Czy uczniowie i studenci mogą legalnie pracować latem?
2022-08-22
Młodociani mogą wykonywać tylko prace lekkie, które nie powodują zagrożenia dla życia, zdrowia i ich rozwoju psychicznego, ani też utrudniać wypełniania obowiązku szkolnego.
Nierzadko uczniowie czy studenci chcący dorobić czy zdobyć cenne doświadczenie decydują się na pracę w okresie wakacyjnym. Zgodnie z przepisami mogą być angażowani wyłącznie do prac lekkich.
Zatrudnienie może się odbywać w oparciu o umowy związane z prawem pracy, ale także z prawem cywilnym (umowy zlecenia czy podobne).
Zatrudnionym na etacie może być osoba, która ukończyła 18 lat. Od każdej zasady istnieją jednak wyjątki.
Regulując kwestię zatrudnienia osób, które nie ukończyły 18 lat, kodeks pracy posługuje się pojęciem młodocianego. Młodocianym jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Zatrudnienie takiej osoby jest zasadniczo możliwe, jeżeli ukończyła co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową i przedstawi świadectwo lekarskie wskazujące na to, że dana praca nie zagraża jej zdrowiu. W zasadzie zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15 lat, chociaż od tego również istnieją pewne wyjątki. Osoby niemające 15 lat mogą być zatrudnione w celu przygotowania zawodowego. Do umów tych mają zastosowanie przepisy o umowach o pracę na czas nieokreślony, a ich celem jest nauka zawodu czy przyuczenie do wykonywania pracy – z założenia nie jest to więc krótkie, wakacyjne zatrudnienie.
Młodociani zatrudniani w innym celu niż przygotowanie zawodowe muszą wykonywać prace lekkie. Zgodnie z przepisami praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego ani też utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego.
Nie istnieje odgórnie ustalony wykaz prac lekkich, które mogą być wykonywane przez młodocianych. Wykaz takich prac określa sam pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza medycyny pracy. Ważne, aby w wykazie takim nie znalazły się prace wzbronione młodocianym, które są określone w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.
Wykaz prac lekkich powinien zostać zawarty w regulaminie pracy, a jeżeli pracodawca nie ma obowiązku wydawania takiego regulaminu – w odrębnym akcie wewnątrzzakładowym.
Pracami lekkimi będą zatem prace, które nie polegają na noszeniu ciężarów – nie wiążą się z nadmiernym wysiłkiem fizycznym ani z narażeniem na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych, nie wymagają stale wymuszonej i niewygodnej pozycji ciała czy też prace, które nie zagrażają prawidłowemu rozwojowi psychicznemu młodocianych. Mogą to być na przykład proste prace biurowe, prace związane z obsługą komputera czy prace porządkowe.
Do zatrudnienia młodocianego przy wykonywaniu prac lekkich nie znajdzie zastosowania wymóg zawarcia umowy na czas nieokreślony, tak jak to jest w przypadku zatrudnienia w celu przygotowania zawodowego. Preferowaną przy pracach lekkich umową będzie najczęściej umowa o charakterze terminowym.
Zatrudnienie młodocianego przy wykonywaniu prac lekkich wiąże się dla pracodawcy z koniecznością zapewnienia szczególnych warunków pracy.
W okresie ferii czy wakacji szkolnych czas pracy młodocianego nie może przekraczać siedmiu godzin w ciągu doby i 35 godzin w tygodniu, a jeżeli ma mniej niż 16 lat, to w ciągu doby nie może pracować więcej nić sześć godzin.
Pracownik młodociany nie może świadczyć pracy w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Nie może także pracować w niedzielę.
Szczególnie w wakacje należy pamiętać, że młodociani nie mogą pracować w pomieszczeniach, w których temperatura powietrza przekracza 30°C.
Niezależnie od powyższego dziecko do ukończenia 16. roku życia może wykonywać pracę na rzecz podmiotu prowadzącego działalność artystyczną, kulturalną, sportową lub reklamową. Do wykonywania takiej pracy niezbędna jest uprzednia zgoda przedstawiciela ustawowego lub opiekuna, a także zezwolenie właściwego inspektora pracy. W tym przypadku chodzi jednak o zatrudnienie podejmowane na podstawie umowy cywilnoprawnej, a nie umowy o pracę.
Takie zatrudnienie wykorzystywane jest szczególnie w różnych przedsięwzięciach kulturalnych (koncerty), reklamowych (reklamy telewizyjne czy inne).
Artur Rycak jest adwokatem, partnerem zarządzającym w Rycak Kancelaria Prawa Pracy i HR
Nina Bronisz jest młodszym prawnikiem w Rycak Kancelaria Prawa Pracy i HR
