Zasady dotyczące nabycia nieruchomości rolnej
2021-05-11
Kryzys gospodarczy, z którym aktualnie mamy do czynienia- związany z pandemią Covid-19, a którego skutki, prawdopodobnie najmocniej odczujemy w ciągu najbliższych miesięcy, dotknął wiele obszarów działalności przedsiębiorców.
Sytuacja gospodarcza oddziałuje także na przeciętnego konsumenta, który nierzadko w panice poszukuje odpowiedzi na pytanie, jakie obszary są aktualnie – stosunkowo bezpieczne do inwestowania lub też relokowania oszczędności.
Intensywna potrzeba zainwestowania środków, dotychczas często po prostu gromadzonych na kontach bankowych, spowodowała duże zainteresowanie nieruchomościami, nie tylko lokalowymi, ale także gruntowymi.
Czy zakup ziemi, w tym ziemi rolnej, w celach inwestycyjnych ma jeszcze sens? Czy da się, przy obowiązujących ograniczeniach prawnych związanych z jej obrotem na tym jeszcze zarobić? Co de facto, zwykły przysłowiowy „Kowalski”, który nie jest rolnikiem może kupić w tym obszarze? Poniżej próba pewnego ogólnego uporządkowania kwestii formalnych związanych z nabyciem nieruchomości rolnych.
W zakresie możliwości nabycia nieruchomości rolnych- w aktualnym stanie prawnym działki do 0,3 ha może zakupić każdy- Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego nie ma tu zastosowania. Idąc dalej- działki o wielkości od 0,3 do 0,99 ha może także zakupić osoba nie będąca rolnikiem, przy czym KOWR (Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa) ma w takim przypadku prawo pierwokupu. W terminie miesiąca od daty sporządzenia umowy przedwstępnej, KOWR może złożyć oświadczenie o skorzystaniu z tego prawa. Zapisy o możliwości realizacji tego prawa zawierane są w notarialnej, warunkowej Umowie przedwstępnej nabycia nieruchomości. Dodatkowo, w przypadku wątpliwości odnośnie ceny gruntu, KOWR może w ciągu 14 dni od złożenia wspomnianego oświadczenia wystąpić do sądu o ustalenie ceny działki.
W przypadku natomiast nieruchomości powyżej 1 ha przez osobę nie będącej rolnikiem, dla nabycia potrzebna jest zgodą KOWR. Zgoda zostaje wydana w postaci decyzji administracyjnej, po spełnieniu wymogów formalnych, a poprzedzona jest upublicznieniem oferty w systemie erolnik.gov.pl (wnioskodawca musi wykazać, że nie było możliwości zbycia nieruchomości na rzecz rolnika indywidualnego). Istnieje zatem w takiej sytuacji ryzyko, że nieruchomość zostanie kupiona przez rolnika, na skutek zamieszczonego ogłoszenia. Decyzja wydawana jest na podstawie wniosku spełniający ustawowe wymogi formalne, złożonego do właściwego ze względu na położenie nieruchomości oddziału KOWR.
Nabywca nieruchomości nie ma, co do zasady, możliwości jej sprzedaży ani oddania w posiadanie innym podmiotom, przed upływem 5 lat od nabycia- z pewnymi wyjątkami wymienionymi w Ustawie np. zbycie na rzecz osoby bliskiej, czy w zakresie nieruchomości, która położona jest w granicach administracyjnych miasta i o powierzchni mniejszej niż 1 ha. Co istotne, KOWR może wyjątkowo, wyrazić zgodę w drodze decyzji administracyjnej na zbycie nieruchomości przed upływem tego terminu, jednak musi być to uzasadnione ważnym interesem nabywcy nieruchomości lub interesem publicznym.
Wyrażenie zgody przez KOWR ma charakter dobrowolny- nie ma tu obligu- musi natomiast zaistnieć przesłanka ważnego interesu nabywcy nieruchomości rolnej lub ważnego interesu publicznego- która to przesłanka oceniana jest przez KOWR.
Przyjmuje się natomiast, że pojęcie „ważnego interesu nabywcy” oznacza m.in. wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności, jakie zostały spowodowane działaniem czynników, na które nabywca nie mógł mieć wpływu i które były niezależne od sposobu jego postępowania- np. pogorszenie stanu zdrowia, ponadto także np. potrzeba zmiany miejsca zamieszkania właściciela nieruchomości rolnej, a zmiana ta miałaby charakter stały (względnie długotrwały). Jako uzasadniony powód KOWR może także uznać indywidualną sytuację ekonomiczna właściciela nieruchomości związana m.in. z pilną potrzebą wydatków związanych z ochroną zdrowia- np. koszty leczenia rodziny czy koniecznością zaspokojenia wierzycieli przy jednoczesnym braku możliwości ich zaspokojenia z innych źródeł. Należy podkreślić, iż zgodnie ze stanowiskiem KOWR (patrz: www.kowr.gov.pl) nie może być uzasadnieniem wyrażenia ww. zgody np. fakt, iż nabywca chce sprzedać nieruchomość dla uzyskania zysku, chce ulokować swoje środki gdzie indziej, nie podoba mu się sąsiedztwo.
Istotnym zatem jest fakt, iż KOWR może jednostronnie uznać, że nie zostały spełnione przesłanki wyrażenia zgody na wcześniejsze zbycie nieruchomości.
Jeżeli po nabyciu nieruchomości, nabywca zamierza ją podzielić na mniejsze działki, musi pamiętać, że co do zasady podział jest niemożliwy gdy wskutek podziału ma powstać działka o powierzchni poniżej 0,3 ha- chyba, że mamy dla niej decyzję o warunkach zabudowy (możliwe tylko dla działek bez planu miejscowego) lub podziału dokonujemy sądownie- przy zniesieniu współwłasności nieruchomości. Przy podziale działka wyjątkowo może mieć wielkość mniejsza niż ww. wartość, także gdy ma zostać przeznaczona na powiększenie sąsiedniej nieruchomości, lub zostanie przeprowadzona regulacja granic między powstałymi w wyniku podziału działkami. (art. 92 Ustawy o gospodarce nieruchomościami)
Podsumowując należy wskazać, iż nadal istnieje przestrzeń na inwestowanie w nieruchomości gruntowe, w tym rolne, szczególnie, gdy traktujemy zakup długoterminowo i myślimy np. o zrealizowaniu na gruncie własnego domku letniskowego. Uważam też, że czasem warto podjąć próbę analizy stanu prawnego danej nieruchomości pod kątem planowanej inwestycji, bo grunty z tzw. problemem prawnym- a tak postrzegany jest charakter rolny nieruchomości- mogą, przy odpowiednim scenariuszu prawnym, przynieść nadzwyczajny zysk.
Artykuł został opublikowany w internetowym i papierowym wydaniu dziennika ,,Rzeczpospolita”
