• WIADOMOŚCI

Czy i jak nowe rozporządzenie unijne wpływa na platformy crowdlendingowe?

• #Rozporządzenie
• #UE
• #crowdfunding
• #platformy
• #CSP

2021-11-22

W wyniku tej regulacji, obecnie działający na unijnym rynku dostawcy usług finansowania społecznościowego (CSP), bo tak określono na gruncie Rozporządzenia podmioty obsługujące lub zarządzające platformami crowdfundingowymi, będą musieli uzyskać zezwolenie na dalsze prowadzenie działalności do dnia 10 listopada 2022 r., bądź zakończyć ją lub wstrzymać w znacznym stopniu do czasu otrzymania odpowiedniej licencji. Natomiast nowi gracze nie będą mogli w ogóle rozpocząć działalności w tym obszarze bez wcześniejszego pozwolenia krajowego regulatora.

Rozporządzenie dotyczy nie tylko firm oferujących na swojej stronie internetowej typowy crowdfunding udziałowy, polegający na prezentowaniu ofert podmiotów poszukujących finansowania (najczęściej małych i średnich przedsiębiorstw, w tym start-up’ów) w drodze emisji akcji lub udziałów bądź innych instrumentów finansowych, w wyniku czego inwestorzy uczestniczą bezpośrednio w określonym przedsięwzięciu gospodarczym, które było przez platformę sponsorowane. Rozporządzenie ma zastosować także wobec podmiotów, które za pośrednictwem strony internetowej umożliwiają indywidualnym użytkownikom finansowanie projektów w drodze udzielania pożyczek, a więc tzw. crowdlendingu (z ang. crowd – tłum; to lend,pożyczać). Jest to typ crowdfundingu finansowego niezwiązanego z udziałem w kapitale zakładowym inicjatora zbiórki lub emisją papierów wartościowych, lecz zakładającego obowiązek zwrotu udzielonych mu funduszy wraz z wynagrodzeniem (np. w postaci odsetek).

Na polskim rynku funkcjonuje co najmniej kilkanaście platform crowdlendingowych zajmujących się kojarzeniem stron zainteresowanych pożyczaniem środków w celach inwestycyjnych. Taki sposób pozyskiwania funduszy jest szczególnie popularny na rynku nieruchomości komercyjnych (których sprzedaż lub wynajem są nastawione na zysk), w branży gastronomicznej czy wśród start-up’ów. Jest to bowiem atrakcyjna alternatywa wobec usług bankowych. Nie wiąże się z długotrwałymi i skomplikowanymi procedurami kredytowymi (nierzadko kończącymi się decyzją odmowną), daje nieograniczony dostęp do potencjalnych inwestorów (możliwość wsparcia projektu jest całkowicie otwarta, skierowana do całej społeczność internetowej) i pozwala na wstępną weryfikację przedsięwzięcia – jeśli jest wielu chętnych do zainwestowania w pomysł, w tym bez problemu zebrano wymaganą kwotę, istnieje prawdopodobieństwo, że zakładany produkt/usługa ma szansę na powodzenie wśród potencjalnych odbiorców. Ponadto całość procesu, co do zasady, może się odbywać online – nie istnieje potrzeba osobistego stawienia celem podpisania szeregu dokumentów. Aktywność inwestorów na tym rynku zwiększa także brak określonego odgórnie minimalnego poziomu wpłat. Dla wszystkich zainteresowanych jest to zatem szybsza i prostsza metoda finansowania.

CO ZMIENIA ROZPORZĄDZENIE?

Po pierwsze, usługi crowdlendingowe będą mogły być świadczone na terytorium UE wyłącznie przez osoby prawne (nie inne), mające siedzibę w państwie członkowskim, które uzyskały odpowiednie zezwolenie wydane przez krajowego regulatora (w Polsce – KNF). Wniosek o zezwolenie wraz z załącznikami powinien zostać złożony na wystandaryzowanym formularzu w państwie UE, w którym CSP ma siedzibę. Proces licencyjny – zgodnie z Rozporządzeniem – nie powinien zająć dłużej niż 3 miesiące od złożenia wniosku.

Interesujące jest to, że usługi finansowania społecznościowego będą mogły być z łatwością rozszerzone na inne kraje UE, niż ten w którym otrzymano zezwolenie, bowiem przepisy przewidują prostą procedur 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2017/1129 i dyrektywę (UE) 2019/1937 (Dz.Urz.UE.L 2020 Nr 347, str. 1) notyfikacyjną – wystarczy złożyć u swojego regulatora zawiadomienie o zamiarze transgranicznego świadczenia usług w innym państwie członkowskim, ze wskazaniem: (1) tego państwa lub państw, (2) danych identyfikacyjnych osób za to odpowiedzialnych, (3) datę planowanego rozpoczęcia świadczenia usług i (4) wykaz wszelkiej innej działalności prowadzonej przez CSP nieobjętej zakresem Rozporządzenia. Taka działalność będzie mogła być podjęta w terminie 15 dni kalendarzowych od przekazania powyższych informacji właściwemu regulatorowi. W ten sposób, pozyskiwanie finansowania z jednej strony i dokonywanie inwestycji z drugiej przestanie być praktycznie związane granicami poszczególnych krajów UE.

