Fiskus musi spełnić określone warunki, aby przedłużyć zwrot VAT
2023-02-24
W wielu przypadkach, gdy zbliża się termin zwrotu podatku, jedyne o co dbają organy to, aby zdążyć z wydaniem postanowienia o przedłużeniu upływającego terminu i z doręczeniem go stronie.
Urząd skarbowy ma podstawowy termin 60 dni na dokonanie zwrotu VAT. W praktyce jednak organy skarbowe przedłużają terminy zwrotu VAT, tłumacząc się koniecznością rzetelnego sprawdzenia rozliczeń podatnika. Tymczasem, blokowanie zwrotu, co do zasady neutralnego dla podatnika podatku, może zachwiać płynnością finansową przedsiębiorcy i w skrajnych przypadkach przyczynić się do upadłości firmy. Rekordzista na zwrot VAT czekał aż dziesięć lat. „Organ podatkowy wstrzymywał spółce zwroty VAT o znacznej wysokości, co mogło być kluczową przyczyną zaprzestania przez nią prowadzenia działalności” – orzekł w 2017 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (sygn. I SA/Wr 203/17). WSA w Warszawie w 2019 r. w wyroku w sprawie innej spółki zwrócił uwagę, iż „podniosła ona w swojej skardze, że przez siedem lat działalności odprowadzała uczciwie podatki. Jednak obecne działania organów przedłużające termin należnego jej zwrotu VAT, mogą w niedługim czasie doprowadzić do likwidacji firmy” (sygn. III SA/Wa 676/19).
Brak zwrotu i droga sądowa
Przed przewlekłym wstrzymywaniem zwrotu podatku VAT przedsiębiorcy zmuszeni są szukać ochrony w sądzie. Do najczęściej podnoszonych przez podatników zarzutów należą: sztuczne przedłużanie terminu zwrotu bez podejmowania przez organy w tym wydłużonym okresie żadnych działań sprawdzających oraz doręczanie postanowień o przedłużeniu zwrotu VAT już po upływie terminu zwrotu. Jak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 23 kwietnia 2018 r. (sygn. I FSK 255/17), postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych. Ich działania nie mogą rodzić dla przedsiębiorcy negatywnych następstw, jeżeli działał on w zaufaniu do treści otrzymanej decyzji czy postanowienia. Jeśli więc przed upływem terminu na zwrot nie doręczono mu postanowienia o przedłużeniu tego terminu, to ma prawo oczekiwać, że zwrot nastąpi w przewidzianym terminie.
Warunki konieczne do spełnienia przez organ
Jakich jeszcze warunków musi dopełnić organ, przedłużając firmie zwrot VAT?
By móc skutecznie przedłużyć termin zwrotu VAT, naczelnik urzędu skarbowego lub celno-skarbowego, musi przed upływem tego terminu wydać i doręczyć podatnikowi (lub jego pełnomocnikowi, jeśli taki został ustanowiony w sprawie) postanowienie o przedłużeniu, w którym co najmniej uprawdopodobni konieczność dokonania dodatkowej weryfikacji rozliczeń podatnika. Na tym tle dochodzi do częstych nieprawidłowości ze strony organów, które co prawda przed upływem terminu zwrotu VAT wydają postanowienia o przedłużeniu, ale doręczają je podatnikom już po jego upływie, albo doręczają je niewłaściwemu podmiotowi – czyli np. przedsiębiorcy zamiast ustanowionemu przez niego pełnomocnikowi. Jak orzekł m.in. w wyroku z 13 grudnia 2019 r. Naczelny Sąd Administracyjny, doręczenie pisma bezpośrednio stronie w sytuacji, gdy został ustanowiony w sprawie pełnomocnik, nie wywołuje żadnego skutku procesowego (sygn. I FSK 1982/19).
Skarbówka nie może także wstrzymywać zwrotu podatku poza którymś z czterech rodzajów postępowań administracyjnych, tj.: czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego (wszystkie trzy uregulowane w odynacji podatkowej) lub kontroli celno-skarbowej (uregulowanej w ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej).
Dopuszczalności przedłużania zwrotu
Zgodnie z art. 274b § 1 ordynacji podatkowej, jeżeli przeprowadzenie czynności sprawdzających wymaga przedłużenia terminu zwrotu, organ podatkowy może postanowić o jego przedłużeniu do czasu zakończenia tych czynności. Z kolei w art. 87 ust. 2 zd. 2 ustawy o VAT doprecyzowano, że jeśli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć termin zwrotu do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia podatnika, dokonywanej w ramach czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego.
Na podstawie tych regulacji, jak i stanowiska wypracowanego w orzecznictwie sądów administracyjnych, aby organ mógł przedłużyć termin zwrotu VAT, muszą zostać spełnione następujące przesłanki:
1) zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania i przemawiają za tym co najmniej uprawdopodobnione okoliczności,
2) termin zwrotu jeszcze nie minął;
3) organ musi wydać postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu;
4) postanowienie to musi zostać doręczone podatnikowi (lub jego pełnomocnikowi) przed upływem terminu zwrotu VAT;
5) weryfikacja zasadności zwrotu musi się odbywać w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub celno-skarbowej.
