Zwrot dofinansowania na rzecz ochrony miejsc pracy – jak go uniknąć?
2020-07-29
W trudnym czasie walki z pandemią koronawirusa wielu przedsiębiorców zdecydowało się na pozyskanie państwowego wsparcia w postaci dofinansowania na rzecz ochrony miejsc pracy ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, o którym mowa w art. 15g Tarczy Antykryzysowej. By ustrzec się przed zaklasyfikowaniem przyznanych kwot jako świadczeń nienależnych i uniknąć konieczności dokonania zwrotu środków, warto przyjrzeć się jak do kwestii tej podchodzi ustawodawca, a także jakie obowiązki umowne ciążą na podmiotach pobierających świadczenia.
ZAKAZ WYPOWIADANIA UMÓW Z PRZYCZYN NIEDOTYCZĄCYCH PRACOWNIKA
Podkreślenia wymaga, że celem wypłaty środków z art. 15g Tarczy Antykryzysowej jest przede wszystkim ochrona miejsc pracy i stabilizacji zatrudnienia. Jednocześnie Tarcza Antykryzysowa w szerokim zakresie odsyła do przepisów ustawy z dnia 11 października 2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy – ustawa ta jest bowiem bazą dla rozwiązań covidowych. Zgodnie z ustawą bazową podmiot, który otrzymał dofinansowanie nie może przez okres pobierania świadczeń na dofinansowanie wynagrodzenia wypowiedzieć umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika.
Powyższe oznacza, że jeżeli umowa zostałaby wypowiedziana przykładowo w trybie porozumienia stron lub z przyczyn leżących po stronie pracownika, dofinansowanie nie powinno podlegać zwrotowi. W tym drugim przypadku zaleca się jednak ostrożność, albowiem zakwestionowanie przyczyn wypowiedzenia może doprowadzić do sytuacji, w której przedsiębiorca zmuszony będzie do zwrotu przyznanego dofinansowania.
Warto też pamiętać, że nowelizacja Tarczy Antykryzysowej uchyliła obowiązek utrzymania zatrudnienia po zakończeniu okresu dofinansowania – pierwotnie okres utrzymania zatrudnienia miał być przedłużony o czas równy uzyskiwaniu dofinansowania Jednak nowelizacja Tarczy Antykryzysowej obowiązująca od 18 kwietnia 2020 r wyłączyła z zastosowania art. 13 ust. 2 ustawy bazowej, co w konsekwencji doprowadziło do uznania, że pracodawca jest zobowiązany zatrudniać pracownika jedynie przez okres pobierania dofinansowania. W wypadku umów zawieranych przez przedsiębiorców przed nowelizacją istnieje tu pewna niespójność zapisów umownych z ustawą dla podmiotów zawierające umowę o wypłatę świadczeń między 1 a 17 kwietnia 2020 r. Pomocne w tym zakresie są przepisy przejściowe, zgodnie z którymi obowiązek zatrudniania pracownika jedynie przez okres dofinansowania stosuje się również do wniosków złożonych przed dniem wejścia w życie Tarczy Antykryzysowej 2.0, a więc także pomiędzy 1 a 17 kwietnia 2020 r.
Udokumentowanie wykorzystania środków Każdy przedsiębiorca uzyskujący wsparcie z FGŚP w myśl zawartej przez niego umowy zobowiązany jest do złożenia w wojewódzkim urzędzie pracy dokumentów potwierdzających prawidłowość wykorzystanych środków oraz dokumentów potwierdzających zatrudnienie pracowników, na rzecz których otrzymał świadczenie. Dokumenty te należy złożyć w terminie 30 dni od dnia otrzymania dofinansowania. W ostatnich informacjach Wojewódzkich Urzędów Pracy, kierowanych do przedsiębiorców wyraźnie widać zmianę podejścia na bardziej szczegółowe. Urzędy m.in. udostępniły nowe tabele w arkuszach kalkulacyjnych i oczekują ich wypełnienia i przedłożenia. Niestety tabele te są niekiedy niespójne z przepisami i wywołują sporo problemów. Urzędy oczekują także przedłożenia dowodów wydatkowania środków, w tym m.in. wyciągów z rachunków bankowych, obejmujących przelewy wynagrodzeń pracowników, bądź inny równoważny zbiorczy dokument potwierdzający wypłaty wynagrodzeń na poszczególnych pracowników za każdy miesiąc otrzymanego wsparcia, a także stosowne wykazy pracowników.
Wskazać przy tym należy na pojawiające się rozbieżności w zakresie częstotliwości składania takich sprawozdań. Część wojewódzkich urzędów pracy stoi na stanowisku, że udokumentowanie wykorzystania środków należy składać zbiorczo dopiero po zakończeniu całego okresu dofinansowania. Inne z kolei przyjmują, że dokumenty powinny być złożone co miesiąc, po wypłacie każdej z transz dofinansowania. Z ostrożności zdecydowanie warto zastosować przepisy ustawy bazowej i wykonywać obowiązek sprawozdawczy co do wykazów pracowników co miesiąc.
