• PRAWO I POSTĘPOWANIA CYWILNE

Konsument pod większą ochroną

2023-01-12

Nowe zasady ochrony konsumentów w razie niezgodności towaru z umową zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2023 r. Nowelizacja dotyczy zmiany ustawy o prawach konsumenta, kodeksu cywilnego oraz ustawy prawo prywatne międzynarodowe. Jest to implementacja dyrektyw unijnych. W założeniu służy ona wzmocnieniu ochrony konsumentów poprzez ustanowienie wspólnych regulacji w zakresie odpowiedzialności przedsiębiorcy, kiedy dochodzi do niezgodności towaru z umową.

Mniej czasu na rozpatrzenie

W 2023 r. do umów zobowiązujących do przeniesienia własności towaru na konsumenta, w szczególności umów sprzedaży, dostawy oraz umowy o dzieło będące towarem, nie będzie stosować się już przepisów kodeksu cywilnego o rękojmi przy sprzedaży. W ich miejsce zastosowanie znajdą nowe przepisy ustawy o prawach konsumenta.

Omawiane zmiany nie objęły m.in. umów dotyczących nieruchomości. Do nich wciąż zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego, niezależnie od tego, kto będzie nabywcą.

Co istotne, nowelizacja skraca termin na rozpatrzenie reklamacji przez przedsiębiorcę. Wynosi on 14 dni. Wcześniej wynosił aż 30 dni. Ta zmiana jest niezwykle ważna dla przedsiębiorców. Brak odpowiedzi na reklamację w wyznaczonym terminie oznacza bowiem uznanie jej zasadności z wszelkimi tego konsekwencjami.

Nowe definicje

Nowe przepisy wprowadzają również nowe definicje pojęć takich jak „towar” i „trwałość”.

Towar zastępuje używane dotychczas w ustawie pojęcie rzeczy. Określenie to zawiera w sobie rzeczy ruchome, a także wodę, gaz, energię elektryczną (o ile są oferowane do sprzedaży w określonej objętości lub ilości).

Trwałość to z kolei zdolność towaru do zachowania jego funkcji i właściwości w toku zwykłego korzystania. Jest też jednym z kryteriów przy ocenie zgodności towaru z umową.

Przepisy definiują również takie pojęcia jak: kompatybilność, funkcjonalność i interoperacyjność.

Towar zgodny z umową

Ustawa wprowadziła autonomiczną regulację zgodności towaru z umową. Stanowi to odejście od rozróżnienia na wady fizyczne i wady prawne. Ustawodawca określił czynniki decydujące o zgodności towaru z umową > patrz ramka.

Obecne regulacje wydają się bardziej precyzyjne. Na ich podstawie ocena, czy towar jest zgodny z umową, będzie łatwiejsza.

Nowością jest, że ustawodawca wprowadził dodatkowe kryteria dla towarów z elementami cyfrowymi, od których wymaga się m.in. kompatybilności, interoperacyjności itp.

Przedsiębiorca odpowiada za brak zgodności towaru istniejący w chwili dostarczenia i ujawniony w ciągu dwóch lat od tej chwili. Wyjątkiem jest dłuższy termin przydatności towaru określony wcześniej przez sprzedawcę. Przyjmuje się też, że jeśli niezgodność towaru została ujawniona przed upływem dwóch lat od jego dostarczenia, to istniała ona również w chwili jego dostawy. Dotychczas termin domniemania wynosił tylko sześć miesięcy. W konsekwencji to przedsiębiorca będzie musiał udowodnić, że wada powstała później i nie świadczy o niezgodności towaru z umową.

Sprzedawca nie będzie natomiast odpowiadał za brak zgodności towaru z umową, jeżeli sprzedawany towar nie będzie posiadał określonych cech. Jednak musi on wyraźnie poinformować o tym fakcie konsumenta jeszcze przed zakupem towaru, a konsument musi ten fakt wyraźnie zaakceptować.

Hierarchia uprawnień

Nowelizacja wprowadza hierarchię uprawnień konsumenta w przypadku niezgodności towaru z umową.

W pierwszej kolejności kupujący będzie miał prawo domagać się naprawy lub wymiany towaru. Jeśli one nie przyniosą rezultatu, będzie mógł żądać odstąpienia od umowy lub obniżenia ceny. Co, jeśli spełnienie żądania naprawy lub wymiany okaże się niemożliwe lub będzie powiązane z nadmiernymi kosztami? W takim przypadku przedsiębiorca może, zamiast naprawy, dokonać wymiany towaru. Lub na odwrót – zamiast wymiany, dokonać naprawy.

Jeśli zarówno wymiana, jak i naprawa okażą się niemożliwe lub nadmiernie kosztowne, przedsiębiorca będzie mógł odmówić ich wykonania.

