• PORADNIK: PRAWO I PODATKI W FIRMIE

Zatrudnianie obywateli Ukrainy jeszcze nigdy nie było tak proste

• #Pracownik
• #Zatrudnienie
• #Ukraina
• #legalny pobyt

2022-04-07

Niewiele ponad dwa miesiące temu w artykule o nowych zasadach procedury uproszczonej pisaliśmy, że rok 2022 będzie rokiem istotnych zmian w zatrudnianiu cudzoziemców. Jednak chyba nikt nie spodziewał się, że zmiany będą aż tak rewolucyjne. Tzw. specustawa wprowadza nowe reguły jeszcze bardziej upraszczające zatrudnianie obywateli Ukrainy. Wystarczy powiadomienie przez platformę praca.gov.pl w ciągu 14 dni od podjęcia pracy. Zatrudnianie obywateli Ukrainy jeszcze nigdy nie było tak łatwe.

Nie tylko dla uchodźców

Wbrew temu, co się powszechnie przyjmuje, ułatwienia obejmują nie tylko obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski po 24 lutego 2022 r. Wszystkich legalnie przebywających obywateli Ukrainy wolno zatrudniać w oparciu o powiadomienie powiatowego urzędu pracy w formie elektronicznej. W świetle bowiem tzw. specustawy – tj. ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (DzU poz. 583) – obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, gdy:

1) jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy, tzn. gdy przybył na terytorium Polski z terytorium Ukrainy (nie tylko bezpośrednio) w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; dodatkowo konieczna jest deklaracja zamiaru pozostania na terytorium Polski,

2) jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Co istotne, ilekroć w ustawie jest mowa o obywatelu Ukrainy, rozumie się przez to także nieposiadającego obywatelstwa ukraińskiego małżonka obywatela Ukrainy, jeżeli przybył on na terytorium Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa.

Trzeba powiadomić urząd

Warunkiem legalności pracy jest powiadomienie w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowego urzędu pracy właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego pracę. Powiadomienie następuje za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl. System ten jest już aktywny. Złożenie wniosku do wybranego urzędu wymaga podpisania go kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP.

Najbardziej istotne jest jednak to, że powiadomienia można dokonać po podjęciu pracy. To istotna nowość w polskich przepisach. Wcześniejsze procedury zakładały uzyskiwanie dokumentów legalizacyjnych zatrudnienie przed zatrudnieniem, co zauważalnie wydłużało cały proces.

Minimalny zakres danych

W powiadomieniu podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy przekazuje:

– informacje dotyczące podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy (pracodawcy, zleceniodawcy),

– dane osobowe obywatela Ukrainy,

– rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy,

– stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy,

– miejsce wykonywanej pracy.

Zakres informacji wymaganych od pracodawcy jest zatem bardzo podstawowy. Nie trzeba podać np. wymiaru czasu pracy czy wysokości wynagrodzenia. Nowe przepisy nie wymagają też, aby wysokość wynagrodzenia cudzoziemca była nie niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku. To oznacza, że obowiązuje jedynie zasada ogólna, tzn. wynagrodzenie minimalne.

Nawet bez PESEL-a

Wątpliwości dotyczą również tego, czy warunkiem nabycia omawianych uprawnień przez obywatela Ukrainy jest uzyskanie numeru PESEL. Z ustawy taki wymóg nie wynika. Wprost dotyczy on jedynie podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Co więcej, numer PESEL nadaje się jedynie na wniosek obywatela Ukrainy, a nie z urzędu. Wreszcie, w punkcie 2 powiadomienia do PUP-u dotyczącym danych osobowych obywatela Ukrainy ustawa precyzuje, że należy podać numer PESEL, o ile został nadany. Ustawodawca zakłada zatem, że numer PESEL może też nie być nadany, a to oznacza, że warunkiem zatrudnienia obywatela Ukrainy nie jest posiadanie numeru PESEL.

Legalny pobyt

Trzeba jednak pamiętać, że złożenie powiadomienia nie jest wystarczające dla podjęcia zatrudnienia na terytorium Polski. Konieczny jest również legalny pobyt cudzoziemca (legalne przebywanie na terytorium RP).

Za legalny pobyt umożliwiający wykonywanie pracy uznaje się np. pobyt na podstawie wizy, zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały czy wreszcie w ramach ruchu bezwizowego.

Odnosząc się do obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, wyjaśnić należy, że ich pobyt uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od 24 lutego 2022 r., o ile zadeklarują zamiar pozostania na terytorium Polski.

W dalszej kolejności obywatele Ukrainy są uprawnieni do złożenia wniosku o pobyt czasowy. Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy należy złożyć nie wcześniej niż po upływie dziewięciu miesięcy od dnia wjazdu, a nie później niż w okresie 18 miesięcy od 24 lutego 2022 r.

Z kolei odnosząc się do obywateli Ukrainy przebywających w Polsce przed 24 lutego br., to również po zmianach przepisów cudzoziemiec – poza legalizacją zatrudnienia (np. na podstawie powiadomienia) – musiał mieć uregulowaną kwestię pobytową.

Automatyczne przedłużenie

Warto dodać, że na podstawie art. 15z1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2021 r., poz. 2095 ze zm.; dalej: usrc) w  przypadku cudzoziemca, który w dniu, od którego po raz pierwszy ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, przebywał na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

1) na podstawie wizy Schengen,

2) na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen,

3) na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen,

4) w ramach ruchu bezwizowego,

5) na podstawie wizy długoterminowej wydanej przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej niebędące państwem obszaru Schengen,

6) na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej niebędące państwem obszaru Schengen

pobyt cudzoziemca na tym terytorium uważa się za legalny od dnia następującego po ostatnim dniu legalnego pobytu wynikającego z tych wiz, dokumentów lub ruchu bezwizowego, do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, w zależności od tego, który obowiązywał jako ostatni.

W praktyce oznacza to, że dokumenty pobytowe cudzoziemców, których ważność kończy się w okresie epidemii lub zagrożenia epidemicznego, ulegają automatycznemu wydłużeniu do 30 dni po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii. Także art. 42 specustawy przewiduje, że jeśli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Polski na podstawie wizy krajowej / zezwolenia na pobyt czasowy przypada w okresie od 24 lutego 2022 r., okres ważności tej wizy / zezwolenia na pobyt czasowy ulegają przedłużeniu z mocy prawa do 31 grudnia 2022 r.

dr Michał Szypniewski – prawnik w Rycak Kancelaria Prawa Pracy i HR

Nowe przepisy przewidują kolejne znaczne ułatwienia w zakresie zatrudniania cudzoziemców. Jak się wydaje, w przypadku obywateli Ukrainy powiadomienie zastąpi wykonywanie pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (określanego jako procedura uproszczona albo „procedura oświadczeniowa”). Będzie ono stanowiło podstawowy sposób zatrudniania cudzoziemców, w szczególności w początkowej fazie współpracy.