• PODATKI

Co się zmieniło w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych

• #Beneficjent rzeczywisty
• #centralny rejestr
• #nowe podmioty

2021-12-20

31 października br. weszła w życie kolejna nowelizacja ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tzw. ustawa AML), związana z funkcjonowaniem Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Wprowadzone zmiany rozszerzyły katalog podmiotów zobowiązanych do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych, wprowadziły wiele nowych obowiązków i kar, a przy okazji wyjaśniły część wątpliwości interpretacyjnych powstałych na gruncie dotychczasowego stosowania przepisów ustawy.

Nowe podmioty w rejestrze

Fundamentalną zmianą jest znaczne rozszerzenie katalogu podmiotów zobowiązanych do zgłoszenia informacji o beneficjentach rzeczywistych. Od 31 października br., oprócz spółek (jawnej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej akcyjnej i akcyjnej), zgłoszeniu podlegają także:

1. trusty, których powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne związani są z Rzeczpospolitą Polską;
2. spółki partnerskie;
3. europejskie zgrupowania interesów gospodarczych;
4. spółki europejskie;
5. spółdzielnie;
6. spółdzielnie europejskie;
7. stowarzyszenia podlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego;
8. fundacje.

Obowiązek wskazywania beneficjentów rzeczywistych nałożono więc na prawie wszystkie zorganizowane podmioty uczestniczące w obrocie prawnym, nie wyłączając organizacji pozarządowych. Ma to dla nich szczególne znaczenie, m.in. ze względu na dotkliwe kary, które grożą za nieujawnienie w rejestrze lub ujawnienie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym.

Zgodnie z przepisami przejściowymi, termin na zgłoszenie beneficjentów rzeczywistych przez podmioty wpisane do KRS przed 31 października 2021 r., których obowiązek zgłoszenia powstał wraz z wejściem w życie nowelizacji, upływa 31 stycznia 2022 r. Przywileju w postaci trzymiesięcznego okresu na dokonanie zgłoszenia do CRBR nie mają natomiast podmioty powstałe już po wejściu w życie nowelizacji. Stosuje się wobec nich terminy ogólne wynikające z ustawy AML, zgodnie z którymi zgłoszeń należy dokonać w terminie siedmiu dni od dnia wpisu tych podmiotów do Krajowego Rejestru Sądowego.

Niezmiennie zgłoszenia do rejestru dokonuje osoba ustawowo uprawniona do reprezentacji podmiotu. Jednocześnie, nowelizacja wprowadziła obowiązek podania danych identyfikacyjnych przez zgłaszającego w postaci imienia i nazwiska, obywatelstwa, państwa zamieszkania, numeru PESEL (albo daty urodzenia – w przypadku nieposiadania PESELu) oraz funkcji uprawniającej do dokonania zgłoszenia. Wyszczegółowiono również konieczność wskazania wszystkich obywatelstw posiadanych przez beneficjenta rzeczywistego, a nie tylko jednego z nich. Spółki, które przed 31 października br. zgłosiły beneficjenta rzeczywistego posiadającego więcej niż jedno obywatelstwo, mają obowiązek wskazać jego dodatkowe obywatelstwa, niezgłoszone uprzednio do CRBR, w terminie do 30 kwietnia 2022 r.

Aktualizacja danych

Ustawa AML już przed nowelizacją wymagała od podmiotów zobowiązanych nie tylko zgłaszania beneficjentów rzeczywistych, ale także aktualizacji danych. Wskazywała jednak ogólnie, że w przypadku zmiany przekazanych informacji, należy je zgłosić w terminie siedmiu dni. Nowelizacja precyzyjniej określa ten termin, wskazując że dane należy zaktualizować w terminie siedmiu dni od ich zmiany w KRS, a w przypadku zmian, dla których skuteczności nie jest wymagany wpis do KRS, w terminie siedmiu dni od dnia ich dokonania. Należy pochwalić ustawodawcę za dostrzeżenie i wyjaśnienie wątpliwości interpretacyjnych w tym zakresie.

Jeszcze więcej trudności w wykładni i stosowaniu w praktyce sprawiał przepis dotyczący kary pieniężnej w brzmieniu sprzed nowelizacji. Stanowił bowiem, że spółki, które nie dopełniły obowiązku zgłoszenia informacji w terminie wskazanym w ustawie, podlegają karze pieniężnej do wysokości 1 mln zł. Biorąc pod uwagę dosłowne brzmienie przepisu i zasadę określoności sankcji karnej (administracyjnej), wydawać się może, że karze podlegało jedynie niewywiązanie się z obowiązku zgłoszenia informacji, a nie jej aktualizacji. Zagadnienie jest o tyle istotne, że z pewnością niezaktualizowanie danych przez podmiot zdarza się częściej, niż zaniechanie dokonania zgłoszenia. Dostrzegając ten problem, w nowych przepisach ustawodawca uściślił, że karze podlega nie tylko brak zgłoszenia, ale również podanie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym oraz niezaktualizowanie ich. Tym samym, w obowiązującym stanie prawnym nie ma już wątpliwości, że karze podlega również zaniechanie poinformowania o zmianie danych. Natomiast pytanie, czy spółki, które nie zaktualizowały danych jeszcze przed nowelizacją, popełniły czyn zagrożony karą, pozostaje otwarte. Zalecane jest, aby zrobiły to jak najszybciej.

