Nowe procedury przy zatrudnieniu cudzoziemca

2016-08-01

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje obecnie nad zmianami przepisów dotyczących zatrudniania cudzoziemców, w tym nowelizacją ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i niektórych innych ustaw. Największe zmiany będą dotyczyć procedury uproszczonej, dzięki której na okres do sześciu miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy powierzać można pracę obywatelom Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy, bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Obecnie wystarczy rejestracja w powiatowym urzędzie pracy (PUP) oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi.

Przepisy unijne

Projektowana ustawa ma na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/36/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w charakterze pracownika sezonowego.

Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia warunków i procedury wydawania zezwoleń na pobyt i pracę sezonową dla cudzoziemców. W Polsce brak jest przepisów regulujących kompleksowo to zagadnienie. Zmiany obejmują przypadki, w których obywatele Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy mogą korzystać z uproszczonej procedury dostępu do rynku pracy. W uzasadnieniu projektowanych zmian wskazano, iż konieczne jest, aby przyjęte rozwiązania, realizując warunki dyrektywy, w największym możliwym stopniu odpowiadały potrzebom pracy sezonowej, zwłaszcza w sektorze rolniczym. Warto jest także w miarę możliwości wprowadzać ułatwienia dla pracodawców i pracowników, którzy współpracują od wielu lat, a praca jest wykonywana legalnie.

Zmiany motywowane są koniecznością ograniczenia nadużyć dotyczących rejestracji oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi oraz monitorowania faktycznego zatrudniania ich w Polsce. Obecny system nie jest idealny i rzeczywiście dochodzi do wielu nieprawidłowości, w tym przede wszystkim rejestrowania oświadczeń dla pozoru i handlu nimi. Oczywistą wadą jest brak określonych warunków rejestracji oświadczenia i wyraźnych przepisów przewidujących możliwość odmowy rejestracji.

Bez testu rynku

Projekt ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i niektórych innych ustaw przewiduje utrzymanie dla obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy zwolnienia z konieczności tzw. testu rynku pracy. Chodzi tu o uzyskanie informacji od starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy.

Dyrektywa wymaga szczegółowego sprawdzenia warunków wykonywania pracy przez cudzoziemca, posiadania przez niego zakwaterowania oraz uprzedniej karalności i wiarygodności pracodawcy. Cudzoziemiec, składając wniosek wizowy, będzie musiał zadeklarować, iż posiada zakwaterowanie. W tym celu może przedstawić odpowiednią umowę, (może być to umowa z pracodawcą, jeżeli cudzoziemiec zgodzi się na przedstawione w niej warunki), lub oświadczenie, iż będzie posiadał odpowiednie zakwaterowanie. Projekt ustawy przewiduje, że w przypadku, gdy podmiot powierzający cudzoziemcowi wykonywanie pracy na podstawie zezwolenia na pracę sezonową zapewnia mu zakwaterowanie, musi zawrzeć z cudzoziemcem odrębną umowę w formie pisemnej określającą warunki najmu lub użyczenia kwatery mieszkalnej. Czynsz nie może być potrącany z wynagrodzenia cudzoziemca. Przyjmuje się również, iż obowiązek meldunkowy dotyczący cudzoziemców realizuje przewidziany w art. 20 ust. 1 ustawy obowiązek informowania o zmianie miejsca zakwaterowania.

Modyfikacja formalności

Procedura wydania zezwolenia na pracę sezonową ma przebiegać analogicznie do obecnych rozwiązań, z modyfikacjami niezbędnymi dla uwzględnienia specyfiki pracy sezonowej. Projekt zmian zakłada doprecyzowanie terminu załatwienia spraw niewymagających prowadzenia postępowania wyjaśniającego (10 dni roboczych). Wniosek o zezwolenie ma być składany przez podmiot powierzający pracę do starosty (w praktyce do PUP), gdzie sprawdzane będą warunki powierzenia pracy. Jeżeli zostaną one spełnione, wniosek będzie wpisany do ewidencji wniosków w sprawie pracy sezonowej, do której dostęp uzyskają także konsulowie. Cudzoziemiec otrzyma od pracodawcy wydane przez PUP zaświadczenie o wpisaniu wniosku do tej ewidencji oraz o zawartych we wniosku warunkach i na tej podstawie będzie starał się o uzyskanie wizy na wjazd. Po przyjeździe do Polski, gdy cudzoziemiec stawi się u pracodawcy, wydawane będzie przez starostę zezwolenie na pracę. W tym przypadku nie przewiduje się sprawdzenia dodatkowych warunków, jedynie przedstawienie potwierdzenia wjazdu cudzoziemca oraz informacji o adresie jego zamieszkania w trakcie pobytu w Polsce. Instrument ten ma służyć aktualizacji deklarowanych wstępnie okresów wykonywania pracy. W ten sposób organy mają posiadać informację, jak wielu cudzoziemców rzeczywiście stawiło się u pracodawcy i czy wydane zezwolenie zostało wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem.

