Rozliczenia przy wierzytelnościach będą prostsze

1 stycznia 2019 roku weszła w życie nowelizacja ordynacji podatkowej oraz ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) i podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). Celem zmian jest uproszczenie prawa podatkowego oraz uszczelnienie systemu naliczania i pobierania zobowiązań podatkowych. Wśród wielu zmian są także takie, które wpłyną korzystnie na branżę zarządzania wierzytelnościami, racjonalizując obowiązujące zasady dotyczące rozliczania dochodów z tytułu zakupu wierzytelności. Na czym polegają te zmiany?

Jak wskazują twórcy nowelizacji, zmiana ta ma na celu uproszczenie rozliczeń poprzez eliminację konieczności proporcjonalnego rozliczania kosztów jej nabycia uśrednionych dla każdej wierzytelności wchodzącej w skład pakietu. Dany pakiet wierzytelności traktowany będzie jednorodnie, tak jak pojedynczy składnik majątku objęty jednym kosztem nabycia. Koszty te będą rozliczane z osiąganymi przychodami z windykowanych wierzytelności i potrącane w roku podatkowym, w którym zostały osiągnięte odpowiadające im przychody ze spłaty wierzytelności w pakiecie, bez względu na to z której wierzytelności następowałaby spłata. Nadwyżka spłat wierzytelności w pakiecie nad ceną ich nabycia jest dochodem podlegającym opodatkowaniu.

Kupiono pakiet wierzytelności za kwotę 100 tys. zł. W pierwszym roku działań windykacyjnych wyegzekwowana zostanie kwota 50 tys. zł i kwota ta w całości może zostać uznana za koszt uzyskania przychodu w tym pierwszym roku. W drugim i trzecim roku udaje się odzyskać odpowiednio 30 tys. zł i 20 tys. zł. W obydwu tych latach wyegzekwowane kwoty można w całości zaliczyć do kosztów. Dopiero dalsze przychody z windykacji pakietu wierzytelności będą stanowiły dochód podlegający opodatkowaniu w kolejnych latach.

Wskazane zasady opodatkowania należy stosować odpowiednio do rozliczania dochodów z pojedynczej nabytej wierzytelności. Dochodem z pojedynczej wierzytelności będzie więc nadwyżka przychodu z tej wierzytelności nad ceną jej zakupu. Analogicznie, do przychodów z tej wierzytelności należy zaliczyć środki otrzymane w wyniku jej uregulowania lub zbycia, z wyjątkiem opłat, odsetek za opóźnienie w zapłacie zobowiązań i kar, naliczonych po jej nabyciu. Cenę zakupu, jako koszt nabycia pojedynczej wierzytelności, zalicza się w poczet kosztów w okresie rozliczeniowym, w którym uzyskano przychód z wierzytelności.

W przypadku zakupu wierzytelności za kwotę 1000 zł w kolejnych latach w koszty uzyskania przychodu będzie można zaliczyć płatności otrzymane od dłużnika do kwoty 1000 zł. Dopiero kwoty uzyskane ponad tę granicę będą stanowić dochód, od którego należy odprowadzić podatek.

Do kosztów uzyskania przychodu nie można jednak zaliczyć strat w części niepokrytej spłatą nabytych wierzytelności. Wyklucza to możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych nadwyżki ceny zakupu wierzytelności lub ich pakietu nad sumą przychodów z wierzytelności lub pakietu. Jeżeli więc wierzyciel kupi daną wierzytelność lub pakiet po cenie wyższej niż suma kwot odzyskanych z tego pakietu lub pojedynczej wierzytelności, to powstała w ten sposób strata nie będzie mogła pomniejszyć przychodu uzyskanego z innych wierzytelności lub pakietów.

Wierzyciel kupił trzy wierzytelności za kwotę odpowiednio 1000 zł, 5000 zł i 10 000 zł. W toku czynności windykacyjnych odzyskał odpowiednio 1500 zł, 6000 zł i 8 000 zł. Na pierwszej wierzytelności uzyskał więc dochód w wysokości 500 zł, na drugiej dochód w wysokości 1000 zł, natomiast na trzeciej stratę w wysokości 2000 zł. Od dochodów z dwóch pierwszych wierzytelności, w kwotach odpowiednio 500 zł i 1000 zł, wierzyciel zobowiązany będzie do odprowadzeniu podatku. Wierzyciel nie może bowiem pomniejszyć kwoty zobowiązań podatkowych o stratę na trzeciej wierzytelności w wysokości 2000 zł.

Do kosztów uzyskania przychodu nie można także zaliczyć wydatków na nabycie wierzytelności, jeżeli wierzytelność ta uprzednio została zbyta przez podatnika lub spółkę niebędącą osobą prawną, w której podatnik jest wspólnikiem – w części przekraczającej przychód uzyskany przez podatnika z tego uprzedniego lub pierwszego zbycia. Wyłączenie to ma na celu zapobieganie zawyżaniu kosztów uzyskania przychodów na fikcyjnym zakupie uprzednio sprzedanych wierzytelności lub ich pakietów w ramach transakcji między podmiotami powiązanymi.

Wierzyciel sprzedał wierzytelność innej spółce, w której jest wspólnikiem za kwotę 10 tys. zł, a następnie odkupił ją od tej spółki za kwotę 20 tys. zł. Przy dalszej windykacji tej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów z tej konkretnej wierzytelności będzie mógł zaliczyć jedynie kwotę 10 tys. zł, a więc kwotę, za którą sprzedał pierwotnie daną wierzytelność.

Wprowadzone zmiany należy uznać za pożądane i korzystne dla branży zarządzania wierzytelnościami. Upraszczają i urealniają zasady ustalania wysokości zobowiązań podatkowych w przypadku zakupu wierzytelności lub ich pakietów. Firmy zarządzające wierzytelnościami będą teraz mogły uwzględniać pełne koszty nabycia długu już w momencie częściowej spłaty, a nie jak do tej pory dopiero po odzyskaniu całego zobowiązania. W przypadku pakietów wierzytelności unikną także konieczności ustalania uśrednionego kosztu nabycia każdej wierzytelności wchodzącej w skład pakietu. Realnie obowiązek zapłaty podatku pojawi się więc dopiero z chwilą, gdy wierzyciel zacznie faktycznie zarabiać na wierzytelności, co jest rozwiązaniem racjonalnym ekonomicznie i sprzyjającym obrotowi wierzytelnościami.