W przypadku odwołania epidemii konieczna będzie ocena skutków tej decyzji na przepisy ustawy covidowej.
2022-05-12
Zastąpienie stanu epidemii stanem zagrożenia epidemicznego nie powinno spowodować istotnych zmian w przepisach wprowadzonych na potrzeby walki z epidemią Covid-19.
Zasadnicza część regulacji wprowadzonych ustawą z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2021 r., poz. 2095 ze zm.), zwaną dalej specustawą covidową, przewidziana została na okres „obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii”. W związku z powyższym, uchylenie jednego z tych stanów i równoczesne ogłoszenie drugiego z nich (niezależnie od „kierunku” takiej zmiany) nie spowoduje zmiany w obowiązywaniu regulacji szczególnych wprowadzonych ustawą, w tym dotyczących przedsiębiorców.
Kwestia specustawy covidowej
Przykładem takich przepisów, występujących w regulacjach specustawy covidowej, są:
– art. 3 specustawy covidowej, ustanawiają możliwość powierzenia pracownikowi pracy zdalnej (to jest wykonywania pracy określonej w umowie o pracę poza miejscem stałego wykonywania),
– art. 4h i 4ha specustawy covidowej, przewidujący możliwość świadczenia – za zgodą pracodawcy albo zatrudniającego – pracy zdalnej (a co za tym idzie otrzymywania wynagrodzenia zamiast zasiłku chorobowego) pomimo poddania obowiązkowej kwarantannie lub izolacji w warunkach domowych.
Mniejsza część regulacji specustawy covidowej przewidziana była jedynie na pewien czas (określony konkretną datą – 1 stycznia 2021 r. czy 30 czerwca 2021 r. lub upływem czasu od dnia wejścia w życie – 180 lub 365 dni). Przepisy te utraciły już moc obowiązującą.
Wreszcie art. 36 ust. 6 ustawy wprost przewiduje utratę mocy obowiązującej art. 15zzzzzy po sześciu miesiącach od odwołania stanu epidemii związanego z SARS-CoV-2. Przepis ten przewiduje przedłużenie określonych typów decyzji dotyczących odpadów. Co ciekawe, również w przypadku art. 15zzzzzy ust. 2 ustawodawca przewidział, że (niezależnie od wygaśnięcia tego przepisu po sześciu miesiącach od odwołania stanu epidemii) skutki przepisu dotyczą jedynie decyzji wygasających w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii i wniosków w trakcie jednego z tych okresów złożonych. Skorzystanie z przedłużenia ważności decyzji dotyczącej odpadów, w oparciu o wspomniany ust. 2, będzie zatem możliwe jeszcze sześć miesięcy po ustaniu stanu epidemii, ale nie dłużej niż do uchylenia stanu zagrożenia epidemicznego.
W specustawie covidowej występują przepisy, które przestaną obowiązywać dopiero po upływie pewnego okresu liczonego od uchylenia ostatniego ze stanów oraz takie, które pewien stan przejściowy – np. przedłużenia ważności dokumentów, decyzji czy uprawnień – przewidują właśnie na określony czas liczony od ustania stanów zagrożenia epidemicznego lub epidemii.
Przykładem są:
– art. 15zzzw ustawy, mówiący o przedłużeniu ważności m.in. praw jazdy, których ważność upływa w okresie obowiązywania jednego ze stanów (zagrożenia epidemicznego lub epidemii) do 60 dni od uchylenia ostatniego z nich,
– art. 15r1 ustawy, ustanawiający zakaz potrąceń kar umownych zastrzeżonych na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy w sprawie zamówienia publicznego z wynagrodzeniem wykonawcy, obowiązujący przez okres trwania stanów zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii oraz przez dalsze 90 dni od uchylenia ostatniego z nich,
– art. 15i ustawy, ograniczający zakaz handlu w niedzielę poprzez zezwolenie (w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz przez 30 dni po ich ustaniu) na wykonywanie czynności związanych z handlem polegających na rozładowywaniu, przyjmowaniu i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby również w niedziele (z wyłączeniem niedziel, w które przypada święto).
