Czy holdingi będą zobowiązane do wdrożenia przepisów AML/CFT?
2025-04-22
Rozpoczęcie stosowania przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1624 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu („Rozporządzenie AML”) zbliża się wielkimi krokami. Choć data, z którą to nastąpi, tj.10 lipca 2027 roku (w zakresie wybranych podmiotów 10 lipca 2029 roku), wydaje się odległa, to jednak mając na uwadze wielość i poziom skomplikowania zmian, podmioty zobowiązane już teraz powinny przeprowadzić analizę luki oraz zaplanować odpowiednie prace wdrożeniowe. Zwłaszcza te z nich, które dotychczas wymogami AML/CFT nie były objęte.
Nowe (ukryte) podmioty zobowiązane?
W Rozporządzeniu AML uzupełniono dotychczasowy katalog podmiotów zobowiązanych m.in. o platformy crowdfundingowe oraz profesjonalne kluby piłkarskie. Jednocześnie, wprowadzono szereg innych zmian, które skutkują rozszerzeniem tego katalogu o nowe podmioty, które jednak nie zostały wymienione w nim wprost. I tak, definicja instytucji finansowych uzupełniona została o przedsiębiorstwo, którego podstawowa działalność polega na nabywaniu pakietów akcji, obejmujące również finansową spółkę holdingową, finansową spółkę holdingową o działalności mieszanej oraz finansowy holding mieszany. Ponadto, tym razem już wprost – do katalogu podmiotów zobowiązanych dodano niefinansowy holding mieszany.
Finansowy holding mieszany oznacza przedsiębiorstwo inne niż finansowa spółka holdingowa lub finansowa spółka holdingowa o działalności mieszanej (które będą posiadały status podmiotu zobowiązanego), niebędące jednostką zależną innego przedsiębiorstwa, wśród którego jednostek zależnych jest co najmniej jedna instytucja kredytowa lub instytucja finansowa. Tym samym, podmiot znajdujący się na szczycie struktury, którego działalność polega wyłącznie na nabywaniu akcji lub udziałów, posiadający zaangażowanie (dające kontrolę) w podmiocie będącym instytucją kredytową lub finansową, niejako automatycznie stanie się instytucją zobowiązaną. Innymi słowy, sam fakt zaangażowania w podmiocie będącym instytucją kredytową lub finansową (np. posiadanie akcji domu maklerskiego czy TFI), dającego kontrolę nad taką instytucją, skutkuje uzyskaniem statusu instytucji zobowiązanej.
W przypadku niefinansowego holdingu mieszanego, ustawodawca unijny idzie o krok dalej i obejmuje zakresem tego pojęcia przedsiębiorstwo (inne niż spółki holdingowe wskazane wyżej) niebędące jednostką zależną innego przedsiębiorstwa, wśród którego jednostek zależnych jest co najmniej jeden podmiot zobowiązany, o którym mowa w art. 3 pkt 3 Rozporządzenia AML (są to zasadniczo wszystkie podmioty zobowiązane poza instytucją kredytową i finansową). Tym samym, podmiot stojący na szczycie struktury, posiadający zaangażowanie w podmiocie zobowiązanym, sam zostaje objęty obowiązkami przywidzianymi w Rozporządzeniu AML.
Szeroka definicja grupy
Ponad objęcie wymogami Rozporządzenia AML tzw. holdingów, intencją ustawodawcy jest rozszerzenie definicji „grupy”, w taki sposób aby obejmowała kilka podmiotów zobowiązanych, które są ze sobą bezpośrednio lub pośrednio powiązane. Kluczem do solidnego i skutecznego zarządzania ryzykami ML/FT w ramach grupy ma być bowiem spójne wdrażanie strategii i procedur na poziomie całej grupy, której skład ma zostać ustalony na podstawie „mających zastosowanie zasad rachunkowości, które umożliwiają traktowanie struktur o różnych rodzajach powiązań gospodarczych jako grup”.