Praca przed decyzją

Utworzenie wyodrębnionych ewidencji wniosków w sprawie pracy sezonowej i krótkoterminowej, jako podzbiorów rejestrów dotyczących pracy sezonowej i krótkoterminowej, ma umożliwić cudzoziemcowi podjęcie pracy jeszcze przed wydaniem przez starostę decyzji. Taki zapis jest niezwykle istotny z punktu widzenia pracodawców (zleceniodawców) zatrudniających w pracach sezonowych oraz dla samych cudzoziemców. Praca cudzoziemca będzie uważana za legalną, jeżeli będzie wykonywana na warunkach określonych w zaświadczeniu o dokonaniu wpisu wniosku do odpowiedniej ewidencji od następnego dnia, w którym pracodawca przedstawi w powiatowym urzędzie pracy kopię ważnego dokumentu uprawniającego cudzoziemca do pobytu w Polsce oraz informację o adresie jego zamieszkania w trakcie wykonywania pracy.

Prace krótkoterminowe

Na uwagę zasługuje fakt, iż zezwolenie na pracę sezonową będzie dopuszczało cudzoziemca do wykonywania pracy sezonowej bez wskazywania konkretnego jej rodzaju. Na podstawie zezwolenia cudzoziemiec będzie uprawniony do wykonywania na rzecz podmiotu powierzającego mu pracę wszystkich określonych w rozporządzeniu rodzajów pracy sezonowej, jednakże z zachowaniem innych warunków, w szczególności dot. wynagrodzenia.

Prace, które nie zostaną objęte zezwoleniem na pracę sezonową, będą mogły być wykonywane na podstawie zezwolenia na pracę krótkoterminową. Zezwolenie to będzie dotyczyło wykonywania pracy przez sześć miesięcy w roku kalendarzowym.

W projekcie ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i niektórych innych ustaw proponuje się również sprecyzowanie wymogów, dotyczących podmiotów, które mogą ubiegać się o zezwolenia na pracę krótkoterminową cudzoziemców. Będą mogły to być podmioty prowadzące działalność gospodarczą przez 12 miesięcy. Jeśli okres będzie krótszy, wymagane będzie zatrudnianie co najmniej jednego pracownika na podstawie umowy o pracę przez okres co najmniej trzech miesięcy. Mogą to być również podmioty prowadzące działalność statutową lub rolniczą. Na podstawie zezwolenia krótkoterminowego pracę będą mogły powierzać również osoby fizyczne, jeśli będzie ona wykonywana na rzecz ich gospodarstwa domowego-dotyczy to w szczególności prac pielęgnacyjno-opiekuńczych.

Podobny mechanizm

W przypadku osób przebywających poza terytorium Polski, które będą starały się o uzyskanie odpowiedniej wizy, zastosowany zostanie analogiczny mechanizm, jak w przypadku zezwoleń na pracę sezonową. Wniosek o wydanie zezwolenia, po pozytywnej weryfikacji, ma być wpisywany do ewidencji wniosków w sprawie pracy krótkoterminowej. Zaświadczenie o dokonaniu wpisu do ewidencji podmiot powierzający pracę będzie zobowiązany przekazać cudzoziemcowi, a także poinformować go, o warunkach wykonywania pracy zawartych we wniosku.

Istotną zmianą jest również wprowadzenie nowych przesłanek odmowy wydania zezwolenia na pracę, jeśli okoliczności sprawy wskazują, że wniosek o wydanie zezwolenia na pracę został złożony bez związku z rzeczywistym zamiarem powierzenia pracy cudzoziemcowi lub wtedy, gdy zezwolenie będzie wykorzystane przez cudzoziemca w celu innym niż wykonywanie pracy dla danego podmiotu. Przesłanki te będą miały zastosowanie również w postępowaniach o wydanie zezwoleń na pracę sezonową i krótkoterminową.

Nową przesłanką wydania zezwolenia na pracę ma być także kryterium minimalnego wynagrodzenia za pracę cudzoziemca. Jej wprowadzenie ma na celu uwzględnienie sytuacji, w których ze względu na specyfikę pracy trudno stosować wymóg porównywalności wynagrodzenia, jak również sytuacji, w których cudzoziemcy pracujący na podstawie umów cywilnoprawnych i otrzymują bardzo niskie wynagrodzenia.

Projekt nowych przepisów został 29 kwietnia br. skierowany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych. Aktualnie jest przedmiotem prac właściwych komitetów Rady Ministrów, a następnie – po przyjęciu przez Radę Ministrów zostanie skierowany do prac parlamentarnych. Przewiduje się dłuższe vacatio legis celem, m.in. odpowiedniego przygotowania urzędów oraz pracodawców. Wejście w życie przepisów planowane jest na 1 stycznia 2017 r.

Zdaniem eksperta

Należy spodziewać się, że część procedur opisanych w projekcie ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i niektórych innych ustaw będzie bardzo trudno zaszczepić na gruncie polskiego rynku pracy sezonowej i pracy tymczasowej. Część proponowanych procedur nie jest dopasowana do specyfiki pracy sezonowej i tymczasowej w Polsce, gdzie praca wykonywana jest u jednego podmiotu najczęściej przez okres kilku tygodniu i dochodzi do częstych zmian podmiotów, na których rzecz praca jest świadczona. W tym kontekście plusem obecnych regulacji jest stosunkowa łatwość rejestracji kolejnych oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi. Krytycznie należy ocenić również niedopasowanie proponowanych zmian do specyfiki powierzania pracy pracownikom tymczasowym przez agencje zatrudnienia. Obawy budzi również możliwość nadinterpretacji przez urzędników negatywnych przesłanek udzielenia zezwolenia na pracę.

Artykuł został opublikowany w dodatku do dziennika Rzeczpospolita „Dobra Firma” z dnia 27.07.2016 r.