Do przepisów takich zaliczyć również należy zmiany w organizacji i przebiegu postępowań cywilnych w sprawach rozpoznawanych według przepisów kodeksu postępowania cywilnego. W art. 4 ustawy z 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2021 r., poz. 1090) znowelizowano specustawę covidową poprzez m.in. zmianę art. 15 zzzs1 oraz dodanie art. 15 zzzs9. Przepisy te ustanawiają określone specjalne rozwiązania w zakresie przebiegu cywilnych postępowań sądowych (np. posiedzenia zdalne, rozpoznawanie spraw w składzie jednego sędziego), które przewidziane zostały w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii (ogłoszonego z powodu Covid-19) oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich.
Rozbieżność w terminach obowiązywania
Nie sposób ustalić żadnego racjonalnego klucza, wedle którego ustawodawca w niektórych przepisach posługuje się konstrukcją „od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii”, a w innych „od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii”. Mimo że ta różnica w użytym spójniku – raz użyto spójnika „albo”, innym razem użyto spójnika „i” – (gdyby opierać się wyłącznie o zasady wykładni językowej) powinna skutkować odpowiednio uznaniem, że chodzi w pierwszym wypadku o uchylenie pierwszego z ogłoszonych stanów, a w drugim o uchylenie ostatniego z nich, nie sposób z celu tych regulacji wysnuć tego rodzaju wniosków. Prawdopodobnie powyższe rozbieżności są wynikiem pospiesznej legislacji, przygotowywanej w wielu ośrodkach, w których przyjęto różne techniki tworzenia przepisów. Z tego samego względu, nie należy pominięcia słów „w zależności od tego, który z nich zostanie odwołany później” w większości przepisów utożsamiać z rezygnacją z tej reguły. Nie sposób przyjąć, że prawodawca chciał wprowadzić regułę, zgodnie z którą w przypadku większości przepisów specustawy covidowej to odwołanie pierwszego ze stanów – tym zaś był stan zagrożenia epidemicznego obowiązujący w okresie 13 marca 2020 r. do 20 marca 2020 r. – miało powodować uchylenie poszczególnych regulacji lub początek terminu, po którego upływie przepis miałby przestać obowiązywać.
Rozporządzenie epidemiczne
Kwestią odrębną jest wpływ odwołania stanu epidemii na obowiązywanie rozporządzenia Rady Ministrów (aktualne z 25 marca 2022 r.) w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Taka okoliczność powinna skutkować najprawdopodobniej wydaniem nowego rozporządzenia, tym razem w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, ewentualnie zmianie rozporządzenia aktualnie obowiązującego w zakresie jego tytułu oraz treści § 1, który opisuje rodzaj stanu oraz obszar jego obowiązywania. Jakkolwiek możliwe do wprowadzenia nakazy, zakazy i ograniczenia w stanie zagrożenia epidemicznego są rodzajowo tożsame, należy oczekiwać, że stopień (intensywność) tych nakazów, zakazów i ograniczeń nie będzie wyższy niż w czasie stanu epidemii. Nie ma jednak żadnych formalnych przeszkód do tego, by w ewentualnym nowym rozporządzeniu (obowiązującym już w stanie zagrożenia epidemicznego) powtórzyć regulacje dotychczasowe i w ten sposób utrzymać ten sam poziom nakazów, zakazów i ograniczeń. Aktualnie z punktu widzenia przedsiębiorców jest to poziom absolutnie marginalny i dotykający w zasadzie jedynie podmiotów prowadzących apteki oraz podmiotów wykonujących działalność leczniczą (z zastrzeżeniem oczywiście nieprawidłowej redakcji przepisu § 7 wspomnianego rozporządzenia Rady Ministrów z 25 marca 2022 r.).
Potrzebna będzie dokładna analiza
Z uwagi na rozmiar zmian (zakres, wielość obszarów regulacji) wprowadzonych specustawą covidową, jak i innymi aktami prawnymi odnoszącymi się do stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu Covid-19, na wypadek zamiaru uchylenia stanu epidemii bez wątpienia wymagany będzie rzetelny przegląd obowiązujących przepisów (m.in. pod kątem utrzymania „na stałe” niektórych wprowadzonych wyjątkowo rozwiązań prawnych) wraz z oceną skutków i ryzyka związanych z taką decyzją.
