Brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym a uzupełnienie opłaty od pozwu
2016-11-02
Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów w dniu 26 października 2016 r., w sprawie o sygnaturze III CZP 44/16 podjął uchwałę, w której orzekł, że „w razie stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym sąd wzywa powoda – także gdy jest reprezentowany przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego – do uiszczenia pozostałej części opłaty od pozwu w terminie tygodniowym pod rygorem jego zwrotu.”
Uchwała ta została podjęta po rozpoznaniu skierowanego do Sądu Najwyższego następującego zagadnienia prawnego „Czy po skierowaniu sprawy do postępowania upominawczego wobec braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym sąd wzywa stronę powodową, w trybie art. 130 § 1 k.p.c., do uiszczenia pozostałej 3/4 opłaty od pozwu pod rygorem jego zwrotu albo prowadzi sprawę bez wstrzymania biegu postępowania, a o obowiązku uiszczenia tej opłaty orzeka, stosownie do art. 130[3] § 2 k.p.c., w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji?”
Uchwała ta rozwiała pojawiające się w tym zakresie rozbieżności w piśmiennictwie i orzecznictwie sądów powszechnych, bowiem zarysowały się różne stanowiska odnośnie do mechanizmu i skutków usuwania braków fiskalnych pozwu w razie stwierdzenia przez sąd przeszkód do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Dotychczas dominowały dwa podglądy.
Zgodnie z pierwszym z nich zasadne jest stosowanie trybu uzupełniania brakującej opłaty z art. 130[3] § 2 k.p.c., tzn. że w razie bezskutecznego upływu terminu sąd powinien prowadzić sprawę bez wstrzymywania biegu postępowania, zaś o obowiązku uiszczenia opłaty powinien orzekać dopiero w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (wyrok SN z dnia 10 maja 2012 r., IV CSK 503/11).
Według drugiego poglądu prawidłowe jest wzywanie do usunięcia częściowego braku opłaty sądowej na zasadach ogólnych, tj. na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. ze skutkiem zwrotu pozwu w przypadku nieuiszczenia należnej (w całości) opłaty. Ten pogląd może ulec modyfikacji w sytuacji, gdy powód jest reprezentowany w sprawie przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. Należy zauważyć, że zgodnie z art. 130[2] § 1 k.p.c. taki pozew podlegałby zwrotowi bez wezwania o uiszczenie opłaty, jeżeli pismo podlega opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu (na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 maja 2012 r., IV CSK 503/11).
Orzeczenie Sądu Najwyższego rozwiało więc wątpliwości co do tego, czy istnieje możliwość późniejszego rozliczenia opłaty od pozwu w razie stwierdzenia przeszkód do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.
