Podatek VAT na odrębnym koncie

2017-06-21

W myśl proponowanych regulacji od 1 stycznia 2018 r. wszyscy podatnicy VAT – obok podstawowego konta bankowego przeznaczonego do celów prowadzonej działalności gospodarczej – będą posiadać dodatkowy rachunek zwany „rachunkiem VAT”. Mechanizm split payment będzie polegał na rozdzieleniu należnej zapłaty za towary lub usługi na:

• kwotę netto – która będzie przekazywana na konto firmowe sprzedawcy, oraz
• kwotę podatku VAT – która wpłynie na rachunek VAT sprzedawcy.

Celem wprowadzenia mechanizmu podzielonej płatności jest przeciwdziałanie oszustwom podatkowym w VAT. Dokonywanie płatności w oparciu o split payment pozwoli bowiem na monitorowanie i blokowanie przez organy podatkowe środków gromadzonych na rachunkach VAT podatników. W efekcie uniemożliwi to zaistnienie sytuacji, w której nieuczciwy podmiot zniknie po otrzymaniu zapłaty od kontrahenta – bez odprowadzenia do fiskusa należnego podatku VAT. Mechanizm podzielonej płatności będzie mógł być stosowany wyłącznie w transakcjach pomiędzy przedsiębiorcami (tj. B2B). Poza zakresem nowych regulacji pozostaną rozliczenia z konsumentami.
Spodziewany efekt uszczelnienia systemu VAT ma wynikać z faktu, że kwoty zgromadzone na rachunku VAT – choć formalnie pozostaną własnością przedsiębiorcy – będą dla niego dostępne w bardzo ograniczonym zakresie.

Dysponowanie środkami

Zgodnie z projektem ustawy nowelizującej, na rachunek VAT będą mogły wpływać wyłącznie środki pieniężne z tytułu: zapłaty odpowiadającej kwocie podatku VAT przekazywanej sprzedawcy przez nabywcę towarów i usług, zwrotu podatku VAT dokonanego przez urząd skarbowy na rzecz podatnika oraz zwrotu kwoty VAT przez kontrahenta w związku z wystawieniem faktury korygującej.

Z kolei środki z rachunku VAT będą mogły zostać wypłacane jedynie w celu:

• zapłaty VAT na rachunek VAT sprzedawcy,
• zwrotu VAT kontrahentowi w przypadku wystawienia faktury korygującej,
• zapłaty VAT na rachunek urzędu skarbowego,
• przekazania środków na swój rachunek VAT prowadzony w innym banku oraz
• przelewu na rachunek wskazany przez fiskusa w związku z zamknięciem konta lub wykreśleniem z rejestru podatników.

Projekt przewiduje również możliwość przekazania środków znajdujących się na rachunku VAT na inne cele (np. na zwykłe konto firmowe przedsiębiorcy), jednak na takie działanie podatnik musi uzyskać najpierw zgodę fiskusa.

Konieczny wniosek

Mimo, że środki pieniężne zgromadzone na rachunku VAT teoretycznie należą do podatnika, to aby wykorzystać je na potrzeby bieżącej działalności, będzie on musiał złożyć odpowiedni wniosek do urzędu skarbowego. Na ustosunkowanie się do takiego wniosku fiskus ma aż 90 dni. Co więcej, w określonych przypadkach organ podatkowy będzie mógł nie wyrazić na zgody na rozdysponowanie środków z rachunku VAT (np. jeżeli uzna, że istnieje uzasadniona obawa, iż zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane albo gdy wobec podatnika toczy się postępowanie podatkowe lub prowadzona jest kontrola).

Zachęty dla firm

W myśl proponowanych regulacji korzystanie z mechanizmu podzielonej płatności będzie dobrowolne. Decyzja o wykorzystaniu split payment do rozliczenia danej transakcji będzie każdorazowo należała do nabywcy towarów lub usług. Aby przekonać przedsiębiorców do stosowania mechanizmu podzielonej płatności, twórcy projektu przygotowali szereg zachęt. W sytuacji, gdy nabywca zdecyduje się na rozliczanie transakcji na zasadzie split payment, w jego przypadku nie będą miały zastosowania niektóre przepisy powodujące powstanie negatywnych konsekwencji podatkowych, w tym dotyczące:

• dodatkowego zobowiązania podatkowego w VAT,
• podwyższonej stawki odsetek za zwłokę (jedynie gdy wskaźnik transakcji zakupowych z uwzględnieniem podzielonej płatności wyniesie 95 proc. w danym okresie rozliczeniowym),
• odpowiedzialności solidarnej za podatek niezapłacony przez sprzedawcę.