Jednakże na samego CSP, Rozporządzenie nakłada szereg nowych obowiązków, do których należeć będą m.in.:

• obowiązek utrzymywania minimalnego zabezpieczenia w postaci określonego kapitału lub polisy ubezpieczeniowej (w równowartości co najmniej 25 000 EUR),
• obowiązek wprowadzenia i stosowania określonych procedur w zakresie ostrożnego zarządzania usługami, utrzymania ciągłości działania, zapobiegania konfliktom interesów, kontroli i oceny ryzyka kredytowego, rozpatrywania reklamacji, i in.
• obowiązek weryfikacji potencjalnych inwestorów celem wyłonienia z nich tzw. inwestorów niedoświadczonych i stosowania wobec nich dodatkowych środków ochronnych (w tym dokonywania oceny adekwatności usług czy symulacji ich zdolności do ponoszenia strat, a także zapewnienia im tzw. 4-dniowego okresu namysłu z możliwością odstąpienia od inwestycji,
• obowiązek udostępniania tzw. arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych przy oferowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych na platformach.

Ponadto na podstawie przepisów rozporządzenia kraje członkowskie UE zostały zobowiązane do przyjęcia wewnętrznych regulacji przewidujących nadzór nad CSP przez właściwe organy, w tym uprawnienie do nakładania sankcji za naruszenie postanowień dot. usług finansowania społecznościowego. Projekt polskiej ustawy (druk nr UC76 Rządowego Centrum Legislacji) przewiduje też dodatkowe obowiązki CSP związane z:

• zachowaniem tajemnicy zawodowej,
• przechowywaniem i archiwizowaniem dokumentów (okres 5-letni) oraz
• sprawozdawczością wobec KNF, np. obowiązek przekazywania arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych dot. ofert pożyczkowych na 7 dni roboczych przed ich udostępnieniem klientowi czy o zamiarze rozpoczęcia działalności polegającej na świadczeniu usługi indywidualnego zarządzania portfelem pożyczek, na co najmniej 3 miesiące przed dniem jej rozpoczęcia.

Ponadto, akt ten wyklucza możliwość oferowania na platformie crowdfundingowej inwestycji w udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, zakazując im przeprowadzania emisji skierowanej do nieoznaczonego adresata, co daje pewną przewagę spółkom pozyskującym finansowanie w drodze crowdlendingu, nieobciążonych ograniczeniami związanymi z formą prawną inicjatora zbiórki. Projekt ten utknął obecnie na etapie procesu legislacyjnego, więc nie znany jest jeszcze końcowy efekt krytyki ze strony rynku przedstawionej w drodze konsultacji publicznych.

CZY WSZYSTKICH DOTKNĄ ZMIANY?

Niekoniecznie. Jak już wspomniano na wstępie, Rozporządzeniem objęto zarówno crowdfunding udziałowy, jak i pożyczkowy, a więc takie jego rodzaje, które są związane z oczekiwaniem zysku ze strony inwestora z tytułu alokacji aktywów.

Regulacja z pewnością nie dotyczy zatem crowdfundingu donacyjnego (zwanego też charytatywnym), polegającego na udzielaniu darowizn na cele pomocowe (typu zrzutka.pl, siepomaga.pl itp.), lub też wyodrębnionego z niego modelu sponsorskiego (zwanego także sprzedażowym), związanego z uzyskiwaniem niewielkich świadczeń w zamian za wkład (np. pamiątkowe albumy, dyplomy, płyty lub wejściówki na określone wydarzenia).

Po drugie, nie obejmuje ona finansowania podmiotów będących konsumentami. Wynika to wprost z art. 1 ust. 2 lit. a) i b) Rozporządzenia. Właścicielami projektów (czyli poszukującymi kapitału) mogą być wyłącznie przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą (czy to w formie spółek czy jako osoby fizyczne), a same projekty powinny mieć charakter gospodarczy (nie prywatny)2. Zatem wszystkie platformy działające jedynie w obszarze wsparcia finansowego dla „Kowalskich” nie muszą martwić się wprowadzanymi regulacjami – w ich przypadku, a chodzi tu przede wszystkim o pośredników kredytowych3 i ich agentów, Rozporządzenie nie będzie miało zastosowania, choćby prezentowali swoją ofertę na publicznie dostępnej stronie internetowej i za jej pośrednictwem nawiązywali kontakt z klientami.

