Komentarz do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03-10-2019r.

3 października 2019 roku zapadł wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie pytania prejudycjalnego, zadanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie z powództwa K. i J. Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG
Oddział w Polsce (dawniej Raiffeisen Bank Polska S.A.), dotyczącego niedozwolonych postanowień umownych (klauzul abuzywnych) w umowie o kredyt indeksowany do franka szwajcarskiego (sygn. C-260/18). Ze względu na powtarzalność takich postanowień we wzorcach umów kredytowych stosowanych również przez innych kredytodawców znaczenie tego wyroku jest trudne do przecenienia zarówno dla sporów sądowych toczących się przed sądami powszechnymi w naszym kraju, jak i kredytobiorców, który dotąd zwlekali z wniesieniem powództwa.

Za zasadniczą z punktu widzenia kredytobiorców tezę wyroku należy uznać stwierdzenie, że art. 6 ust. 1 dyrektywy
Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumencki sprzeciwia się wypełnianiu luk w umowach kredytów „frankowych” powstałych po stwierdzeniu, że nieuczciwe warunki (tj. postanowienia dotyczące zasad przeliczania kursów walut odmienne dla stron umowy) nie wiążą konsumenta, ogólnymi przepisami prawa cywilnego o zobowiązaniach, odnoszącymi się do ustalonych zwyczajów lub zasad słuszności.

Powoływanie się na możliwość zastępowania niedozwolonych postanowień umów kredytów indeksowanych, ogólnymi zasadami wykonywania zobowiązań przewidzianymi w Kodeksie cywilnym, wobec braku przepisów określających sposób ustalania kursu walut, stanowiło główną linię obrony banków w sporach sądowych.

Trybunał zdecydował także, że na podstawie przepisów dyrektywy umowa pozbawiona nieuczciwych warunków, które zawierała, pozostaje wiążąca dla stron odnośnie do pozostałych zawartych w niej postanowień, o ile może nadal obowiązywać bez usuniętych nieuczciwych warunków i takie utrzymanie umowy w mocy jest zgodne z przepisami prawa krajowego. Gdyby Sąd krajowy uznał jednakże, że utrzymanie umowy w mocy nie jest zgodne z przepisami prawa polskiego, dyrektywa nie sprzeciwia się jej unieważnieniu. Trybunał zaznaczył bowiem, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany walut określają główny przedmiot umowy kredytu, w związku z czym obiektywna możliwość utrzymania umowy w mocy wydaje się niepewna.

Najistotniejszym jednak jest, że zgodnie z wydanym wyrokiem decydującym kryterium dla Sądu polskiego ma być interes konsumenta w konkretnej sprawie oraz skutki wyroku dla niego, oceniane w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu z Bankiem. Ochrona konsumenta, której nadrzędnym celem jest dyrektywa 93/13, wymaga w ocenie Trybunału uwzględnienia jego rzeczywistego i bieżącego interesu.

Podsumowując, wyrok Trybunału potwierdził, iż stwierdzenie, że tzw. klauzule przelicznikowe w umowach „frankowych” stanowią klauzule abuzywne (niedozwolone zgodnie z art. 3851 k.c.), daje możliwość unieważnienia przez Sąd całej umowy, jeśli nie sprzeciwia się temu interes konsumenta i on sam wyraża taką wolę. Wyjaśniono też, że nie ma podstaw do uzupełniania luk w umowie, po eliminacji przedmiotowych klauzul ogólnymi przepisami prawa zobowiązań. Orzeczenie to jest niewątpliwie korzystne dla „frankowiczów” i będzie miało wpływ na orzecznictwo polskich sądów w sprawach w toku i przyszłych. Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE jawi się jako szczególnie cenne wobec braku kompleksowych rozwiązań ustawodawczych w sprawach kredytów indeksowanych i to pomimo licznych wcześniejszych obietnic.