• WIADOMOŚCI

Odpowiedzialność wspólników spółki z o.o.

• #Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
• #Umowa
• #Wspólnik
• #zobowiązania

2021-09-06

W tym samym przepisie wskazano również, że wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki (art. 151 § 3 k.s.h.), ponadto wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki (art. 151 § 4 k.s.h.).

Zatem co do zasady spółka z o.o. odpowiada za swoje zobowiązania samodzielnie. Spółka z o.o. ponosi odpowiedzialność za zaciągnięte zobowiązania samodzielnie, całym swoim majątkiem, natomiast odpowiedzialność i ryzyko wspólników sprowadza się zasadniczo do wartości wniesionych przez nich wkładów. Powstaje zatem pytanie, czy są sytuacje, w których wspólnik spółki z o.o. odpowiada za jej zobowiązania lub ponosi inną odpowiedzialność. Wskazać należy, że nie zawsze jest wyłączone ponoszenie odpowiedzialności osobistej przez wspólników.

Do szczególnych przypadków odpowiedzialności osobistej wspólników należy sytuacja (por.: A. Kidyba [w:] Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2021, art. 151):

1)     zaciągnięcia zobowiązań przed wpisem spółki do rejestru (art. 13 § 1 k.s.h.);

2)     zobowiązań spółki przed wpisem do rejestru do wysokości niewniesionego wkładu (art. 13 § 2 k.s.h.);

3)     wniesienia wkładów niepieniężnych do spółki, których wartość została znacznie zawyżona w stosunku do ich wartości zbywczej (art. 175 § 1 k.s.h.) – wspólnik, który wniósł taki wkład, oraz członkowie zarządu, którzy wiedząc o zawyżeniu zgłosili spółkę do rejestru, obowiązani są solidarnie wyrównać spółce brakującą wartość;

4)     świadczeń związanych z udziałem (art. 184 § 1 k.s.h.) – współuprawnieni z udziału lub udziałów ponoszą odpowiedzialność solidarną;

5)     w której za niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału, jego części lub ułamkowej części udziału (art. 186 § 1 k.s.h.) – nabywca odpowiada solidarnie ze zbywcą;

6)     powstania szkody przy tworzeniu spółki, gdy działo się to wbrew przepisom prawa i było zawinione (art. 292 k.s.h.).

Wspólnik wolny jest od odpowiedzialności w granicach wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki.

Zgodnie z art. 13 k.s.h., wspólnicy ponoszą odpowiedzialność wobec osób trzecich lub wobec samej spółki za zaciągnięte zobowiązania i podejmowane czynności przed wpisaniem spółki do rejestru, na etapie spółki z o.o. w organizacji. Należy jednak zaznaczyć, że powyżej wskazana odpowiedzialność jest ukształtowana odmiennie w zależności od tego czy wspólnik działał osobiście w imieniu spółki, czy też nie. W pierwszym przypadku, jeżeli wspólnik działał osobiście w imieniu spółki, ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zaciągnięte w tym okresie zobowiązania solidarnie wraz ze spółką i innymi podmiotami działającymi w jej imieniu zgodnie z art. 13 § 1 k.s.h. W drugim przypadku jeżeli wspólnik nie działał osobiście, odpowiada on jedynie do wartości niewniesionego wkładu, jak stanowi art. 13 § 2 k.s.h. Należy przy tym zaznaczyć, że w każdej ze wskazanych powyżej sytuacji wspólnik nie będzie odpowiadał subsydiarnie lecz będzie odpowiadał solidarnie ze spółką.

Kolejną sytuacją, w której wspólnik będzie ponosił odpowiedzialność, jest wniesienie przez wspólnika, do spółki wkładu niepieniężnego (aportu) obciążonego wadą prawną lub fizyczną, co wynika z  art. 14 § 2 k.s.h., albo o znacznie zawyżonej wartości jak stanowi art. 175 k.s.h. W sytuacji wniesienia do spółki wkładu niepieniężnego obciążonego wadą prawną lub fizyczną wspólnik jest zobowiązany do wyrównania spółce różnicy między wartością przyjętą w umowie a wartością zbywczą wkładu, chyba że umowa spółki przewiduje inne uprawnienia dla spółki. Natomiast w sytuacji, gdy  wartość wkładów niepieniężnych została znacznie zawyżona w stosunku do ich wartości zbywczej w dniu zawarcia umowy spółki, wspólnik, który wniósł taki wkład, oraz członkowie zarządu, którzy, wiedząc o tym, zgłosili spółkę do rejestru, obowiązani są solidarnie wyrównać spółce brakującą wartość. Odpowiedzialność ta wynika z bezwzględnego obowiązku wniesienia wkładów odpowiadających wartości obejmowanych udziałów. Należy przy tym pamiętać, że od obowiązku określonego w art. 175 § 1 k.s.h. wspólnik oraz członkowie zarządu nie mogą być zwolnieni

Następną okolicznością, w której wspólnik będzie odpowiedzialny jest sytuacja, w której wspólnik otrzymał wypłatę nienależnie. Przykładem nienależnych wypłat dokonanych na rzecz wspólników może być np. dywidenda w wyższej kwocie niż dopuszczalna czy zwrot dopłat z naruszeniem prawa lub umowy spółki.