Obowiązek informacyjny Zawarcie umowy o wypłatę świadczeń z FGŚP zobowiązuje przedsiębiorcę do powiadomienia wojewódzkiego urzędu pracy o każdej zmianie okoliczności mających wpływ na wysokość wypłacanych świadczeń w terminie 7 dni roboczych od dnia uzyskania informacji o jej wystąpieniu. Okolicznościami objętymi obowiązkiem informacyjnym mogą być przykładowo: rezygnacja z dofinansowania, zmiana treści porozumienia regulującego warunki i tryb wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy czy rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem w okresie pobierania świadczeń na rzecz pracownika, ale wpływ na wysokość wypłacanych świadczeń ma również zwolnienie chorobowe pracownika, skorzystanie przez pracownika z zasiłku opiekuńczego czy nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy, za którą pracownik nie otrzyma wynagrodzenia. W praktyce stosowanej przez wojewódzkie urzędy pracy w zakresie realizacji obowiązku informacyjnego występują pewne rozbieżności. Część urzędów zobowiązuje podmioty pobierające dofinansowanie do bieżącego, tj. w terminie 7 dni, ujawniania wszystkich okoliczności mających wpływ na wysokość wypłacanych świadczeń. Inne z kolei, jak na przykład Dolnośląski Urząd Pracy, różnicują te kwestie wskazując na obligatoryjne zdarzenia objęte obowiązkiem informacyjnym oraz zdarzenia pozostałe, które pracodawca musi rozliczyć po okresie wsparcia. Warto zatem w tym zakresie zapoznać się z wymogami stosowanymi przez właściwy urząd.
Kolizja dofinansowania ze zwolnieniem z ZUS Warto zwrócić uwagę także na stanowisko prezentowane przez wiele Urzędów, co do kolizji dofinansowania z art. 15g ze zwolnieniem ze składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie art. 31zo Tarczy antykryzysowej. Co istotne – u wielu przedsiębiorców okres dofinansowań nie pokrywa się ze zwolnieniem z ZUS; ten ostatni obejmował bowiem zwolnienie ze składek należnych w marcu, kwietniu i maju, a więc należnych najczęściej od wynagrodzeń za luty, kwiecień i maj. Z kolei dofinansowania najczęściej były przyznawane właśnie od kwietnia lub nawet od maja. Tymczasem stanowisko Urzędów wskazuje, że niezależnie od tego, czy następuje pokrywanie się tych okresów – uzyskanie zwolnienia ze składek w ZUS ma automatycznie pociągać za sobą obowiązek zwrotu dofinansowań Urzędu w części składek. Stanowisko to zdecydowanie jest błędne – art. 15g ust. 18 Tarczy Antykryzysowej zdecydowanie odwołuje się bowiem do „tytułu wypłat”, ale przygotowane przez Urzędy formularze uniemożliwiają wykazanie przedsiębiorcy innego sposobu liczenia. Biorąc to pod uwagę warto rozważyć dołączenie do dokumentów pisma przewodniego z wyjaśnieniem swojego stanowiska. Należy się także liczyć z tym, że Urząd nie podzieli stanowiska korzystnego dla przedsiębiorcy i wystąpi o zwrot. Wynik procesu trudno przewidzieć, choć stanowisko Urzędów wydaje się zupełnie niezasadne.
Kontrola wykorzystania środków. Każdy podmiot pobierający dofinansowanie może zostać poddany kontroli dokonanej przez osoby upoważnione przez dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy. Zakres kontroli obejmuje przestrzeganie postanowień umowy, prawidłowość wydatkowania środków oraz właściwe ich wykorzystanie i udokumentowanie. Obowiązek poddania się kontroli trwa w okresie pobierania dofinansowania oraz w okresie 3 lat po zakończeniu okresu pobierania świadczeń. Warto pamiętać, że niepoddanie się kontroli stanowi takie naruszenie umowy, które pociąga obowiązek zwrotu dofinansowania w całości wraz z odsetkami.
Podsumowanie Podsumowując, naruszeniem obowiązków podmiotu pobierającego dofinansowanie będzie przede wszystkim wykorzystanie środków w sposób niezgodny z warunkami umowy lub wniosku o przyznanie dofinansowania, niewykorzystanie części przyznanych środków, zwolnienie pracowników objętych dofinansowaniem z przyczyn niedotyczących pracownika, a także odmowa przedsiębiorcy poddania się kontroli. Sankcją za dokonanie wyżej wskazanych naruszeń jest zwrot przyznanych środków w całości lub części wraz z odsetkami w wysokości jak dla zaległości podatkowych liczonymi od dnia przekazania środków. Odstępstwo od zasady pobierania odsetek przewidziane zostało tylko w sytuacji niewykorzystania przez przedsiębiorcę części środków. Warto w tym względzie zwrócić uwagę, że o ile wykorzystanie przez przedsiębiorcę środków niezgodnie z warunkami umowny lub wniosku czy też w przypadku zwolnienia pracownika z przyczyn niedotyczących pracownika w okresie pobierania świadczeń zwrot obejmuje część przyznanych środków (odpowiednio niewłaściwie wykorzystanych lub przyznanych zwolnionemu pracownikowi), tak odmowa poddania się kontroli przedsiębiorcy wiąże się już z koniecznością zwrotu całości przyznanego dofinansowania. Przy przygotowywaniu rozliczenia nieprecyzyjne dokumenty należy więc wypełniać z największą starannością, a tam gdzie są one niespójne z rzeczywistością lub przepisami rekomendowanym jest dołączanie dodatkowych wyjaśnień dla Urzędów.
Współautorem tekstu jest Agnieszka Owczarska, aplikant radcowski
Artykuł ukazał się na rp.pl
