2019-08-08
Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych
Od 1 lipca 2019 r. najwięksi pracodawcy zatrudniający co najmniej 250 pracowników są zobowiązani do wprowadzenia Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK).
PPK jest tworzone z myślą o milionach pracujących Polaków jako narzędzie do oszczędzania w długofalowej perspektywie. Jednak zanim odprowadzone zostaną pierwsze składki na specjalnie stworzone konto, pracodawca, w porozumieniu z pracownikami, musi dokonać wyboru instytucji finansowej, która będzie zarządzała gromadzonymi środkami. Zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 4 października 2018 r o Pracowniczych planach kapitałowych (dalej „Ustawa o PPK”) podmiot zatrudniający, w porozumieniu z zakładową organizacją związkową działającą w tym podmiocie zatrudniającym, wybiera instytucję finansową, z którą zostanie zawarta umowa o zarządzanie PPK. Jeżeli w podmiocie zatrudniającym nie działa zakładowa organizacja, wyboru należy dokonać w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych wyłonioną w trybie przyjętym w danym podmiocie zatrudniającym.
Dlatego obok pracodawców, którzy częściowo poniosą koszty wprowadzenia PPK, to właśnie pracownicy powinni być najbardziej zainteresowani wyborem najkorzystniejszych warunków spośród dostępnych ofert instytucji finansowych. W przypadku największych pracodawców, termin do zawarcia porozumienia, o którym mowa powyżej, upływa 25 września 2019 r. Brak porozumienia z reprezentacją pracowników w tej dacie będzie oznaczać, że pracodawca samodzielnie dokona wyboru instytucji finansowej. Jednakże całkowite pominięcie trybu konsultacji będzie stanowiło naruszenie przepisów ustawy.
Związki zawodowe
Pierwszeństwo w zakresie zawarcia porozumienia Ustawa o PPK przyznaje zakładowej organizacji związkowej działającej w podmiocie zatrudniającym. W sytuacji, gdy u danego pracodawcy funkcjonuje jeden związek zawodowy to jest on wyłącznie kompetentny do zawarcia porozumienia. Pamiętajmy, że od 1 stycznia 2019 roku związki zawodowe mogą być zakładane także przez osoby posiadające umowy cywilnoprawne. Ma to tym większe znaczenie, że Ustawa o PPK swoim zakresem obejmuje m.in osoby świadczące usługi na podstawie umowy zlecenia. Dostrzegamy tu ogólną tendencję polskiego prawodawcy w kierunku poprawy sytuacji takich osób. Gdy u danego pracodawcy działa większa liczba organizacji związkowych to każda z tych organizacji będzie posiadać prawo do uczestnictwa w procesie wyboru instytucji finansowej. Bez znaczenia pozostaje kwestia liczby członków organizacji związkowej, czy walor reprezentatywności, o którym mowa w ustawie z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (dalej „u.z.z.”). Porozumienie musi być osiągnięte ze wszystkimi organizacjami związkowymi działającymi u danego pracodawcy. Brak dojścia do porozumienia choćby z jedną z organizacji oznacza niepowodzenie omawianego trybu.
Rada pracowników
Jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa to uprawnienie do zawarcia porozumienia przechodzi na reprezentację osób zatrudnionych, wyłonioną w trybie przyjętym w danym podmiocie zatrudniającym. Powstaje pytanie, czy rolę reprezentacji może przejąć w tym celu rada pracowników, powołana na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (dalej „u.i.p.p.k.”). Ustawa przyznaje radzie pracowników prawo do informacji (art. 13) oraz konsultacji (art. 14). Zakres kompetencji rady pracowników wyłonionej na podstawie u.i.p.p.k. jest rozbieżny z zakresem kompetencji przedstawicieli pracowników wyłonionych dla celów porozumienia w wyborze instytucji finansowej w ramach Ustawy o PPK. Na marginesie można dodać, że kwestie związane z PPK, w tym z wyborem instytucji finansowej, zdają się być objęte obowiązkiem informacyjnym wskazanym w art. 13 ust. 1 u.i.p.p.k. W związku z tym, jeżeli u pracodawcy działa rada pracowników, to należy poinformować ją o temacie PPK (z punktu widzenia działalności i sytuacji ekonomicznej pracodawcy). Można spotkać stanowisko, że tego rodzaju aspekty mogą także zostać objęte procedurą konsultacyjną na podstawie treści porozumienia zawartego na podstawie art. 5 ust. 1 u.i.p.p.k. Niezależnie od powyższego, informowanie lub konsultowanie z radą pracowników powinno odbywać się obok, a nie zamiast porozumienia z reprezentacją osób zatrudnionych, wyłonioną w trybie przyjętym w danym podmiocie zatrudniającym (na podstawie art. 7 ust. 4 Ustawy o PPK).
Reasumując, choć rada pracowników – o ile została utworzona u pracodawcy, posiada mocny mandat jako ciało przedstawicielskie pracowników, to niestety żaden przepis ustawy nie przyznaje jej kompetencji, zastrzeżonych dla innych przedstawicielstw pracowników (m.in. przedstawicielstw ad hoc).
Przedstawicielstwo ad hoc
W związku z powyższym, w przypadku braku związków zawodowych, wyboru należy dokonać w porozumieniu z reprezentacją osób zatrudnionych, wyłonioną zgodnie z art. 7 ust. 4 Ustawy o PPK – a zatem z tak zwanym przedstawicielstwem pracowników ad hoc, powołanym do załatwienia konkretnej sprawy. Ustawodawca pozostawia pracodawcom swobodę w zakresie trybu wyboru reprezentacji pracowników. Najbardziej demokratyczną formę jej wyboru będą stanowiły wolne, powszechne oraz tajne wybory. Warto podkreślić, że wybranym pracownikom nie przysługuje ochrona przewidziana m.in. dla członków organizacji związkowych. Zmiany w tym zakresie miał wprowadzić Kodeks Zbiorowego Prawa Pracy, jednakże prace nad projektem zostały wstrzymane. Mandat tak wyłonionego gremium wygaśnie z chwilą zawarcia porozumienia w sprawie wyboru instytucji finansowej. Niewątpliwie jednak, organizacji wyborów powinno towarzyszyć przekazanie pracownikom podstawowych informacji dotyczących PPK, co wpłynęłoby pozytywnie na możliwość podjęcia świadomej decyzji.
Ustawodawca wskazuje w Ustawie o PPK kryteria, jakimi powinny kierować się strony przy dokonywaniu wyboru instytucji finansowej. Zgodnie z art. 7 ust. 3 Ustawy o PPK wyboru dokonuje się w szczególności na podstawie oceny proponowanych przez instytucje finansowe warunków zarządzania środkami gromadzonymi w PPK, ich efektywności w zarządzaniu aktywami oraz posiadanego przez nie doświadczenia w zarządzaniu funduszami inwestycyjnymi lub funduszami emerytalnymi. Ponadto wyboru instytucji finansowej powinno dokonać się mając na uwadze najlepiej rozumiany interes osób zatrudnionych. Z tych względów, oprócz przekazania informacji o PPK, warto aby pracodawca i reprezentacja pracowników zadbali o udokumentowanie procedury, która prowadziła do wyboru instytucji finansowej. Pomoże to pracodawcy wykazać, że dołożył należytej staranności przy jej wyborze, a także może go uchronić przed ponoszeniem odpowiedzialności za ewentualne naruszenia w tym zakresie.
Artykuł ukazał się w internetowym wydaniu dziennika „Rzeczpospolita” w dniu 08-08-2019 r.