Zgodnie z art. 198 k.s.h. za wypłaty dokonane na rzecz wspólnika (odbiorcy) z naruszeniem przepisów prawa lub postanowień umowy spółki odpowiada wspólnik, który wypłatę otrzymał oraz członkowie organów spółki, którzy ponoszą odpowiedzialność za taką wypłatę. Ponadto jeżeli zwrotu wypłaty nie można otrzymać od odbiorcy ani od osób odpowiedzialnych za jej dokonanie, wówczas za zwrot takiej wypłaty spółce, jako ubytku w majątku spółki koniecznego do pełnego pokrycia kapitału zakładowego, odpowiadają pozostali wspólnicy w stosunku do swoich udziałów. Kwoty, których nie można ściągnąć od danego wspólnika, rozdziela się między pozostałych wspólników w stosunku do udziałów. Jak zostało zastrzeżone w powyżej opisywanym przepisie, wyżej wymienione podmioty nie mogą zostać zwolnione od odpowiedzialności za zwrot spółce wskazanych kwot.

Idąc dalej wskazać należy, że w art. 186 § 1 k.s.h. określono również solidarną odpowiedzialność zbywcy i nabywcy udziału za niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału lub zbytej części udziału. Ponadto zgodnie z art. 184 § 1 k.s.h. współuprawnieni z udziału lub udziałów za świadczenia związane z udziałem odpowiadają solidarnie. Odpowiedzialność ta dotyczy świadczeń związanych z udziałem, np. powtarzających się świadczeń niepieniężnych lub dopłat. W przypadku określonym w art. 186 k.s.h. możliwe jest umowne wyłączenie odpowiedzialności jednej ze stron. Jest ono jednak skuteczne tylko pomiędzy stronami umowy, natomiast nie wobec spółki.

Należy również mieć na uwadze brzmienie art. 24 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 112 z późn. zm., dalej jako: k.r.s.), który wprowadził w 2018 roku, do polskiego sytemu prawnego tzw. postępowanie przymuszające. Zgodnie z powyższym przepisem w uzasadnionych przypadkach, w razie stwierdzenia, że osoba prawna nie posiada organu uprawnionego do reprezentowania lub w składzie tego organu zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie, sąd rejestrowy, wyznaczając odpowiedni termin, ma prawo wezwać obowiązanych do powołania lub wyboru tego organu, bądź do wykazania, że organ ten został powołany lub wybrany, albo że braki w jego składzie zostały usunięte. Zatem w przypadku braku zarządu w spółce, sąd posiadając wiedzę o adresach osób uprawnionych do powołania organu, jest uprawniony do wezwania właściwych osób do powołania lub wyboru organu, bądź uzupełnienia jego składu. Natomiast w przypadku, gdy wezwane osoby nie ustosunkują się do wezwania sądu i nie powołają odpowiednich organów, sąd rejestrowy może użyć środków przymusu w postaci nałożenia na dany podmiot kary grzywny. Dlatego też na zasadzie art. 1052 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1575 z późn. zm., dalej jako: k.p.c.), będzie miał możliwość do wymierzenia wspólnikom spółki grzywny w wysokości do 15 tys. złotych, przy czym grzywna ta może być nakładana wielokrotnie. Ogólna suma grzywien w danej sprawie, nie może przewyższać 1 mln złotych.

Zaznaczyć również należy, że sytuacja, w której wspólnik pełni jednocześnie funkcję członka zarządu spółki z o.o., nie wyłącza jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki, przewidzianej w art. 299 k.s.h., jak wskazywał Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 14 lutego 2003 roku, sygn. akt IV CKN 1779/00. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2003 r. (IV CKN 1779/00, OSNC 2004, nr 5, poz. 76) przepis art. 159 § 3 k.h. (art. 151 § 4 k.s.h.) nie wyłącza przewidzianej w art. 298 § 1 k.h. (art. 299 § 1 k.s.h.) odpowiedzialności w stosunku do członków zarządu będących zarazem wspólnikami spółki z o.o. Członek zarządu będący zarazem wspólnikiem spółki może być zatem pociągnięty do odpowiedzialności na podstawie art. 298 § 1 k.h. (art. 299 § 1 k.s.h.). W świetle art. 299 § 1 k.s.h. nie ma znaczenia, czy członkiem zarządu jest wspólnik, czy też osoba niebędąca wspólnikiem. (tak: A. Kidyba [w:] Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2021, art. 151.)

Ponadto należy pamiętać, że wspólnik może odpowiadać także na zasadzie winy za swoje własne działania, jeśli spełniają one przesłanki działania na szkodę spółki albo osób trzecich lub wypełniają znamiona przestępstwa (np. przestępstwa oszustwa czy prania brudnych pieniędzy). W wyroku z dnia 24 listopada 2009 r. (V CSK 169/09, Pr. Sp. 2010, nr 6, s. 3) Sąd Najwyższy słusznie podkreślił, że nie ma podstaw do wyłączenia bezpośredniej, osobistej odpowiedzialności wspólnika spółki z o.o. za szkody wyrządzone osobom trzecim (zob. również B. Kucharski, Głos w dyskusji o ochronie wierzycieli w spółkach kapitałowych, PPH 2017, nr 12, s. 55 i n.). Jest to jednak zawsze osobista odpowiedzialność wspólnika spółki kapitałowej za własne zawinione zachowanie wyrządzające szkodę osobom trzecim, a nie odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania tych spółek. (zob.: A. Kidyba [w:] Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2021, art. 151.)

Artykuł został opublikowany w serwisie rp.pl