Przed upływem terminu zwrotu
Jednym z najczęstszych uchybień organów jest doręczanie podatnikom postanowień o przedłużeniu zwrotu VAT już po terminie zwrotu podatku. Organy w obliczu zbliżającego się terminu, w którym muszą zakończyć swoją kontrolę rozliczeń i zwrócić przedsiębiorcy nadpłacony przez niego podatek, często zaledwie na kilka dni przed jego upływem wydają postanowienie, którym chcą sobie dać więcej czasu na prześwietlanie podatnika. Już w 2008 roku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że chwilą przedłużenia terminu jest data skutecznego wprowadzenia do obrotu prawnego postanowienia przedłużającego termin, czyli data jego doręczenia lub ogłoszenia. Nie jest wystarczające samo jego sporządzenie (sygn. K 16/07).
Dodatkowa weryfikacji powinna być uzasadniona
W wielu przypadkach, gdy zbliża się termin zwrotu podatku, jedyne o co dbają organy, jest to, aby zdążyć z wydaniem postanowienia o przedłużeniu upływającego terminu i z doręczeniem go stronie. Tyle że ustawodawca, określając terminy zwrotu uznał, że są one wystarczające na sprawdzenie przez organy prawidłowości rozliczeń podatnika. Jeśli te terminy, 25-dniowe czy 60-dniowe, okażą się niewystarczające, to organy muszą wyjaśnić, dlaczego tak się stało, co jest tego przyczyną. Dlatego wydając postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu VAT, organ powinien wykazać co najmniej, jakie uzasadnione okoliczności przemawiają za potrzebą dodatkowej weryfikacji rozliczeń podatnika.
Jak podkreślił w jednym z licznych, wydanych w podobnych sprawach, orzeczeń WSA w Warszawie, uchylając postanowienia organów obu instancji: „postanowienie przedłużające termin (…) zwrotu, powinno wskazywać przyczyny dokonywania dodatkowej weryfikacji zasadności tego zwrotu i je uzasadniać. Powodem niedokonania zwrotu nie może być tylko sam fakt wydania postanowienia, czy też sam fakt rozpoczęcia dodatkowej weryfikacji (…) Żaden z organów orzekających w tej sprawie nie podał natomiast choć jednego argumentu przemawiającego za tym, że istnieją przynajmniej wątpliwości dotyczące zadeklarowanego zwrotu” (sygn. III SA/Wa 1989/18).
Ustawowe terminy zwrotu VAT wynoszą:
- podstawowy – 60 dni liczony od dnia złożenia zeznania podatkowego,
skrócony – 25 dni (gdy zawnioskuje o to podatnik i spełni określone przesłanki), wydłużony
- 180 dni (gdy w rozliczeniu wykazano jedynie koszty, bez przychodu),
- 15 dni (dla rozliczających kasą fiskalną sprzedaż na rzecz osób fizycznych oraz dla podatników bezgotówkowych)
- 40 dni – m.in. dla podatników wystawiających wyłącznie faktury ustrukturyzowane, a kwota podatku naliczonego lub różnicy podatku, nierozliczona w poprzednich okresach rozliczeniowych i wykazana w deklaracji, nie przekracza 3000 zł.
Przedsiębiorcy mają prawo wnioskować o zwrot VAT w zakresie rozliczeń dokonanych do pięciu lat wstecz.
W 2017 r. ówczesny minister finansów, udzielając odpowiedzi na interpelację poselską ujawnił, że łączna kwota niezwróconego przedsiębiorcom VAT wynosi ponad 2 mld zł. Rekordzista czekał na zwrot od naczelnika Urzędu Skarbowego w Ostrowie Wlkp. niemal dziesięć lat. Przedsiębiorcy, chcąc uchronić swoje firmy przed takimi, powodowanymi wstrzymywaniem zwrotów zatorami pieniężnymi, wnoszą skargi do sądu. Głównym zarzutem jest właśnie przewlekłość prowadzonych przez organy podatkowe postępowań. A najczęstszymi powodami uchylania na korzyść podatników postanowień ws. przedłużania terminu zwrotu są: bezczynność organu w trakcie przedłużonego postępowania weryfikacyjnego, brak uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających potrzebę przeprowadzania dodatkowej weryfikacji rozliczeń podatnika oraz doręczanie postanowień o przedłużeniu już po upływie terminu na zwrot, albo do niewłaściwego podmiotu.
Wszystkie wskazane wyżej uchybienia organów są podstawą do zaskarżenia wstrzymywania zwrotów VAT. Na postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu podatku przysługuje bowiem zażalenie do organu podatkowego wyższego stopnia, tj. dyrektora izby administracji skarbowej, a jeśli ten się do niego nie przychyli – skarga do WSA.
