Co oznacza pakiet „Fit for 55” dla Polski
2021-09-17
„Mamy tylko jedną Ziemię, a jej przyszłość zależy od każdego, na pozór niewielkiego, ludzkiego działania, zależy od każdego z nas”. Czy słowa polskiego geografa Floriana Plita są wciąż aktualne?
Kryzys klimatyczny w XXI wieku to poważne zagrożenie, które stanowi wyzwanie nie tylko dla społeczności ludzkiej, ale przede wszystkim dla państw oraz organizacji międzynarodowych. Zdecydowane działania może przynieść współpraca na arenie międzynarodowej.
Przyjęty program europejskiej polityki energetyczno-klimatycznej zakłada nie tylko ambitne działania, ale gruntowne zmiany w strukturach Unii Europejskiej. Walka o klimat staje się jednym z głównych zadań polityki całej organizacji.
Czy zastosowanie się do unijnych regulacji to konieczność?
W przypadku naruszenia założeń europejskiego prawa klimatycznego, państwa członkowskie muszą liczyć się z możliwością poniesienia konsekwencji prawnych. Brak należytego wykonania tego obowiązku naraża dany kraj na negatywne sankcje, w tym na niekorzystny wyrok wydany w postępowaniu przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
W jaki sposób możemy realizować plany najnowszego pakietu dyrektyw Komisji Europejskiej?
W związku z wejściem w życie prawa klimatycznego cały szereg obecnych strategii rządowych, takich jak na przykład Krajowy Plan na Rzecz Energii i Klimatu, Polityka Energetyczna 2040, Strategia Odpowiedzialnego Rozwoju Premiera Morawieckiego, mają zostać uruchomione. Jednakże wymagają one gruntownych zmian, aby ich realizacja nie stała w sprzeczności z europejskim celem neutralności klimatycznej do roku 2050. Ponadto w celu realizowania zielonej transformacji polskiej energetyki powinniśmy wykorzystywać środki europejskie, takie jak fundusze strukturalne, czy zielone certyfikaty. Finansowanie to nie jedyny aspekt przemian, które czekają Polskę. Przede wszystkim zmiany obejmą polską legislację.
Mechanizmy uruchomianie w ramach obowiązywania pakietu „Fit for 55”
– Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (Carbon Border Adjustment Mechanism)
Mechanizm ma zapobiec przenoszeniu miejsca produkcji z krajów członkowskich UE do państw, w których redukcja gazów cieplarnianych nie stanowi głównego założenia polityki.
Na podstawie nowych ustaleń spółki, które będą pomijały wskazaną restrykcję, zapłacą dodatkowy podatek. Dopłata będzie znajdowała się w cenie produktu, który poniesie konsument.
– Wspólny Wysiłek Redukcyjny (Effort Sharing Regulation)
Celem programu jest wzmocnienie pozycji państw pod względem emitowania emisji w sektorach tj. transport, rolnictwo. Wedle ustaleń Unii Europejskiej wskazane wyżej gałęzie przemysłu oraz sektor odpadów odpowiadają za 60% całkowitej wartości emisji w Unii. Zgodnie ze Wspólnym Wysiłkiem Redukcyjnym każde państwo otrzyma własny roczny cel redukcji emisji – proporcjonalnie do możliwości, zasady sprawiedliwości, racjonalności kosztowej oraz integralności środowiskowej – z którego będzie musiało się wywiązać.
– Redukcja produkcji metanu w przemyśle energetycznym
Założenie najbardziej dotknie sektor produkcji energii, rolnictwa oraz gospodarki odpadami i ściekami.
– Zakaz sprzedaży pojazdów z silnikami spalinowymi od 2035 roku.
Do 2030 roku emisyjność nowych silników spalinowych ma spaść o 55% w stosunku do 2021 roku. Przyszłość transportu w Unii Europejskiej kieruje się zdecydowanie w stronę samochodów elektrycznych. Całkowity zakaz poruszania się pojazdami z silnikami spalinowymi nie stanowi już odległej przyszłości. Taka rewolucja wiązałaby się z przełomem w sferze handlu oraz transporcie drogowym. Obecnie Komisja Europejska wskazuje, że niezbędną zmianą, aby istniejąca flota pojazdów stała się bardziej ekologiczna jest ustalenie opłat za emisję gazów cieplarnianych. Przyjęty program zakłada nie tylko ambitne działania, ale gruntowne zmiany w strukturach Unii Europejskiej. Walka o klimat staje się jednym z głównych zadań polityki całej organizacji.
Zmiany w ustawie o OZE. Nowelizacje prawa w zakresie energetyki i ekologii
W ramach zmian ekologicznych zachodzących na szczeblach globalnych, unijnych w Polsce nastąpiła nowelizacja prawa energetycznego. Do najważniejszych przekształceń wprowadzanych nowelą należy instalacja inteligentnego opomiarowania i liczników zdalnego odczytu oraz budowa centralnego systemu informacji rynku energii. Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii to jeden z kroków podjętych w wyniku ogłoszenia pakietu „Fit for 55”. Przede wszystkim najnowsze zmiany obejmują ograniczenie obowiązków koncesyjnych dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie małych instalacji poprzez podniesienie progu łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej z 0,5 MW do 1 MW lub mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu z 0,9 MW do 3 MW. Ustawa zakłada też przedłużenie do 30 czerwca 2047 r. szeregu mechanizmów dotyczących maksymalnego okresu otrzymywania wsparcia dla instalacji, w tym m.in. obowiązku zakupu niewykorzystanej energii elektrycznej po stałej cenie.