Podkreślenia wymaga wprowadzenie przez ustawę AML kary pieniężnej w wysokości do 1 mln zł, o której była mowa wyżej. W stanie prawnym obowiązującym od końca października br. zagrożony był nią podmiot, który nie dopełnił obowiązku zgłoszenia lub aktualizacji informacji lub podał informacje niezgodne ze stanem faktycznym. Mając na uwadze możliwość tak dotkliwego ukarania, priorytetem podmiotów zobowiązanych przez ustawę powinno być zachowanie szczególnej staranności przy zgłaszaniu beneficjentów rzeczywistych i aktualizowaniu danych.

Jeszcze więcej kar

Ustawodawca jednak na tym nie poprzestał i postanowił wprowadzić dodatkową sankcję związaną ze zgłoszeniem do CRBR. Od 31 października br. nie tylko nierzetelny podmiot, ale również sam beneficjent rzeczywisty niewywiązujący się z obowiązków nałożonych przez ustawę, zagrożony jest karą pieniężną. W obowiązującym stanie prawnym, beneficjent rzeczywisty, który nie dostarczył podmiotowi wszystkich informacji oraz dokumentów niezbędnych do zgłoszenia i aktualizacji, na skutek czego podmiot nie wywiązał się ze swoich obowiązków, podlega karze pieniężnej do wysokości 50 tys. zł. Ustawa AML wprowadza zatem sankcje dotyczące nie tylko podmiotów obowiązanych do zgłaszania beneficjentów rzeczywistych, ale również bezpośrednio samych beneficjentów.

Nadmierne obciążenie instytucji obowiązanych

Dodatkowe obowiązki nie ominęły również instytucji obowiązanych, którymi są m.in. banki, doradcy podatkowi, radcowie prawni czy biura rachunkowe. Wraz z nowelizacją, zostały one zobowiązane do odnotowywania rozbieżności między informacjami zgromadzonymi w rejestrze a ustalonymi przez nie informacjami o beneficjencie rzeczywistym klienta i do podejmowania czynności w celu wyjaśnienia przyczyn tych rozbieżności. W przypadku potwierdzenia rozbieżności, mają one przekazywać organowi właściwemu w sprawach CBRB zweryfikowaną informację o tych rozbieżnościach wraz z uzasadnieniem i dokumentacją dotyczącą odnotowanych rozbieżności. Podmioty te muszą również uzupełniać wewnętrzną procedurę AML w tym zakresie.

Wprowadzone rozwiązanie jest niewątpliwie bardzo wygodne z punktu widzenia organu, który w założeniu będzie na bieżąco informowany o wszystkich nieścisłościach dostrzeżonych w rejestrze, należy jednak dostrzec ogrom pracy, którą musi wykonać instytucja obowiązana, żeby sprostać nowym obowiązkom. Konieczność każdorazowego zestawienia danych otrzymanych od klienta z informacjami zgromadzonymi w rejestrze, a następnie nie tylko sprawdzenia tych rozbieżności, ale także sporządzenia uzasadnienia i dokumentacji wymaga od instytucji obowiązanej podjęcia wielu czynności, niejednokrotnie wymagających dużych nakładów pracy. Wprowadzoną nowelizacją podmioty te zostały w zasadzie zobowiązane do wyręczenia organu w zakresie przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego i przygotowania materiału dowodowego, bez żadnej rekompensaty poniesionych kosztów.

Co ciekawe, obowiązek instytucji obowiązanych nie został obwarowany karą pieniężną, ale dostrzegając gorliwość ustawodawcy w tym aspekcie, można spodziewać się, że już niedługo stan ten ulegnie zmianie.

Lekceważenie nowych obowiązków może słono kosztować

Wprowadzonym zmianom w funkcjonowaniu CRBR należy poświęcić szczególną uwagę. Uczestnicy obrotu gospodarczego nie mogą pozwolić sobie na zlekceważenie rejestru, a każdą zmianę dotyczącą kręgu beneficjentów rzeczywistych powinny zgłaszać z dochowaniem najwyższej staranności i terminu. Chcąc nie chcąc, CRBR – podobnie jak KRS – stał się chlebem powszednim i dokonując zmian w podmiotach każdy powinien mieć obecnie na uwadze ich ewentualny wpływ na konieczność aktualizacji danych w rejestrze. Na jednoznacznie negatywną ocenę zasługuje z kolei roszerzenie powinności instytucji obowiązanych. Przerzucenie obowiązków dotyczących ustalenia rozbieżności w rejestrze i zebrania materiału dowodowego w tym zakresie na instytucje obowiązane wydaje się nadmiernym i nieuzasadnionym obciążeniem tych podmiotów.

Współautorem tekstu jest Marcin Stramski asystent radcy prawnego w Kancelarii Radców Prawnych Tomasz Czapczyński

Podstawa prawna:

– ustawa z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 1132)

Artykuł został opublikowany w internetowym i papierowym wydaniu dziennika ,,Rzeczpospolita”