Nowelizacja przewiduje katalog okoliczności, w których obniżenie ceny lub odstąpienie od umowy będzie dozwolone. Wciąż niedopuszczalne będzie złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy, jeśli brak zgodności towaru z umową będzie nieistotny. Warto jednak zwrócić uwagę, że ustawa wprowadziła domniemanie, że każdy brak zgodności towaru z umową jest istotny. Oznacza to, że przedsiębiorca, chcąc zwolnić się od odpowiedzialności, będzie musiał udowodnić, że niezgodność z umową nie występuje.

Podsumowując, jeśli towar jest niezgodny z umową, konsument może:

1) zażądać jego wymiany,

2) zażądać jego naprawy,

3) złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny towaru,

4) złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy.

Konsument może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy m.in., gdy:

– przedsiębiorca odmówił naprawy lub wymiany,

– brak zgodności towaru z umową występuje pomimo próby doprowadzenia towaru do zgodności z umową przez przedsiębiorcę,

– brak zgodności towaru jest na tyle istotny, że uzasadnia skorzystanie z powyższych uprawnień, bez uprzedniego żądania naprawy lub wymiany,

– z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie doprowadzi do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub niedogodności dla konsumenta.

Przedawnienie roszczeń

Ustawa wprowadza zasadę, że termin przedawnienia opisanych wyżej roszczeń konsumenta, np. o naprawę lub wymianę, będzie określany na zasadach ogólnych przewidzianych w kodeksie cywilnym. Te reguły są korzystniejsze dla konsumenta, ponieważ wydłużają termin przedawnienia aż do sześciu lat. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy: „w wyniku jego wydłużenia możliwe pozostaje wpłynięcie na producentów i wprowadzenie przez nich odpowiednich procedur, gwarantujących naprawy i wymiany towarów także w okresie dłuższym, aniżeli następujący bezpośrednio po dostarczeniu towaru, co przyczyni się do budowania zrównoważonej gospodarki”.

Gwarancja i dodatkowe zabezpieczenia

Przepisy kodeksu cywilnego dotyczące gwarancji będą miały dalsze zastosowanie do sprzedaży dokonywanej na rzecz konsumenta. Nowa regulacja ustawy o prawach konsumenta przewiduje jednak dwa dodatkowe zabezpieczenia.

Po pierwsze, jakiekolwiek odstępstwo od warunków gwarancji określonych przez przedsiębiorcę w reklamie na niekorzyść konsumenta będzie bezskuteczne. Sprzedawca może jednak przed zawarciem umowy sprostować te warunki w takiej samej formie, jak reklama została przeprowadzona (lub w porównywalny sposób).

Po drugie, w przypadku żądania naprawy lub wymiany, udzielona gwarancja trwałości nie będzie mogła przewidywać warunków naprawy albo wymiany mniej korzystnych, niż przewiduje zakres przyznanych ustawowo uprawnień.

Zgodność towaru z umową

Towar jest zgodny z umową, jeżeli:

1) zgodne z umową pozostają w szczególności jego:

– opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność i funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji;

– przydatność do szczególnego celu, do którego jest potrzebny konsumentowi, o którym konsument powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w chwili zawarcia umowy i który przedsiębiorca zaakceptował;

2) nadaje się do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa, norm technicznych lub dobrych praktyk;

3) występuje w takiej ilości i ma takie cechy, w tym trwałość i bezpieczeństwo, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również funkcjonalność i kompatybilność, jakie są typowe dla towaru tego rodzaju i których konsument może rozsądnie oczekiwać, biorąc pod uwagę charakter towaru oraz publiczne zapewnienie złożone przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, w szczególności w reklamie lub na etykiecie;

4) został dostarczony z opakowaniem, akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać;

5) jest takiej samej jakości, jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy, i odpowiada opisowi takiej próbki lub takiego wzoru.

Współautorem tekstu jest Paulina Kajdan prawnik w Andersen

Zdaniem autorów

Nowa i obowiązująca od 1 stycznia 2023 r. ustawa wymusi na przedsiębiorcach gruntowną modyfikację umów, ogólnych warunków umów oraz regulaminów sklepów internetowych. Spowoduje konieczność podjęcia przez nich niemal natychmiastowych działań. Nowe przepisy mają bowiem zastosowanie do wszystkich umów zawartych po wejściu w życie ustawy, tj. po 31 grudnia 2022 r. Do umów zobowiązujących do przeniesienia własności towaru zawartych przed dniem wejścia w życie nowelizacji ustawy o prawach konsumenta w dalszym ciągu będą miały jednak zastosowanie przepisy dotychczasowe.