Trzeba właściwie zabezpieczyć w umowie interesy kupującego maszyny
2023-06-05
Zakup maszyny przemysłowej jest zazwyczaj kosztowną inwestycją, a sama transakcja jest skomplikowanym procesem, zarówno pod względem organizacyjnym, technicznym, jak i prawnym.
Na co powinien zwrócić uwagę kupujący, aby zabezpieczyć prawidłowe wykonanie umowy sprzedaży maszyny przemysłowej?
Zakup maszyny przemysłowej jest specyficzną transakcją z uwagi na jej złożoność. Zazwyczaj sprzedający – producent urządzenia – dysponuje swoim wzorem umowy, który nie chroni odpowiednio interesów nabywcy. Przedmiotem negocjacji pomiędzy stronami jest głównie cena sprzedaży, termin dostawy i szczegóły techniczne maszyny. Pomija się inne istotne zapisy, które mogą mieć dla kupującego niebagatelne znaczenie. Należy przy tym pamiętać, że nieprawidłowe wykonanie umowy wiąże się dla kupującego z opóźnieniem w rozpoczęciu produkcji, co przekłada się na bezpośrednią stratę finansową. Dlatego tak ważne jest odpowiednie zabezpieczenie w umowie interesu kupującego. Ponadto zakup maszyny jest zazwyczaj kosztowną inwestycją, a sama transakcja jest skomplikowanym procesem, zarówno pod względem organizacyjnym, technicznym, jak i prawnym. Odpowiednio przygotowana umowa powinna być zatem instrukcją dla stron, pozwalającą prawidłowo zrealizować zakup, również na wypadek ewentualnych nieprawidłowości lub opóźnień. Jednym z jej najważniejszych aspektów jest jednak zabezpieczenie interesów kupującego, który angażuje swoje istotne środki, czas oraz ponosi znaczne ryzyko biznesowe związane z nieterminowym rozruchem maszyny. Umowa sprzedaży maszyny przemysłowej nie ma jednorodnego charakteru. Przedsiębiorstwo co do zasady zamierza nabyć maszynę wykonaną na specjalne zamówienie, o odpowiednich parametrach, dostosowaną do potrzeb konkretnego przedsiębiorstwa. Umowa ta w powszechnym obrocie jest określana jako umowa sprzedaży, ale zazwyczaj obejmuje ona przede wszystkim: wytworzenie maszyny, jej dostawę, montaż, uruchomienie, wsparcie techniczne, serwis i wiele innych usług i świadczeń.
Sprawa płatności
Pierwszą ważną rzeczą, na którą kupujący powinien zwrócić uwagę, aby zabezpieczyć swój interes, jest odpowiednie rozłożenie płatności w umowie, z uwzględnieniem całego procesu, począwszy od skonstruowania maszyny, po jej testy u kupującego. Cały proces powinien być podzielony na etapy obejmujące np. test odbioru technicznego w siedzibie sprzedającego po wykonaniu maszyny, jej dostawę, montaż, rozruch, testy i odbiór końcowy. Płatności powinny być uzależnione od prawidłowego zakończenia każdego z etapów. Takie rozwiązanie zaoszczędzi kupującemu znaczną ilość czasu i pieniędzy. Dokonywanie bowiem odbiorów poszczególnych etapów pozwala zidentyfikować odpowiednio szybko wszelkie nieprawidłowości, tj. w czasie, kiedy maszyna jest w fazie produkcji u sprzedającego. Naprawa po dostawie maszyny do kupującego jest często utrudniona i bardziej czasochłonna, w szczególności w przypadku zakupu od producenta zagranicznego.
Warto podzielić
Kupujący powinien również odpowiednio podzielić płatność. Nie powinien już na samym początku wpłacać zaliczki o znacznej wysokości, np. stanowiącej przeważającą część ceny sprzedaży. Odzyskanie pieniędzy, chociażby w przypadku odstąpienia od umowy lub upadłości producenta, może się okazać utrudnione i długotrwałe. Należy pamiętać, że po dostawie maszyny do kupującego uzyskuje on istotne zabezpieczenie swoich interesów, wchodzi bowiem w posiadanie mienia o określonej wartości, z którego może się zaspokoić, jeżeli umowy finalnie nie uda się do końca zrealizować. Dodatkowo kupujący uzyska możliwość zakończenia prac związanych z konstrukcją maszyny, np. w ramach wykonania zastępczego, to jest przez innego wykonawcę, ale na koszt sprzedającego. Tym samym rozłożenie płatności na późniejsze etapy realizacji kontraktu jest najprostszym i jednym z najpewniejszych zabezpieczeń interesów nabywcy maszyny. Warto też pamiętać, że uzyskanie ceny sprzedaży będzie głównym czynnikiem motywującym producenta do jak najszybszego i prawidłowego wykonania i dostawy urządzenia.