Chociaż w tradycyjnym rozumieniu „grupa” obejmuje jednostkę dominującą i jej jednostki zależne, inne rodzaje struktur grupowych są zdaniem ustawodawcy unijnego równie istotne. Mowa tutaj np. o strukturze kilku jednostek dominujących będących właścicielami jednej jednostki zależnej, które określano jako podmioty trwale powiązane z organem centralnym w art. 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013, lub instytucje finansowe, które są członkami tego samego instytucjonalnego systemu ochrony, o którym mowa w art. 113 ust. 7 tego rozporządzenia.
Wyłączenia i szereg wątpliwości
Choć z motywu 10 oraz 44 Rozporządzenia AML jasno wynika, że holdingi mają zostać objęte zakresem zastosowania Rozporządzenia AML, a ustawodawca dąży do szerokiego rozumienia definicji samej „grupy”, tak już w motywie 11 zdaje się wprowadzać pewne wyłączenia spod obowiązku stosowania Rozporządzenia AML. Jak zauważa – transakcje finansowe mogą również odbywać się w ramach tej samej grupy jako sposób zarządzania finansami grupy, a zatem w takim przypadku transakcje takie nie są podejmowane wobec klientów i nie wymagają stosowania środków w zakresie AML/CFT. W celu zatem wykluczenia wątpliwości, ustawodawca przesądza, że do celów zapewnienia pewności prawa konieczne jest uznanie, że Rozporządzenie AML nie ma zastosowania do działalności finansowej ani do innych usług finansowych, które są świadczone wewnątrz grupy.
Powyższe podejście ustawodawcy unijnego budzi szereg wątpliwości. Przykładowo, na gruncie obowiązującej polskiej ustawy AML, instytucją obowiązaną są m.in. podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Praktyka pokazuje, że takimi instytucjami obowiązanymi są często spółki „matki”, świadczące usługi księgowe dla spółek zależnych (w tym będących instytucjami obowiązanymi), należących do tej samej grupy kapitałowej. Obecnie, status instytucji obowiązanej przysługuje spółce „matce” wyłącznie w zakresie świadczenia usług prowadzenia ksiąg rachunkowych na rzecz spółek zależnych i nie rozciąga się na pozostałą działalność takiej spółki „matki”. Tymczasem, na gruncie Rozporządzenia AML, jeżeli spółka „matka” posiadałaby status niefinansowego albo finansowego holdingu, zdaje się, że stałaby się instytucją obowiązaną w zakresie pełnego spektrum prowadzonej działalności. Jednocześnie, owa spółka „matka”, jeśli świadczy usługi na rzecz członków grupy, mogłaby skorzystać z wyłączenia spod zakresu zastosowania Rozporządzenia AML, o którym mowa w motywie 11.
Na gruncie nowych przepisów powstaje zatem wątpliwość, w jakim zakresie spółki działające jako holding będą objęte obowiązkami AML/CFT. Czy będzie dotyczyć to ich całej działalności? Czy w przypadkach świadczenia usług wewnątrzgrupowych będą podlegały wyłączeniu spod obowiązku stosowania jakichkolwiek wymogów? Chociaż te i inne wątpliwości mają doniosłe znaczenie praktyczne, ich rozwiązanie może wymagać wcześniejszego opublikowania stanowisk unijnych lub krajowych organów nadzoru. W międzyczasie, podmioty zobowiązane nie powinny zwlekać z rozpoczęciem prac wdrożeniowych.
Informacje o Autorach:
Nikola Jadwiszczak – Niedbałka, Radca prawny, Wspólnik w Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna
Nikola Jadwiszczak – Niedbałka w Rankingu The Legal 500 EMEA 2025 jest rekomendowana w kategorii Investment Funds.
Bartosz Posłuszny, Radca prawny w Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna
Rekomendacje Kancelarii KRWLEGAL w rankingach: IFLR1000 w kategoriach Capital Markets: Equity oraz M&A, The Legal 500 EMEA 2025 w kategorii Investment Funds oraz jako lider „Rzeczpospolita 2024” w kategorii private equity i rekomendowana w kategorii rynki kapitałowe i doradztwo regulacyjne.
