• PORADNIK: PRAWO I PODATKI W FIRMIE

Gwarancja ochrony majątku fundacji rodzinnej i praw beneficjentów

2023-05-26

Fundacja rodzinna, podobnie jak spółki kapitałowe, będzie zobowiązana do prowadzenia pełnej księgowości, sporządzania sprawozdania finansowego oraz w sytuacji spełnienia się dwóch z trzech przesłanek, o których mowa w art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości – do poddawania swojego sprawozdania finansowego badaniu biegłego rewidenta. Ustawodawca zdecydował jednak o wprowadzeniu dodatkowego obowiązku dla fundacji rodzinnej – dotychczas nieznanego dla żadnej formy prowadzenia działalności – obowiązku przeprowadzania audytu.

Audyt ma zagwarantować ochronę majątku fundacji rodzinnej oraz de facto praw beneficjentów, jako legitymowanych do świadczeń z fundacji. Według zamysłu ustawodawcy z zasady beneficjenci nie będą zaangażowani w prowadzenie spraw fundacji rodzinnej. Z uwagi na ich, z jednej strony bardziej pasywną rolę w fundacji rodzinnej, a z drugiej strony interes w pomnażaniu majątku fundacji rodzinnej, do którego ostatecznie to oni są uprawnieni, ustawodawca przewidział instrument, pozwalający kontrolować nie tylko aspekty finansowe, ale również celowość i zgodność z prawem innych podejmowanych działań.

Badane obszary

Przedmiotem audytu będzie badanie obszaru działalności fundacji rodzinnej, który jest związany stricte z jej majątkiem, a więc obszaru zarządzania aktywami, zaciągania i spełniania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych przez fundację rodzinną. Badanie tych obszarów będzie następowało pod względem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej.

Uprawnionymi do przeprowadzenia audytu fundacji rodzinnej będą firma audytorska albo zespół audytorów. Jeżeli audyt będzie przeprowadzał zespół audytorów, w jego skład obligatoryjnie wchodzić będą co najmniej trzy osoby: biegły rewident, doradca podatkowy, adwokat lub radca prawny. Można zatem stwierdzić, ze względu na skład zespołu audytorów, że audyt ma pokryć obszar księgowy, podatkowy i prawny. Bez względu na posiadany tytuł osoby zaangażowane w przeprowadzanie audytu powinny posiadać odpowiednie kompetencje i doświadczenie w tym obszarze. Są one bowiem odpowiedzialne za rzetelne przeprowadzenie badania i sporządzenie raportu. W związku z ryzykiem powstania konfliktów interesów oraz zależności przy przeprowadzaniu audytu, które mogłyby w sposób negatywny wpływać na proces przeprowadzanego badania oraz jego wyniki, ustawodawca wprost zastrzegł, że osoba przeprowadzająca audyt musi w okresie nim objętym i w jego trakcie być niezależna od fundacji rodzinnej, nie brać udziału w procesie podejmowania decyzji czy świadczyć czynności rewizji finansowej lub doradztwa na rzecz fundacji rodzinnej.

Raz na cztery lata

Audyt fundacji rodzinnej co do zasady ma być przeprowadzany co najmniej raz na cztery lata (obligatoryjnie). Nie ma jednak przeszkód, aby audyt taki był przeprowadzany z większą częstotliwością, jeśli tak zdecyduje fundator. Kwestia ta może zostać uregulowana w sposób odmienny w statucie fundacji rodzinnej, z tym jednak zastrzeżeniem, że postanowienia statutu nie mogą wprowadzić wymogu rzadszego niż raz na cztery lata przeprowadzania audytu. Co istotne, fundacja rodzinna, której sprawozdanie finansowe podlegać musi badaniu zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, będzie zobowiązana do przeprowadzania audytu corocznie, każdorazowo przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego.

Na koniec raport

Zwieńczeniem czynności audytowych będzie sporządzenie raportu z przeprowadzonego audytu. Ustawodawca nie precyzuje, jakie niezbędne elementy powinien zawierać raport z przeprowadzonego audytu. Kwestia ta zostanie w pewnością wypracowana w praktyce. Wydaje się jednak, że rzetelnie sporządzony raport powinien zawierać co najmniej informacje w zakresie: (i) danych fundacji rodzinnej, której dotyczył audyt, (ii) określenia przedmiotu audytu oraz wskazania okresu, za jaki został przeprowadzony, (iii) wskazania danych firmy audytorskiej przeprowadzającej audyt wraz z informacją o osobach zaangażowanych w przeprowadzenie audytu lub wskazanie osób wchodzących w skład zespołu audytorów, (iv) wskazania obszarów podlegających badaniu wraz z ich oceną i zaznaczeniem ewentualnie dostrzeżonych nieprawidłowości bądź naruszeń przepisów prawa bądź statutu fundacji rodzinnej, (v) wskazania rekomendowanych działań naprawczych w obszarach, w których dostrzeżono nieprawidłowości czy (vi) wskazania ewentualnych dalszych uwag i zastrzeżeń.

Sporządzony raport będzie podlegał obowiązkowemu przekazaniu do zarządu fundacji rodzinnej. Raport będzie następnie przedstawiany przez zarząd na najbliższym posiedzeniu odpowiednio albo rady nadzorczej (jeżeli została ustanowiona), albo zgromadzenia beneficjentów. Niezwłoczność przekazania raportu do odpowiedniego organu fundacji rodzinnej (na najbliższym jego posiedzeniu) ma umożliwić podjęcie natychmiastowych działań naprawczych w zakresie dostrzeżonych i zidentyfikowanych w toku audytu nieprawidłowości i tym samym zmitygowanie ryzyka zagrożenia stanu aktywów fundacji rodzinnej. Przedstawienie raportu z audytu radzie nadzorczej nie będzie jednak wyłączać uprawnienia beneficjentów do zapoznania się z treścią raportu. Każdy z beneficjentów może bowiem, wykonując przysługujące mu osobiście prawo kontroli, żądać przekazania raportu do zapoznania się.

Krzysztof Rożko, Radca Prawny, Wspólnik Zarządzający w Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna 

Krzysztof Rożko w Rankingu Kancelarii Prawniczych „Rzeczpospolita 2022” jest indywidualnie rekomendowany w kategoriach Doradzanie prywatnym klientom (Private Clients) oraz Doradztwo regulacyjne dla sektora finansowego.

Nikola Jadwiszczak Niedbałka, Radca prawny w Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna 

Rekomendacje Kancelarii KRWLEGAL w rankingach: IFLR1000 w kategorii Capital Markets: Equity, The Legal 500 EMEA 2023 w kategorii Investment Funds i Capital Markets oraz „Rzeczpospolita 2022” w kategoriach: Doradztwo regulacyjne dla sektora finansowego oraz Przygotowanie wejścia na giełdę.