Samej zaliczki, czyli płatności realizowanej na rzecz producenta, bezpośrednio po zawarciu umowy, ale przed dostawą, często nie da się uniknąć. Trzeba pamiętać, że musi on ponieść istotne koszty, aby przystąpić do realizacji umowy, w tym np. zakupić odpowiednie materiały. Nawet procentowo niska zaliczka, w stosunku do pełnej kwoty ceny sprzedaży, może niejednokrotnie stanowić już wysoką kwotę. Z tego względu warto, aby kupujący zabezpieczył zwrot tej zaliczki na wypadek odstąpienia od umowy lub opóźnień w jej realizacji. Wydaje się, że najlepszym sposobem jest zobowiązanie kontrahenta do przedstawienia gwarancji bankowej, w której bank zobowiąże się do zwrotu uiszczonej zaliczki w określonych przypadkach. Zapisy w umowie, które odnoszą się do gwarancji bankowej, powinny być odpowiednio skonstruowane, aby kupujący mógł łatwo i skutecznie żądać od banku zapłaty. W szczególności warunki uruchomienia tego zabezpieczenia muszą się odnosić do skonkretyzowanych i niebudzących wątpliwości zdarzeń, jak np. przekroczenie określonego terminu czy fakt rozwiązania umowy. Takie rozwiązanie, o ile zostało prawidłowo przygotowane, jest dla kupującego bezpieczne. Zabezpieczenie to można rozszerzyć także na inne należności kupującego, np. z tytułu nienależycie wykonanej umowy, zapłaty kar umownych et cetera.
Kwestia odszkodowania
Podstawowymi formami zabezpieczenia interesu kupującego są także kary umowne, czyli obowiązek zapłaty zryczałtowanego odszkodowania za wypadek nieprawidłowego wykonania umowy oraz prawo odstąpienia od umowy w przypadku, gdy wykonawca nie dochowuje terminu lub nieprawidłowo realizuje swoje obowiązki umowne. Należy pamiętać, aby szczegółowo w umowie określić, w jakich sytuacjach kupujący może żądać zapłaty kar umownych, określić ich wysokość lub maksymalną wysokość. Zazwyczaj kary umowne będą zabezpieczać terminowe wykonanie umowy oraz będą naliczane w sytuacji odstąpienia od umowy z winy wykonawcy. Należy baczyć, aby wysokość kar umownych nie była wygórowana ani zbyt niska. Jeżeli będzie zbyt niska, może zdarzyć się sytuacja, że korzystniejsza dla wykonawcy będzie, zamiast wykonania umowy, zapłata kary umownej (np. w przypadku wzrostu cen materiałów czy niestabilnej sytuacji finansowej kontrahenta), co dla kupującego nie będzie satysfakcjonujące. W przypadku kar umownych trzeba też zwrócić uwagę, czy zapisy nie wyłączają kupującemu możliwości dochodzenia dalej idących roszczeń odszkodowawczych.
Z prawem odstąpienia od umowy wiąże się także prawo zastawu, które warto uwzględnić w umowie. Ta forma zabezpieczenia może uchronić kupującego od długotrwałego i kosztownego procesu. W przypadku odstąpienia od umowy strony muszą sobie zwrócić to, co świadczyły, czyli wykonawca zwraca zapłacone wynagrodzenie, a kupujący zwraca maszynę. Może się zdarzyć sytuacja, w której dojdzie do odstąpienia od umowy na końcowym etapie jej realizacji, kiedy maszyna znajduje się już u kupującego (np. w sytuacji, gdy okaże się, że maszyna ma istotne wady, których nie da się usunąć). Prawo zastawu, prawidłowo w umowie zapisane, daje kupującemu uprawnienie do zatrzymania elementów maszyny znajdujących się u niego i sprzeciwienia się ich wydaniu, do czasu uregulowania przez wykonawcę na rzecz kupującego wszystkich należności dotychczas zapłaconych przez kupującego.
Jedynie dla przykładu można wskazać, że istotne będą także zapisy dotyczące procedur odbiorów, warunków gwarancji, warunków usuwania wad, możliwości zastępczego wykonania umowy przez podmiot trzeci itp. Należy mieć na uwadze, że forma zabezpieczeń powinna być zawsze dostosowana do indywidualnych potrzeb stron transakcji i okoliczności faktycznych konkretnego przypadku. Zawsze trzeba jednak zacząć od pełnej analizy zaproponowanego projektu umowy i określenia wszystkich zagrożeń, jakie wiążą się z daną transakcją.
