Forma dokumentowa – nowa forma czynności prawnych.
2016-10-05
Wprowadzenie nowelizacją z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw nowych form czynności prawnych stanowi dostosowanie ustawodawstwa do nowych technologii oraz potrzeb obrotu prawnego, w których już od wielu lat można zaobserwować coraz szersze wykorzystywanie nowoczesnych technologii. Z dniem 8 września 2016r. weszła w życie nowelizacja, którą ustawodawca wprowadził nowe formy czynności prawnych m.in. formę dokumentową. Wzorem dla formy dokumentowej stała się forma tekstowa znana prawu niemieckiemu.
Zgodnie z brzmieniem art. 772 k.c.: „Do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie”.
Wobec wprowadzenia nowej formy dokumentowej koniecznym stało się w celach porządkowych wprowadzenie do kodeksu cywilnego definicji pojęcia: „dokument”. Definicja dokumentu została ujęta w sposób szeroki i tak w myśl art. 773 k.c.: „Dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający jej odtworzenie”. Co istotne powyższa definicja nie jest tożsama z tradycyjnym znaczeniem słowa „dokument”. Jak wynika z definicji legalnej zawartej w cytowanym wyżej przepisie forma dokumentowa nie wymaga podpisu. Forma dokumentowa wobec braku konieczności opatrzenia podpisem stanowi zatem formę czynności prawnej najmniej sformalizowaną, co prowadzić ma do ułatwienia w możliwie największym stopniu dokonywanie czynności prawnych. Jak czytamy w uzasadnieniu projektu nowelizacji: „Pod względem sposobu sporządzenia dokumentu, zaproponowana definicja jest technologicznie neutralna. Treść dokumentu może zostać zatem dowolnie ujawniona (np. znaki graficzne, dźwięk, obraz), a także utrwalona na dowolnym nośniku (np. papier lub plik) i za pomocą dowolnych środków (pióro, komputer, telefon komórkowy). Granicę tej neutralności wyznacza jednak realizowana przez dokument funkcja dowodowa, która wymaga, aby sposób utrwalenia informacji umożliwiał jej zachowanie i odtworzenie.”. Ustawodawca zdecydował o zastosowaniu przy regulacji definiującej dokument kryterium mieszanego, przedmiotowo-funkcjonalnego.
Dla spełnia wymogu formy dokumentowej konieczne jest zatem łączne spełnienie dwóch przesłanek: sporządzenie dokumentu w rozumieniu art. 773 k.c. oraz możliwość ustalenia osoby, składającej oświadczenie zawarte w dokumencie.
Wymóg dochowania formy może przewidywać ustawa jak również może on wynikać z umowy stron. W przypadku braku odmiennego postanowienia, dochowanie tej formy zastrzeżone jest jedynie dla celów dowodowych (ad probationem). W przypadku ewentualnego sporu sądowego brak będzie w takiej sytuacji możliwości przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania stron na okoliczność dokonania tej czynności prawnej. Natomiast z sankcją nieważności czynności prawnej będziemy mieli do czynienia jeżeli ustawa lub umowa zastrzega dla czynności prawnej formę dokumentową pod rygorem nieważności.
Omawiana nowelizacja wprowadziła jeden przypadek przewidujący zachowanie formy dokumentowej a mianowicie w przypadku umowy pożyczki, której kwota przekracza tysiąc złotych forma ta wprowadzona została w miejsce dotychczasowej regulacji, która dla umowy pożyczki, której wartość przenosiła pięćset złotych, wymagała formy pisemnej.
Powyższą zmianę należy ocenić pozytywnie jako wychodzącą naprzeciw nowym technologiom powszechnie stosowanym już od wielu lat w obrocie gospodarczym
Niemniej jednak trzeba mieć na uwadze, że zmiany, których celem jest usprawnienie oraz ułatwienie dokonywania czynności prawnych niosą za sobą także ryzyka. W szczególności w praktyce problematyczny może okazać się szeroki zakres definicji dokumentu oraz trudności związane z ustalaniem osoby składającej oświadczenie, co może prowadzić do zmniejszenia pewności obrotu prawnego.
