Czy windykatorzy bez własnego TFI znikną z rynku?
2022-12-13
W dniu 4 listopada 2022 r. na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został aktualny projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku.
Wspomniana publikacja wiąże się z kontynuacją prac legislacyjnych zainicjowanych jeszcze w ubiegłym roku. Wśród 28 nowelizowanych aktów prawnych jest również ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.
Jedną spośród kontrowersyjnych zmian przewidzianych w projekcie jest ograniczenie listy podmiotów, którym towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI) mogą powierzyć zarządzanie portfelami funduszy inwestycyjnych. Skutkiem wejścia w życie projektowanych zmian będzie zakaz tzw. outsourcingu zarządzania portfelami inwestycyjnymi funduszy, który nie obejmie jednak sytuacji gdy zewnętrznym podmiotem zarządzającym byłaby firma inwestycyjna albo inne TFI, świadczące usługę zarządzania portfelami instrumentów finansowych. Wszystko to może stać się faktem za sprawą uchylenia zaledwie kilku przepisów przewidzianych obecnie w ustawie (m.in. w art. 46 ust. 2, 2a, 3a, 4 i 5). Jednak zmiana, która „na papierze” zajmuje zaledwie kilka linijek tekstu doprowadzi do unicestwienia całego sektora działalności gospodarczej, reprezentowanego przez grupę zewnętrznych podmiotów wyspecjalizowanych w zarządzaniu alternatywnymi kategoriami aktywów. Dotyczy to działalności funduszy inwestujących w nieruchomości, funduszy sekurytyzacyjnych (nabywających wierzytelności) oraz funduszy aktywów niepublicznych.
Zastanawia, że w projekcie przewidziano również zmianę regulacji w zakresie outsourcingu dotyczących działalności banków, celem umożliwienia tym instytucjom bardziej efektywnego oraz elastycznego korzystania z outsourcingu oraz uwzględnienia wieloletnich doświadczeń sektora bankowego w tym zakresie. Tymczasem zmiany w obszarze outsourcingu, które przewidziano w odniesieniu do działalności TFI zmierzają w odwrotnym kierunku, nie tylko na przekór potrzebom rynku, komunikowanym przez izby gospodarcze reprezentujące zarówno branżę towarzystw, jak i serwiserów, ale również wbrew trendom jakie rysują się na gruncie unijnej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2167 (tzw. dyrektywa NPL), która wprowadzając wymóg uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie obsługi kredytów oraz określając wymogi niezbędne do spełnienia w tym celu, nie zawęża jednak kręgu podmiotów, które mogą się ubiegać o takie zezwolenie.
Specyfika działalności dotyczącej zarządzania portfelami wierzytelności, nieruchomości czy aktywów niepublicznych, powoduje że realizowanie procesów inwestycyjnych w tych obszarach i obsługa takich portfeli wymaga specjalizacji, niezbędnej dla zdobycia szczególnej wiedzy i kompetencji po stronie zarządzającego takimi alternatywnymi klasami aktywów, w porównaniu do standardowych warunków odnoszących się do zarządzania portfelami instrumentów finansowych. Z tego powodu dla TFI współpraca z różnymi podmiotami zarządzającymi stanowi sposób na pozyskanie dostępu do usług podmiotów często wąsko wyspecjalizowanych w zakresie zarządzania klasami aktywów o określonej specyfice. W dodatku konkurowanie na tym samym rynku różnych podmiotów zarządzających sprzyja efektywności kosztowej takiej formy kooperacji, z pożytkiem dla inwestorów. Taki stan rzeczy wspiera nie tylko rozwój sektora usług związanych z windykacją wierzytelności (m.in. z uwagi na efekt skali), ale umożliwia także tworzenie zróżnicowanych alternatywnych produktów inwestycyjnych.
Nie sposób zgodzić się zatem z diagnozą przedstawioną w ramach uzasadnienia do projektu, wedle której towarzystwa nadużywają przyznanej im przez prawodawcę możliwości powierzania podmiotom zewnętrznym zarządzania portfelami funduszy inwestycyjnych. Po pierwsze, powierzenie zarządzania portfelem stanowi przypadek tzw. outsourcingu kwalifikowanego, w przypadku którego zawarcie umowy stanowiącej podstawę powierzenia powinno zostać poprzedzone spełnieniem wymogów określonych szczegółowo przepisami prawa, w tym notyfikowania KNF zamiaru zawarcia umowy. Jednocześnie podjęcie działalności przez podmiot, któremu ma zostać powierzone zarządzanie musi uzyskać uprzednią autoryzację KNF, która bada czy spełnione zostały wymagania określone szczegółowo przepisami prawa. Nadzór KNF ma również charakter następczy. KNF analizuje raporty bieżące i okresowe dotyczące działalności podmiotów nadzorowanych, posiada także uprawnienia do prowadzenia kontroli w tych podmiotach, z możliwością stosowania sankcji administracyjnoprawnych – na poziomie zarówno TFI, jak i zewnętrznego podmiotu zarządzającego. Po drugie, powierzanie przez TFI zarządzania portfelami podmiotom wyspecjalizowanym w zarządzaniu alternatywnymi klasami aktywów, stanowi stały element rynku, a nie anomalię, na co zdają się wskazywać autorzy uzasadnienia.
