodą stron postępowania spornego (art. 14 ustawy);
• z udzieleniem zezwolenia na odstępstwa od zakazów gatunkowych, wniosku o wycinkę drzewa lub krzewu oraz zgłoszenia i wniosku w celu prowadzenia prac na obszarach form ochrony przyrody (art. 21 ustawy);
• z postępowaniem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 28 ustawy);
• z wydaniem pozwolenia wodnoprawnego, oceny wodnoprawnej, decyzji, o których mowa w art. 77 ust. 3 i 8 oraz w art. 176 ust. 4, udzieleniem przyrzeczenia wydania pozwolenia wodnoprawnego, a także zgłoszenia wodnoprawnego (art. 38 ustawy);
• ze składaniem deklaracji do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego przez organizatorów turystyki i przez przedsiębiorców ułatwiających nabywanie powiązanych usług turystycznych (art. 39 ustawy).

W nowej ustawie wprowadzono ponadto inne racjonalizacje procedur administracyjnych poprzez m.in. ograniczenie liczby dokumentów, zminimalizowanie formalności do spełnienia procedur administracyjnych, usunięcie luk prawnych oraz nieprecyzyjnie formułowanych przepisów prawa, w szczególności w procedurach dot. planowania przestrzennego, w procesie budowlanym czy w procesie scalania gruntów. Zmiana w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 13 ustawy) ma na celu z kolei ułatwienie dla tych przedsiębiorców, którzy zgłaszają zmiany w kodzie ubezpieczenia, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Będzie to możliwe przez system CEIDG, bez konieczności przedłożenia nowego wniosku lub uzupełnienia złożonych dokumentów w ZUS.

Wydłużony został termin na dokonanie zgłoszenia oraz zgłoszenia aktualizacyjnego do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych dokonywanych na podstawie art. 60 ust. 1 i 1a ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z 7 do 14 dni (art. 40 ustawy).

Ustawa wprowadza także dość istotne – z punktu widzenia wykonawców – zmiany w ustawie z 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (dalej jako pzp). Zmiany wprowadzone w toku prac nad projektem i ostatecznie uchwalone dotyczą możliwości stosowania waloryzacji cen w przypadku zmiany ceny materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia (art. 44 ustawy). Dotychczas wymóg ten dotyczy jedynie umów usługowych oraz umów na roboty budowlane zawartych na okres dłuższy niż 12 miesięcy. Po zmianach takie klauzule zamawiający zobowiązany będzie zawrzeć w każdej umowie zawieranej na podstawie prawa zamówień publicznych, tj. w umowie na usługi, roboty budowlane oraz dostawy, jeżeli umowy te będą zawierane na okres dłuższy niż sześć miesięcy. Wykonawca, którego wynagrodzenie na tej podstawie zostanie zmienione, zobowiązany będzie także do zmiany wynagrodzenia przysługującego podwykonawcy, z którym zawarł umowę, w zakresie odpowiadającym zmianom cen materiałów lub kosztów dotyczących zobowiązania podwykonawcy, jeżeli przedmiotem umowy są roboty budowlane, dostawy lub usługi, a okres obowiązywania umowy przekracza sześć miesięcy. W związku z tym doprecyzowaniu uległ także pkt 4) ust. 1 art. 455 dopuszczający zmianę umowy bez przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia. Nowelizacja przewiduje także możliwość dokonania zmian umowy w sprawie zamówienia publicznego, zawartej przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i będącej w toku w tym dniu, bez przeprowadzania nowego postępowania o udzielenie zamówienia, jeżeli ma to związek z istotną zmianą cen materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia publicznego, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć (art. 48 ustawy). Zmiany te będą mogły polegać na: zmianie wysokości wynagrodzenia wykonawcy; dodaniu postanowień dotyczących zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia wykonawcy w przypadku umów, które nie zawierają takich postanowień, czy też zmianie postanowień dotyczących zasad wprowadzania zmian wysokości wynagrodzenia wykonawcy, w szczególności w zakresie maksymalnej wartości zmiany tego wynagrodzenia, w przypadku umów, które zawierają takie postanowienia.

Przepisy ustawy w zdecydowanej większości weszły w życie po upływie 14. dnia od dnia jej ogłoszenia, tj. dnia 10 listopada 2022 r., za wyjątkiem nielicznych przepisów szczegółowo określonych w art. 81 ustawy, które wejdą w życie w datach tam wskazanych.