Pomoc publiczna dotyczy też państwowych gospodarstw rolnych
2022-04-22
Spółki rolne należące do Skarbu Państwa nie są wyjęte spod zasad pomocy publicznej – jeśli Skarb Państwa dofinansowuje taką spółkę lub udostępnia jej zasoby na warunkach lepszych niż rynkowe może powstać obowiązek zwrotu niedozwolonej pomocy publicznej. Taki wniosek wynika z decyzji Komisji Europejskiej (KE) z 24 stycznia 2020 r. (decyzja nr 2021/104 w sprawie SA.39182 AS Tartu Agro). Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa oraz inne instytucje wspierające sektor rolny powinny zacząć brać pod uwagę wskazówki KE wynikające z tej decyzji.
Zbyt korzystna dzierżawa
W sprawie, które dotyczy cytowana decyzja KE, spór dotyczył umowy dzierżawy ponad 3.000 ha nieruchomości rolnych należących do estońskiego państwa, które zostały wydzierżawione spółce AS Tartu Agro. Ta spółka z o.o., należącą wówczas w 100% do estońskiego państwa i zajmującą się produkcją mleka, mięsa i zbóż, miała strategiczne znaczenie dla rządu Estonii, gdyż przyznano jej status centrum materiału siewnego oraz terenu szkoleniowo-testowego ministerstwa rolnictwa.
Zarówno spółka, jak i rząd Estonii, zaciekle zwalczali tezę KE, iż w tym wypadku mogło dojść do udzielenia pomocy publicznej – wysuwając m.in. argument, iż na chwilę wydzierżawienia spółka była w 100% własnością państwa, proces wydzierżawienia AS Tartu Agro ziemi był zgodny z obowiązującymi wówczas przepisami o przyznawaniu praw do korzystania z aktywów państwowych, a sama spółka wykonywała strategiczne zadania dla estońskiego ministerstwa rolnictwa.
Komisja Europejska odrzuciła stanowisko spółki i rządu Estonii – wskazując kilka argumentów, które z kolei mogą być istotne z punktu widzenia naszej polskiej praktyki:
1) fakt, iż AS Tartu Agro była w 100% własnością państwa na moment wydzierżawienia nieruchomości rolnych nie ma znaczenia, gdyż była ona takim samym przedsiębiorca, jak każda inna firma,
2) aby wykluczyć pomoc publiczną, gdy państwo oddaje w użytkowanie swoje aktywa, konieczne jest dokonanie tego w ramach przejrzystej, niedyskryminacyjnej i bezwarunkowej procedury – tymczasem ze stanu faktycznego można wywnioskować, iż rząd Estonii przeprowadził przetarg na dzierżawę jedynie „dla pozoru” i „z góry” wiedział, że AS Tartu Agro ma go wygrać,
3) wydatki na utrzymanie gruntów i na zwiększenie jakości gleby stanowiły korzyść wyłącznie dzierżawcy i nie mogą być brane pod uwagę jako dodatkowa, obok czynszu, korzyść państwa – jako właściciela gruntów rolnych,
4) jedynie inwestycje dzierżawcy w odwodnienie (meliorację) gruntów stanowiących własność państwa, można uznać za dodatkowy dochód państwa z tytułu dzierżawy, ale tylko częściowo (tu 50%),
5) w efekcie, AS Tartu Agro korzystała z gruntów rolnych na warunkach korzystniejszych niż rynkowe, a wiec doszło do udzielenia przez rząd Estonii korzyści tej spółce,
6) do tego, skala jej działalności oraz jednolity rynek żywnościowy w ramach UE powodują, że taka korzyść mogła mieć wpływ na rynek wspólnotowy.
Dodatkowo, KE uznała pomoc otrzymaną przez AS Tartu Agro od rządu Estonii za pomoc operacyjną (zaniżony czynsz dzierżawny zmniejsza zwykłe koszty operacyjne beneficjenta) – tymczasem, w świetle wytycznych Wspólnoty w sprawie pomocy publicznej w sektorze rolnym i leśnym, taka pomoc jest z gruntu niedopuszczalna.
W konsekwencji, KE uznała zaniżony czynsz dzierżawny od AS Tartu Agro za niedozwoloną pomoc publiczną i nakazała rządowi Estonii odzyskanie kwot równych różnicy czynszu faktycznie stosowanego i czynszu, jaki przysługiwałby rządowi Estonii na warunkach rynkowych, za okres od 2004 r. z odsetkami od 2004 r.
Oczywiście powyższa decyzja KE została zaskarżona (sprawa T-150/20) i pewnie jeszcze sporo czasu minie, zanim dowiemy się, czy decyzja została ostatecznie podtrzymana przez sądy.
Jaki wniosek na przyszłość?
Z punktu widzenia naszych realiów cytowana decyzja KE powinna być uważnie przeanalizowana przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa oraz Ministerstwo Rolnictwa, szczególnie jeśli chodzi o:
- a) zasady korzystania przez spółki Skarbu Państwa z nieruchomości rolnych należących do Skarbu Państwa,
- b) inne potencjalne przypadki pomocy operacyjnej dla spółek Skarbu Państwa działających w sektorze rolnym i leśnym,
- c) zasady dofinansowania i dokapitalizowania spółek Skarbu Państwa działających w sektorze rolnym i leśnym, szczególnie tych, które znajdują się w trudnej sytuacji finansowej.
Przy czym warto pamiętać, że postępowanie przed Komisją Europejską wszczęto w wyniku skargi innego przedsiębiorstwa rolnego – nie można zatem wykluczyć, iż i kiedyś w Polsce skarga konkurenta spowoduje weryfikację przez KE zasad korzystania przez spółki Skarbu Państwa z nieruchomości rolnych należących do Skarbu Państwa.
Kamila Cebelińska – doradca podatkowy, ekspert z zakresu pomocy publicznej oraz Przemysław Wierzbicki – adwokat
Prawnicy z Kancelarii KKLW Legal Kurzyński Wierzbicki Sp. k. z zespołu sporów sądowych oraz administracyjnych