Na rynku działają aktualnie 43 podmioty posiadające zezwolenie KNF na zarządzanie wierzytelnościami funduszy sekurytyzacyjnych. Nieprawidłowości powoływane w ramach uzasadnienia do projektu jako impuls dla interwencji regulatora dotyczą dwóch podmiotów dopuszczonych do działania, a następnie nadzorowanych przez KNF (w tym Getback S.A., obecnie CAPITEA S.A.). Nie powinny one być zatem przedstawiane jako zjawisko powszechne, charakteryzujące działania całej branży.
Nowelizacja nie jest podyktowana dążeniem do wzmocnienia nadzoru TFI oraz KNF nad działalnością zewnętrznych podmiotów zarządzających, ale stanowi podejście najbardziej radykalne z możliwych – zakłada się bowiem likwidację całego sektora zewnętrznych podmiotów wyspecjalizowanych w zarządzaniu alternatywnymi klasami aktywów. Jest przy tym oczywiste, że w przypadku tego rodzaju aktywów (np. portfelami wierzytelności), utrzymanie dopuszczalności powierzenia zarządzania portfelem funduszu firmie inwestycyjnej czy innemu TFI stworzy jedynie iluzoryczną możliwość skorzystania z outsourcingu zarządzania.
Jest to również działanie nieproporcjonalne o tyle, że źródłem nieprawidłowości nie jest sama możliwość powierzania zarządzania portfelami, ale niezgodne z prawem prowadzenie działalności po stronie wskazanych wyżej podmiotów. Wobec powyższego założenie, że projektowane zmiany przyczynią się do wzmocnienia ochrony inwestorów, wydaje się stanowić jedynie pretekst dla pozbycia się przez KNF nadzoru nad kłopotliwym obszarem rynku.
Uchylenie zaledwie kilku przepisów ustawy skutkować będzie atrofią sektora zewnętrznych podmiotów zarządzających nieposiadających w grupie TFI (podmiotów niezależnych obsługujących różne TFI), w związku z zamykaniem się działalności zarządzania w ww. specyficznych obszarach do zarządzania portfelami „funduszy własnych”. Odbędzie się to ze szkodą dla inwestorów, ze względu na spodziewane ograniczenie oferty nowych produktów oferujących dostęp do lokowania we wskazane alternatywne klasy aktywów. Należy również oczekiwać, że długofalowym skutkiem projektowanych zmian może stać się także marginalizacja polskiego rynku wspomnianych usług zarządzania.
W przypadku, w którym projektowane zmiany stałyby się obowiązującym prawem, ze względu na zastosowanie najbardziej drastycznego z możliwych podejść, okres przejściowy przewidziany na dostosowanie m.in. do zmian w obszarze outsourcingu zarządzania portfelami funduszy powinien zostać istotnie wydłużony. Należałoby go określić przy uwzględnieniu takich ram czasowych, które pozwolą nie tylko zainicjować postępowanie w przedmiocie ubiegania się o zezwolenie KNF na prowadzenie działalności jako TFI przez zewnętrzny podmiot zarządzający, który zdecyduje się na kontunuowanie świadczenia usług w tej formie, ale również uzyskać wspomniane zezwolenie przed upływem okresu przejściowego. Na tle doświadczeń rynku dotyczących czasu trwania postępowań toczących się przed KNF, przewidziany obecnie w ramach projektu okres 18 miesięcy nie spełnia powyższego kryterium.
Zupełnie inny standard tworzenia regulacji dotyczących działalności funduszy inwestycyjnych stosuje unijny prawodawca. Dzień 31 grudnia 2022 r. wyznacza koniec okresu przejściowego, w trakcie którego m.in. fundusze inwestycyjne otwarte (FIO) oraz specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (SFIO) korzystały ze zwolnienia z obowiązku sporządzenia kluczowych informacji (KID), o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1286/2014 (tzw. Rozporządzenie PRIIPs). Jednak aby zapewnić instytucjom finansowym wystarczająco dużo czasu na przygotowanie się do wypełnienia obowiązku sporządzenia i aktualizacji KID, wspomniany okres przejściowy podlegał w przypadku UCITS kilkukrotnemu wydłużeniu, choć już pierwotnie wyznaczono go na 5 lat…
Krzysztof Rożko, Radca Prawny, Wspólnik Zarządzający i Mariusz Biały, Counsel.
Krzysztof Rożko w Rankingu Kancelarii Prawniczych „Rzeczpospolita 2022” jest indywidualnie rekomendowany w kategoriach Doradzanie prywatnym klientom (Private Clients) oraz Doradztwo regulacyjne dla sektora finansowego.
Kancelaria KRWLEGAL jest rekomendowana w Rankingu IFLR1000 w kategorii Capital Markets: Equity oraz w Rankingu Kancelarii Prawniczych „Rzeczpospolita 2022” w kategoriach: Doradztwo regulacyjne dla sektora finansowego oraz Przygotowanie wejścia na giełdę.
