Dyrektywa drugiej szansy
2023-11-08
Restrukturyzacja zapobiegawcza ma obejmować podmioty rentowne, zachęcając do restrukturyzacji na wczesnym etapie pojawiania się problemów finansowych.
W 2019 r. przyjęta została dyrektywa w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, zwana także „dyrektywą drugiej szansy”. Dyrektywa ta miała zostać zaimplementowana przez państwa członkowskie do 17 lipca 2022 r.
Projekt ustawy wprowadzającej zapisy dyrektywy do polskiego prawa opublikowany został jeszcze w lipcu zeszłego roku. Od tego czasu jednak nie został uchwalony, a zbliżający się koniec kadencji Sejmu może sugerować, że nie zostanie on uchwalony w najbliższym czasie (przynajmniej w tym kształcie).
Polska jest jednak zobligowana do tego, by dyrektywa weszła w końcu w życie. Z tego powodu warto zapoznać się z wprowadzanym przez dyrektywę pojęciem „restrukturyzacji zapobiegawczej” i tym, jak może przełożyć się na obecnie funkcjonujące przepisy.
Aby zapobiec niewypłacalności
Zgodnie z dyrektywą restrukturyzacja zapobiegawcza ma być dostępna dla dłużników znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej, w przypadku gdy zachodzi prawdopodobieństwo ich niewypłacalności, z myślą o zapobiegnięciu tej niewypłacalności i zapewnieniu rentowności dłużników. Ten typ restrukturyzacji ma obejmować podmioty rentowne, zachęcając do restrukturyzacji na wczesnym etapie pojawiania się problemów finansowych.
W projekcie ustawy przewiduje się, że możliwe sposoby restrukturyzacji zostaną podzielone na dwie kategorie: restrukturyzację zapobiegawczą oraz sanacyjną. Formami restrukturyzacji zapobiegawczej mają być postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe oraz postępowanie układowe. Natomiast postępowanie sanacyjne ma stanowić postępowanie o szczególnym charakterze, związane z działaniami sanacyjnymi, takimi jak restrukturyzacja zatrudnienia i majątku. Postępowanie sanacyjne ma być dostępne jedynie dla dłużników niewypłacalnych, zapobiegawcze zaś dla zarówno zagrożonych niewypłacalnością, jak i niewypłacalnych.
Zadania nadzorcy i zarządcy
Stosownie do założeń dyrektywy, inaczej ukształtowana ma zostać także rola nadzorców i zarządców. Ich zadaniem ma być nie tylko pomoc dłużnikowi. Wprowadzany art. 25a wskazuje, że nadzorcy i zarządcy mają za zadanie dbanie o interesy zarówno dłużnika, jak i wierzycieli, tj. udzielać pomocy wszystkim uczestnikom postępowania w trakcie negocjacji oraz przygotowaniu planu restrukturyzacji.
Zmienia to nieco postrzeganie roli nadzorcy i zarządcy: nie będzie się sprowadzać do przejęcia zarządu nad przedsiębiorstwem dłużnika. Jej celem będzie także wspieranie negocjowania propozycji układowych.
Pewną nowością ma być także możliwość skorzystania w trakcie postępowania z usług mediatora w celu przeprowadzenia negocjacji, jeżeli dłużnik wyrazi na to zgodę.
Większa ochrona przed egzekucją
Dyrektywa nakazuje państwom członkowskim zapewnienie, aby dłużnicy korzystający z restrukturyzacji zapobiegawczej mogli korzystać z możliwości wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych. Ma to za zadanie wzmocnienie pozycji negocjacyjnej wobec wierzycieli w trakcie negocjowaniu treści układu. Możliwość ta obejmować ma okres od dnia otwarcia restrukturyzacji do momentu zawarcia układu.
Zmiany przewidywane w polskim projekcie idą nieco dalej. Po pierwsze, od dnia przyjęcia układu do dnia zakończenia postępowania restrukturyzacyjnego lub prawomocnego umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego postępowania egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika w celu zaspokojenia wierzytelności objętych układem są zawieszone z mocy prawa, a skierowanie egzekucji do majątku dłużnika oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku jest niedopuszczalne.
Ochrona ma zatem przysługiwać nie tylko do dnia zatwierdzenia układu, ale też w przypadku prawomocnego umorzenia postępowania upadłościowego. Ustawodawca motywuje takie rozwiązanie faktem, że okres oczekiwania na zatwierdzenie lub odmowę zatwierdzenia układu wynosi często kilka miesięcy. W tym czasie dłużnik byłby pozbawiony ochrony przed ewentualną egzekucją roszczeń.
Ponadto postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika wszczęte przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego ma ulegać zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania na okres czterech miesięcy od dnia otwarcia postępowania. Skierowanie egzekucji do majątku dłużnika oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na tym majątku również ma być niedopuszczalne w okresie czterech miesięcy od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.
Przepis ten nie będzie jednak stosowany do egzekucji należności ze stosunku pracy, świadczeń alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.
Dłużnikowi przyznano także instrumenty pozwalające na objęcie ochroną przed egzekucją nawet okresu przed formalnym otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego.
Wpis obwieszczenia
Na wniosek dłużnika zawarte we wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego skutki opisane powyżej będą obowiązywać już w momencie obwieszczenia zarządzenia o wpisaniu do repertorium wniosku restrukturyzacyjnego złożonego przez dłużnika (na okres czterech miesięcy). Uprawnienie to wynika z faktu, że złożenie wniosku o restrukturyzację może powodować zwiększenie ryzyka wszczęcia lub wzmożenia egzekucji przez wierzycieli. Z drugiej strony, w celu ochrony słusznych interesów wierzycieli, w terminie od złożenia wniosku do dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, dłużnik będzie ograniczony w zarządzie majątkiem jedynie do czynności zwykłego zarządu (czynność przekraczająca ten zakres będzie nieważna).
Co jednak istotne, łączny okres trwania zakazu lub zawieszenie nie może przekraczać 12 miesięcy. Na postanowienie w przedmiocie zawieszenia lub uchylenia zawieszenia postępowania egzekucyjnego, zakazu wszczęcia egzekucji lub uchylenia zakazu wszczęcia egzekucji przysługuje zażalenie.
Zawieszenie lub zakaz będą mogły zostać cofnięte:
- na wniosek dłużnika, nadzorcy lub zarządcy,
- jeżeli mogą skutkować rażącym naruszeniem interesu wierzyciela lub
- przebieg postępowania wskazywać będzie na to, że nie dojdzie do zawarcia układu.
Przyszłe przepisy
Nie wiadomo, czy projekt w tej wersji wejdzie w życie. Zawiera on kilka bardzo korzystnych rozwiązań, takie jak ograniczenie możliwości prowadzenia egzekucji wobec dłużnika objętego postępowaniem zapobiegawczym. Dobrze implementuje także założenia „dyrektywy drugiej szansy”. Dlatego jeżeli po wyborach powstanie nowy projekt, nie powinien znacząco odbiegać treścią od obecnego. Pewne wątpliwości można mieć np. co do kwestii mediacji – prawdopodobnie instytucja ta nie znajdzie szerokiego zastosowania ze względu na to, że wynagrodzenie mediatora ma być pokrywane z wynagrodzenia nadzorcy lub zarządcy.
