Jak rada nadzorcza może podejmować uchwały spółki

2016-10-19

Problemem budzącym niemałe kontrowersje w przypadku zarządów spółek kapitałowych jest brak uregulowania wprost w Kodeksie spółek handlowych możliwości podejmowania przez zarząd spółki uchwał za pomocą środków porozumiewania się na odległość, tj. telefonu, faksu, wideokonferencji, poczty elektronicznej lub Internetu.

Wydaje się, że w czasach, gdy większość spraw, nawet urzędowych możemy załatwić za pomocą komputera bez wychodzenia z domu, jasno brzmiące przepisy dotyczące tej kwestii ułatwiłyby życie i pracę wielu członkom zarządów spółek, których praca wymaga niewątpliwie ciągłego podróżowania i załatwiania wielu spraw w różnych miejscach.

Generalne zasady podejmowania uchwał przez zarządy spółek kapitałowych określone zostały w art. 208 k.s.h. (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) i art. 371 k.s.h. (spółka akcyjna). Obowiązująca kodyfikacja w przypadku zarządu spółek „milczy” jednakże w kwestii mobilnego podejmowania uchwał przez zarząd.

Uprawnienia rady

Odmienna regulacja, umożliwiająca podejmowanie uchwał za pomocą środków porozumiewania się na odległość, została natomiast wprowadzona w stosunku do rad nadzorczych w spółkach kapitałowych. W art. 222 § 4 k.s.h. (spółka z o.o.) oraz odpowiednio w art. 388 § 3 k.s.h. (spółka akcyjna) polski ustawodawca wskazał, że „podejmowanie uchwał przez radę nadzorczą w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy statut tak stanowi„. Wyjątkami od takiego trybu podejmowania uchwał są wyrażone w art. 222 § 5 k.s.h. i art. 388 § 4 k.s.h. wybory przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady nadzorczej oraz powołanie członka zarządu, oraz odwołanie i zawieszanie w czynnościach tych osób.

Rozbieżności w doktrynie

Powyższe niejasne regulacje ustawodawcy, który w stosunku do rad nadzorczych i zarządów spółek w sposób diametralnie odmienny określił sposób podejmowania uchwał „na odległość”, powodują, iż nawet doktryna prawnicza w zakresie możliwości podejmowania przez zarządy spółek kapitałowych uchwał przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość nie jest zgodna.

Powstaje zatem pytanie, czy zarząd jest gorszy od rady nadzorczej i czy pomimo braku wyraźnej normy prawnej, określonej w Kodeksie spółek handlowych, może podejmować uchwały przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość?

Część doktryny przyjmując wykładnię a contrario art. 222 § 5 k.s.h. i art. 388 § 4 k.s.h. przyjmuje, że jeżeli ustawodawca wprost nie wyraził możliwości takiego sposobu podejmowania uchwał przez zarząd, a wyraził taką możliwość przy uchwałach podejmowanych przez radę nadzorczą, to zarząd w ten sposób uchwał podejmować nie może (tak m.in. M. Litwińska-Werner, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2007 oraz M. Bieniak, w: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Wyd. 4, Warszawa 2015).

Oprócz głosów przeciwnych takiemu uprawnieniu podejmowania uchwał przez zarząd pojawiają się również głosy w pełni popierające tego typu działania zarządów spółek. Zwolennicy podejmowania uchwał przez zarządy spółek kapitałowych przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość wskazują, iż wobec braku wyraźnego zakazu w Kodeksie spółek handlowych należałoby dopuścić możliwość podejmowania uchwał w ten sposób (tak m.in. A. Szumański, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. T. 3, Wyd. 3, Warszawa 2013). Przedstawiciele doktryny, którzy popierają taki sposób podejmowania uchwał, wskazują jednakże na konieczność uregulowania tej kwestii w umowach (statutach) lub w regulaminach zarządów (A. Opalski (red.), Kodeks spółek handlowych. Tom III A. Spółka akcyjna. Komentarz do art. 301–392, Warszawa 2016).

Mniej kontrowersji mobilnego podejmowania uchwał budzi przypadek spółek z o.o. W porównaniu z przepisami, które dotyczą spółki akcyjnej, regulacje art. 208 k.s.h. dotyczące spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są dyspozytywne, a ponadto w spółce z o.o. zarząd nie ma formalnego obowiązku protokołowania podejmowanych przez siebie uchwał. W przypadku spółki z o.o. nie ma większych przeciwwskazań, aby zarząd mógł podejmować uchwały przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość. Mimo wszystko konieczne wydaje się, aby w tym wypadku uregulowano taką procedurę głosowania w umowie spółki, bądź chociaż w regulaminie zarządu.

Zmiana w przepisach

Najlepszym i najrozsądniejszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie przez ustawodawcę jednoznacznych przepisów, które przesądziłyby o możliwości podejmowania uchwał przez zarządy spółek kapitałowych przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość. Rozwiałoby to wszelkie wątpliwości dotyczące opisywanej kwestii.

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej liczne wątpliwości doktryny, postulatem de lege ferenda powinno być wprowadzenie tożsamych przepisów dotyczących podejmowania uchwał przez zarządy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, jak zostało to już uregulowane przez ustawodawcę w stosunku do uchwał rad nadzorczych tych spółek.

Artykuł został opublikowany w dodatku do dziennika Rzeczpospolita „Dobra Firma” z dnia 19.10.2016 r.