Copy trading oczami nadzorcy
2024-07-29
Ostatnie lata przyniosły szereg przykładów działań organów państwowych mających na celu wzmocnienie ochrony inwestorów, w szczególności konsumentów, angażujących środki na rynku finansowym. Chociaż wiele inicjatyw o charakterze edukacyjnym, jak i legislacyjnym, z pewnością przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa uczestników rynku, to przynajmniej niektóre z nich zdają się stanowić nadmierną ingerencję państwa w swobodę obrotu. Stanowisko Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego („UKNF”, „Komisja”) z 3 czerwca 2024 r. dotyczące wykorzystania copy tradingu przy świadczeniu usług maklerskich, wydaje się zaliczać do tej drugiej grupy działań, ograniczając innowacyjność produktów inwestycyjnych na rzecz – być może nadmiernej ochrony inwestora konsumenta.
Czym jest copy trading?
Jednym z nowych trendów w obszarze usług finansowych jest rozwój produktów o charakterze społecznościowym. Do niedawna przykładem był crowdfunding stanowiący formę finansowania wszelkiego rodzaju przedsięwzięć przez społeczność zainteresowaną rozwojem danego projektu, przy czym objęcie tego obszaru regulacjami na poziomie unijnym oraz wdrożenie regulacji unijnych na poziom krajowy ograniczyło jego popularność, a zasadniczo doprowadziło do tego, że rynek crowdfundingu właściwe zamarł. W miejsce crowdfundingu, pojawiały się, przybierające na coraz większej popularności, usługi świadczone przez firmy inwestycyjne mające na celu „uspołecznienie” inwestowania indywidualnego. Jedną z takich usług jest udostępnianie klientom firmy inwestycyjnej informacji o portfelach oraz parametrach transakcji realizowanych przez osoby trzecie, czy to na bazie transakcji klientów danej firmy inwestycyjnej, czy w oparciu o sygnały transakcyjne pochodzące z zewnętrznych źródeł – jest to tzw. copy trading. W oparciu o pozyskane informacje klienci mogą kopiować portfel i działania innego inwestora w celu osiągnięcia podobnych wyników inwestycyjnych.
Copy trading jako działalność maklerska
Ze względu na pojawienie się pierwszych usług inwestowania społecznościowego na polskim rynku finansowym, UKNF zdecydował się na dookreślenie wymogów względem firm inwestycyjnych wprowadzających takie funkcjonalności dla swoich klientów. Zdaniem Komisji w zależności od sposobu świadczenia usługi copy tradingu, na gruncie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi („Ustawa o obrocie”) może ona zostać zakwalifikowana jako: (i) zarządzanie portfelem, (ii) doradztwo inwestycyjne, albo (iii) przyjmowanie i przekazywanie zleceń lub wykonywanie zleceń, stanowiące działalność maklerską wymagającą uzyskania odpowiedniego zezwolenia.
Wiedza, doświadczenie i kompetencje
Komisja zwraca również uwagę na rodzaj relacji łączącej firmę inwestycyjną z osobą udostępniającą swój portfel do kopiowania – często w zamian za świadczenia pieniężne lub niepieniężne. Relacja łącząca te dwa podmioty może opierać się, zdaniem Komisji, na: outsourcingu, zatrudnieniu, stosunku agencyjnym lub innym rodzaju relacji umownych. Co najistotniejsze jednak, w ocenie UKNF w przypadku oferowania usługi copy tradingu, firma inwestycyjna powinna zapewnić, aby osoba udostępniająca portfel posiadała stosowne kompetencje, wiedzę i doświadczenie zgodnie z wymaganiami przewidzianymi przepisami Ustawy o obrocie. Wynika to m.in. z obowiązku działania firm inwestycyjnych w sposób rzetelny i profesjonalny, z uwzględnieniem najlepiej pojętego interesu klienta.
Jak podkreśla KNF, prawidłowa klasyfikacja copy tradingu ma znaczenie dla identyfikacji i odpowiedniego wykonania właściwych obowiązków m.in. kwalifikacji osób zarządzających portfelami albo sporządzających rekomendacje osobiste, kwestii outsourcingu, konieczności przeprowadzenia oceny odpowiedniości lub adekwatności, zarządzania produktowego w kontekście grup docelowych usługi inwestycyjnej i strategii dystrybucji, a także wypełniania obowiązków informacyjnych związanych z kosztami i opłatami oraz komunikacji marketingowej.
Zdaniem autorów
Wydane przez KNF stanowisko nie odbiło się bez echa na rynku. Jeden z domów maklerskich już poinformował, że w związku z wydanym stanowiskiem wycofuje copy trading spośród oferowanych usług. Inne firmy inwestycyjne, zapewne przed zaoferowaniem klientom tego rodzaju usługi zastanowią się kilkukrotnie czy aby na pewno w świetle otoczenia regulacyjnego i podejścia nadzorcy mogą bezpiecznie taką usługę świadczyć.
Stanowisko KNF, choć faktycznie potrzebne – trudno bowiem wyobrazić sobie, że usługa copy tradingu nie rodzi ryzyk w zakresie potencjalnej ich kwalifikacji jako jednej (bądź kilku) usług maklerskich – nie rozwiązuje jednak kwestii możliwości korzystania z platform do inwestowania zarejestrowanych w innych jurysdykcjach oferujących podobne funkcjonalności, jak również nie obejmuje swym zakresem influencerów dzielących się „poradami” inwestycyjnymi za pomocą platform społecznościowych (tzw. „finfluencerów”). W odniesieniu do tych ostatnich, z oczywistych względów KNF nie adresuje swoich stanowisk do podmiotów, które nie podlegają jej nadzorowi. Z drugiej jednak strony, przez wzgląd na to, że brak regulacji w zakresie działalności tzw. „finfluencerów” skutkuje tym, że zasadniczo w sieci można powiedzieć o instrumentach finansowych wszystko – bez żadnych negatywnych skutków – nadzorca z pewnością powinien rozważyć rozpoczęcie szerokiej kampanii informacyjnej dotyczącej ryzyk związanych z niezweryfikowanymi poradami inwestycyjnymi głoszonymi przez znane osobistości internetowe.
Informacja o Autorach:
Nikola Jadwiszczak – Niedbałka, Radca prawny w Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna
Nikola Jadwiszczak – Niedbałka w Rankingu The Legal 500 EMEA 2024 jest rekomendowana w kategorii Capital Markets oraz Investment Funds.
Bartosz Posłuszny, Radca prawny w Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna
Rekomendacje Kancelarii KRWLEGAL w rankingach: IFLR1000 w kategoriach Capital Markets: Equity oraz M&A, The Legal 500 EMEA 2024 w kategoriach: Capital Markets i Investment Funds oraz jako lider „Rzeczpospolita 2024” w kategorii private equity i rekomendowana w kategorii rynki kapitałowe i doradztwo regulacyjne.