Ponadto, nowe zasady nie będą również wpływały na właścicieli systemów internetowych oferujących finansowanie własnym kapitałem – bez znaczenia pozostaje tu fakt, w jaki sposób został on pierwotnie pozyskany przez dostawcę platformy oraz komu go oferuje. W istocie rzeczy taka działalność jest bowiem bezpośrednim inwestowaniem, na co CSP nie może sobie pozwolić. Rozporządzenie zabrania mu posiadania „jakiegokolwiek udziału w jakiejkolwiek ofercie finansowania społecznościowego” prezentowanej na jego platformie4. Może on jedynie bezstronnie pośredniczyć – kojarzyć odpowiednie podmioty ze sobą i ułatwiać im nawiązanie relacji gospodarczej. Ponadto nie może on nawet dopuszczać jako właścicieli projektów swoich akcjonariuszy/udziałowców (posiadających min. 20% kapitału zakładowego lub praw głosu), kadry kierowniczej czy pracowników, a także osób powiązanych z nimi stosunkiem kontroli5. Osoby te mogą jednak być inwestorami korzystającymi z platformy na identycznych zasadach jak pozostali użytkownicy, o czym należy publicznie zakomunikować.

Inaczej może jednak wyglądać sytuacja powyższych podmiotów, jeżeli choćby pobocznie prowadzą działalność spełniającą kryteria określone Rozporządzeniem. Wszystkie bowiem firmy, które poprzez swoje strony czy aplikacje internetowe, w jakikolwiek sposób „ułatwiają” udzielanie pożyczek przedsiębiorcom, powinny brać pod uwagę ewentualność zakwalifikowania ich jako CSP na gruncie prawa unijnego. I nawet jeżeli określona platforma nie udostępnia bezpośrednio konkretnych informacji o prowadzonych ofertach inwestycyjnych, to jednak samo umożliwienie skojarzenia dwóch podmiotów po obu stronach finansowania w formule online np. poprzez skorzystanie z opcji „wypełnij formularz, a odezwiemy się do Ciebie”, w wyniku czego dochodzi do udzielenia pożyczki, generuje prawdopodobieństwo poddania jej pod reżim Rozporządzenia.

JAKIE KORZYŚCI DAJE ROZPORZĄDZENIE?

Choć może na pierwszy rzut oka, wydaje się, że nowa regulacja sprawi wiele problemów działającym, jak i nowym CSP, to jednak docelowo jest ona korzystnym etapem rozwoju branży crowdfundingu. Dotychczasowy brak otoczenia prawnego lub niejednolite, zróżnicowane zasady funkcjonowania sektora określone w poszczególnych krajach UE ograniczały jego wzrost, choć na poziomie krajowym i tak wyglądał on imponująco w ostatnich latach. Potencjał jest ogromny. Uwolnienie rynków europejskich z ograniczających branżę elementów, takich jak brak zaufania inwestorów i przedsiębiorców wobec nieprzejrzystości przepisów mających zastosowanie do danej formy inwestowania, a także niechęć do wykraczania z projektami inwestycyjnymi poza granice krajowe, spowodowana koniecznością korzystania z usług profesjonalistów obeznanych z danym rynkiem (i związanymi z tym dodatkowymi kosztami), pozwoli na jeszcze szybszy rozwój branży crowdfundingowej. Sprzyja temu także możliwość transgranicznego świadczenia danej usługi, w tym poprzez jej rozszerzenie na wszystkie kraje UE w drodze notyfikacji, przewidziana Rozporządzeniem.

Zmiany zdecydowanie przyciągną do branży nowych klientów – zarówno po stronie inwestorskiej, jak i inicjatyw gospodarczych. Korzyści płynące z tej formy udzielania finansowania, jak i jego pozyskiwania przewyższają standardowe sposoby dotychczas wykorzystywane na rynku bankowym czy kapitałowym i stanowią atrakcyjną alternatywę finansową dla drobnych inwestorów z jednej strony, oraz dla małych i średnich przedsiębiorstw, w tym start-up’ów z drugiej.

2 Wynika to z definicji „usługi finansowania społecznościowego” (art. 2 ust. 1 lit. a Rozporządzenia).

3 Pośrednicy kredytów konsumenckich podlegających ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2019 poz. 1083) oraz pośrednicy kredytów hipotecznych podlegających ustawie z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz.U. z 2017 r. poz. 819).

4 Art. 8 Rozporządzenia.

5 W rozumieniu dyrektywy 2014/65/UE.

Dzięki Rozporządzeniu Inwestorzy zyskują jednolite wymogi dotyczące świadczenia usług crowdfundingowych, w tym w postaci obowiązku uczciwego i profesjonalnego działania CSP zgodnie z najlepiej pojętym ich interesem, zapewnienia im dostępu do rzetelnych informacji o ofercie i emitencie/pożyczkobiorcy, którego oferta jest wystawiana, stosowania określonych procedur mających zapewnić skuteczne i ostrożne zarządzanie usługami, zapobieganie występowaniu konfliktów interesów, przeprowadzanie oceny kredytowej projektów pożyczkowych czy należytą ochronę inwestorów mniej doświadczonych. Ponadto, jak wspomniano wcześniej, CSP zostaną objęte nadzorem właściwego organu – w Polsce będzie nim KNF, co dodatkowo może zwiększyć zaufanie do danej branży i oferowanych przez nią produktów.

Potraktujmy zatem Rozporządzenie jako kolejny etap rozwoju sektora crowdfundingu, w tym crowdlendingu –pomimo nowych obowiązków dla dostawców takich platform, świadczy ono o przyszłościowym charakterze danego modelu finansowania.

Artykuł został opublikowany w serwisie rp.pl