Fit for 55 dla przedsiębiorców
Wsparciem procesu transformacji energetycznej i osiągnięcia zakładanych celów będzie – szacowany na 72,2 mld euro – Społeczny Fundusz na rzecz Klimatu UE, którego zadaniem będzie łagodzenie społecznych skutków zmian w kierunku gospodarki zeroemisyjnej. Podwojeniu ma ulec pula środków przeznaczonych na Fundusz Modernizacyjny – nowy instrument Unii Europejskiej finansowania modernizacji systemu energetycznego i poprawy efektywności energetycznej .
Ambitne podejście KE będzie z pewnością dużym wyzwaniem – zwłaszcza dla dużych systemów ciepłowniczych, także w kontekście ich planów inwestycyjnych przejścia z węgla na gaz. Konieczne będzie zatem dogłębne przemyślenie takiego miksu paliwowego, który – z jednej strony – nie spowodowałby kosztów osieroconych, a z drugiej stałby się kombinacją efektywnych kosztowo rozwiązań, akceptowalnych cenowo dla odbiorców końcowych ciepła i ciepłej wody użytkowej. Nad tym intensywnie pracujemy m.in. w ramach Zespołu Roboczego PTEZ ds. europejskiej polityki energetyczno-klimatycznej, któremu mam zaszczyt przewodniczyć – zaznacza Małgorzata Mika-Bryska.
Podkreśla, że propozycje przedstawione przez Komisję Europejską będą dyskutowane w gronie 27 państw członkowskich oraz na forum Parlamentu Europejskiego. To akurat dobra okazja do przedstawienia opinii, propozycji korekt i debaty nad ostatecznym kształtem unijnego prawodawstwa w dziedzinie troski o klimat.
Handel emisjami
W pakiecie klimatycznym „Fit for 55” znajdują się również regulacje dotyczące modernizacji handlu emisjami. W ramach przedstawionego pakietu Komisja Europejska proponuje zwiększenie rocznego tempa redukcji produkcji dwutlenku węgla z określonych sektorów gospodarki w oparciu o unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). Proponuje też stopniowe wycofywanie bezpłatnych uprawnień do emisji dla lotnictwa oraz dostosowanie do światowego mechanizmu kompensacji i redukcji dwutlenku węgla dla lotnictwa międzynarodowego (CORSIA) oraz włączenie do EU ETS emisji z żeglugi. Jednocześnie planowane jest ustalenie odrębnego systemu handlu uprawnieniami do emisji w odniesieniu do dystrybucji paliwa dla transportu drogowego i budynków. Komisja proponuje również zwiększenie środków na Fundusz Innowacyjności i Fundusz Modernizacyjny. Komisja Europejska apeluje, aby państwa członkowskie przeznaczały całość swoich dochodów z handlu uprawnieniami do emisji na projekty związane z klimatem i energią.
Rząd zajmie się zmianami w rejestrze uwalniania i transferu zanieczyszczeń
Projektowane zmiany, opracowane przez ministerstwo klimatu, wprowadzają do polskiego prawa obowiązek przekazywania do Komisji Europejskiej danych o zakładach, które w danym roku sprawozdawczym nie stwierdziły przekroczenia progów uwolnień i transferów zanieczyszczeń, a jedynie prowadziły co najmniej jeden z rodzajów działalności określonych w załączniku do rozporządzenia 166/2006. Regulacje europejskie mają wprowadzać ma projekt szczegółowo precyzują substancje, których emisje należy raportować będą to np. CO2, metanu, tlenków azotu, siarki. Jak podało Centrum Informacyjne Rządu, projekt dostosowuje polskie prawo do przepisów Unii Europejskiej w obszarze sprawozdawczości w zakresie Krajowego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń. Proponowane zmiany dotyczą także kar pieniężnych nakładanych na prowadzących instalację.
Zwiększenie kar, a jej nieuchronność
Ministerstwo Klimatu zapowiedziało, że resort chce zmienić prawo, zaostrzając tym samym kary za przestępstwa i wykroczenia oraz wskazać nowe narzędzia Głównemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska. Przez wiele lat kary za przestępstwa środowiskowe nie były respektowane, a obecne kary nie są adekwatne do skali popełnianych czynów.
Dziś sprawca przestępstwa z art. 181 par. 2 k.k. (kto wbrew przepisom obowiązującym na terenie objętym ochroną, niszczy albo uszkadza rośliny lub zwierzęta powodując istotną szkodę), podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Ministerstwo chce podniesienia kary do 5 lat pozbawienia wolności. W przypadku przestępstwa zanieczyszczenia środowiska w znacznych rozmiarach, granica zagrożenia karą wynosi obecnie od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Projekt zakłada jej podniesienie do poziomu od roku do 10 lat pozbawienia wolności. Natomiast, jeżeli sprawca działał w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie, to dolna granica kary rośnie do poziomu 2 lat pozbawienia wolności.
Głównym celem jest zwiększenie kar dla osób nielegalnie przywożących do Polski z zagranicy odpady niebezpieczne lub wywożące je poza granice naszego państwa. Projekt zmian w tym zakresie, zakłada karę za takie przestępstwo w granicach od 2 do 12 lat pozbawienia wolności.
Zwiększenie surowości kar wymaga ponadto wzmożenia skuteczności w wykrywaniu przestępstw środowiskowych. Do tej pory przestępstwa przeciwko środowisku nie stanowiły głównego celu organów ścigania. W obliczu przekształceń proekologicznych w Unii Europejskiej oraz na świecie, zmiany w polskim prawie są nieuniknione.
Co dalej
Rewolucyjne plany KE są z pewnością dużym wyzwaniem dla państw członkowskich, dlatego konieczne będą analizy wpływu zmian na miks energetyczny, z uwzględnieniem efektywnych kosztowo i społecznie rozwiązań.
Artykuł został opublikowany w serwisie rp.pl