W projekcie przewidziano również możliwość uzyskania zwrotu VAT w 25-dniowym terminie bez konieczności spełnienia dodatkowych warunków – jest to jednak zwrot na rachunek VAT, a nie na konto firmowe przedsiębiorcy (uwolnienie środków z rachunków VAT będzie zatem wymagać złożenia dodatkowego, opisanego wyżej wniosku).
Ponadto, wcześniejsze uregulowanie podatku z rachunku VAT może skutkować obniżeniem wysokości zobowiązania podatkowego. Jeśli bowiem zapłata podatku z rachunku VAT nastąpi przed terminem płatności, to wysokość zobowiązania podatkowego będzie ulegała obniżeniu zgodnie ze wzorem matematycznym zamieszczonym w projekcie ustawy. Kwota tej obniżki będzie zależna od daty zapłaty podatku oraz stopy referencyjnej NBP.

Obowiązki dla banków

Nowe przepisy zakładają nałożenie większości obowiązków związanych z obsługą rachunku VAT na bank (lub SKOK), w którym przedsiębiorca posiada swoje konto. Bank prowadzący rachunek rozliczeniowy podatnika będzie miał za zadanie otwarcie i prowadzenie na jego rzecz rachunku VAT. Ponadto, za powyższe czynności bank nie będzie mógł pobierać opłat oraz ani żądać zawarcia dodatkowej umowy z przedsiębiorcą. Od strony technicznej to bank będzie miał za zadanie przekazywać wpłacane kwoty na odpowiednie konta. Nabywca będzie wypełniał jedynie tzw. dedykowany komunikat przelewu, na którym wskaże nr faktury, NIP sprzedawcy oraz wysokość kwoty netto, oraz VAT.

Budżet zyska

System split payment z powodzeniem funkcjonuje już w Czechach oraz we Włoszech, gdzie po wprowadzeniu mechanizmu po
dzielonej płatności odnotowano istotny wzrost wpływów do budżetu. Ministerstwo Finansów szacuje, że wdrożenie split payment przyniesie Skarbowi Państwa nawet 82 mld zł w pierwszej dekadzie funkcjonowania. Zdaniem autorów nowego rozwiązania, będzie ono miało pozytywny wpływ na warunki prowadzenia biznesu oraz poprawę konkurencyjności uczciwych firm. Wątpliwości przedsiębiorców budzi jednak 90-dniowy termin na podjęcie decyzji o udostępnieniu podatnikowi środków z rachunku VAT, a także uznaniowość i zbyt nieprecyzyjne przesłanki zatrzymania pieniędzy na rachunku VAT. W praktyce split payment z pewnością ograniczy również płynność finansową przedsiębiorców, którym będzie trudno przewidzieć, kiedy – i czy w ogóle – otrzymają środki z rachunków VAT. Obecnie brak jest również wskazań co ewentualnego stosowania split payment w przypadku zagranicznych przedsiębiorców zarejestrowanych w Polsce na potrzeby VAT. Wielu z nich nie posiada konta firmowego w polskim banku (w praktyce obowiązek jego posiadania powstaje jedynie wówczas, gdy przedsiębiorca taki ubiega się o zwrot VAT na rachunek bankowy).

Zdaniem autora

W sferze idei inicjatywy rządu mające na celu uszczelnienie systemu VAT należy ocenić pozytywnie. Niemniej mając na względzie chaos i niepewność towarzyszące praktycznemu wdrażaniu kolejnych rozwiązań  – w tym rozszerzeniu zakresu „odwróconego obciążenia” na branżę budowlaną czy wprowadzeniu Jednolitego Pliku Kontrolnego – prawodawca powinien przyłożyć większą wagę do jakości proponowanych regulacji, a MF do merytorycznego wsparcia dla uczciwych firm. Wydaje się, że w obszarze split payment należy doprecyzować przede wszystkim kryteria wstrzymania przelewu środków z rachunku VAT na konto firmowe oraz znacząco skrócić 90-dniowy termin rozpatrzenia wniosku przedsiębiorcy w tym zakresie.

Artykuł został opublikowany w dodatku do dziennika Rzeczpospolita  „Dobra Firma” z dnia  16.06.2017 r.