Szybsza procedura, ale trzeba uważać

Ustawa z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw wprowadziła duże ożywienie w świecie prawniczym. Spowodowane jest to tym, że ów akt legislacyjny wnosi istotne zmiany w istniejący porządek prawny. Jedną z nich jest przywrócenie postępowania w sprawach gospodarczych jako postępowania odrębnego.

Postępowanie w sprawach gospodarczych funkcjonowało w polskim systemie prawnym już wcześniej – od 1 października 1989 r. Następnie zostało usunięte wraz z nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego z dnia 16 września 2011 r. Intencją obecnego prawodawcy, który wprowadził od 7 listopada 2019 nową procedurę, nie było przywrócenie uprzedniego stanu prawnego, ze względu na daleko idące odmienności w obecnych realiach jurydycznych jak i faktycznych względem lat 1989–2011. Chodziło mu o stworzenie nowej procedury mającej za zadanie przede wszystkim przyspieszenie postępowania w sprawach dotyczących obrotu gospodarczego. W związku z tym pomiędzy obecnym postępowaniem w sprawach gospodarczych a tym historycznym są duże odmienności.

Pierwszą budzącą znaczne wątpliwości praktyków odmiennością względem postępowania historycznego jest katalog spraw gospodarczych wyróżniony przez nowe przepisy. Obok spraw, które w sposób naturalny kwalifikowały się do postępowania gospodarczego – tj. spraw z zakresu stosunków cywilnych między przedsiębiorcami, w poszerzonym katalogu znajdują się również sprawy z umów o roboty budowlane, leasing, przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, czy też sprawy z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego.

Jako ciekawostkę, swoisty „znak czasu” można określić obowiązek zawarcia w pierwszym piśmie zarówno strony powodowej jak i strony pozwanej informacji o adresie poczty elektronicznej lub oświadczenie, że takowego się nie posiada. Uchybienie temu obowiązkowi uznaje się za brak formalny pisma uniemożliwiający nadanie mu prawidłowego biegu.

Zmianą względem postępowania zwykłego, choć znaną również w historycznym postępowaniu w sprawach gospodarczych jest przebieg postępowania dowodowego. Powód jest zobowiązany przedstawić wszystkie twierdzenia i dowody w sprawie już w pozwie – natomiast pozwany w odpowiedzi na pozew. Późniejsze zgłoszenie dowodów będzie skutkować ich pominięciem chyba, że strona procesowa uprawdopodobni, że w terminie wcześniejszym powołanie wskazanego dowodu nie było możliwe bądź konieczne. Wprowadzenie tego obostrzenia z pewnością ma za zadanie przyspieszenie procesu, jednakże powstaje uzasadniona wątpliwość, czy tak też się stanie. Najprawdopodobniej, by uniknąć prekluzji strony będą (przynajmniej w pierwszym okresie obowiązywania regulacji) zalewały sąd jak największą ilością dokumentów a zarazem będą składały możliwie najszersze wnioski dowodowe – co może doprowadzić wręcz do wydłużenia postępowania.

Kolejną konstrukcją, która z kolei skutecznie może zawęzić katalog powołanych dowodów, a będącą wprowadzoną w ramach nowego postępowania w sprawach gospodarczych jest tzw. umowa dowodowa. Przepis ten wskazuje, że strony na podstawie umowy mogą zastrzec, że w wypadku postępowania sądowego prowadzonego wobec stosunku prawnego w niej określonego, wyłączona będzie możliwość powoływania określonych dowodów. Mechanizm ten według praktyków jakkolwiek może faktycznie wpłynąć na ograniczenie powołanych dowodów w sprawie to z drugiej strony może być nadużywany przez silniejszą stronę umowy, by uniemożliwić stronie słabszej skuteczne dochodzenie roszczeń.

Odtworzone postępowanie w sprawach gospodarczych wzbudza wiele wątpliwości, które rozstrzygnie z biegiem czasu praktyka. Ze względu na specyfikę postępowania mającą przynajmniej w teorii przyspieszyć rozpatrywanie spraw postępowanie to rysuje się jako mocno rygorystyczne, pozbawione możliwości wyeliminowania błędów poczynionych w trakcie biegu sprawy. Taka konstrukcja postępowania sprawia, że przedsiębiorca nie powinien się decydować na nie bez wsparcia profesjonalnego pełnomocnika. Natomiast w wypadku podmiotów mających w tym zakresie wybór (czyli np. przedsiębiorców będących osobami fizycznymi) rozsądne wydaje się zastosowanie innego rodzaju postępowania – przynajmniej w początkowym okresie obowiązywania omawianych obok przepisów.

Artykuł ukazał się w dzienniku „Rzeczpospolita” w dniu 07-02-2020 r.