Prawa podróżnych w obliczu pandemii koronawirusa
2020-03-24
Wykupiłeś za pośrednictwem biura podróży wakacje w kraju objętym występowaniem SARS-COV-2? A może samodzielnie zarezerwowałeś hotel i bilet lotniczy? Podpowiadamy, jak zrezygnować z umowy bez dodatkowych kosztów.
Obecna sytuacja związana z występowaniem pandemii wirusa SARS-COV-2 paraliżuje wiele gałęzi gospodarki. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (W.H.O.) z 17 marca 2020 r. w Europie jest aż 37 państw, które dotknięte zostały występowaniem wirusa, jednakże zagrożenie to występuje już prawie na całym świecie. Wiele krajów zamyka swoje granice, szukając metod na powstrzymanie rozprzestrzeniania się choroby. Główny Inspektor Sanitarny w Polsce, wydał zalecenie o zaniechaniu jakichkolwiek podróży. Mamy więc do czynienia z sytuacją związaną z zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności. W związku z czym od 15 marca 2020 r. przez 10 dni granice kraju zostały zamknięte na ruch zewnętrzny (okres ten może być przedłużony), w dodatku wstrzymane zostały wszystkie międzynarodowe połączenia lotnicze i kolejowe. Podobne rozwiązania związane z możliwością wjazdu na teren kraju, jak i ograniczeniem ruchu pasażerskiego obowiązują już u wielu naszych sąsiadów.
Obecna sytuacja może więc pokrzyżować wielu osobom plany związane z planowanymi podróżami. Jeżeli zatem jesteś jedną z nich i wykupiłeś udział w zorganizowanych wakacjach lub wycieczce w biurze podróży (imprezę turystyczną) albo samodzielnie zorganizowałeś swoje wakacje rezerwując bilety lotnicze, czy też pobyt w hotelu, poniżej prezentujemy uprawnienia przysługujące podróżnym dotyczące rezygnacji z planowanych podróży.
Dla podróżnego
Zgodnie z przepisami ustawy z 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (dalej: ustawa), impreza turystyczna rozumiana jest jako połączenie dwóch różnych rodzajów usług turystycznych (takich jak np. przewóz, zakwaterowanie, wynajem pojazdów) w związku z organizacją tej samej podróży lub wakacji. W przeważającej większości przypadków wymienione usługi świadczone są przez jeden i ten sam podmiot. Jeżeli zatem Twoja umowa nosi powyższe cechy i organizowana jest przez jeden podmiot, to w większości przypadków będzie to właśnie impreza turystyczna.
Podróżny, którego impreza turystyczna została zagrożona przez uzasadnione występowanie nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, a które mają znaczący wpływ na wykonanie imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego, może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem tej imprezy, bez ponoszenia dodatkowych opłat. Bez wątpienia z omawianymi okolicznościami mamy obecnie do czynienia wobec panującej pandemii wirusa SARS-COV-2. Musimy mieć jednak na uwadze, że biuro podróży zweryfikuje, czy przesłanki uzasadniające odstąpienie rzeczywiście istnieją (np. czy w kraju, do którego się udajemy stwierdzono przypadki COVID-19). Decydując się zatem na rezygnację z zawartej umowy musimy zweryfikować, czy w rzeczywistości w miejscu docelowym podróży lub jego sąsiedztwie istnieje realne zagrożenie naszego zdrowia. Z pewnością komunikaty publikowane przez WHO, czy też zalecenia Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Głównego Inspektora Sanitarnego o zaniechaniu podróży do niektórych krajów mogą stanowić dodatkowe uzasadnienie naszego odstąpienia.
Celem skorzystania z opisanego uprawnienia należy sporządzić odstąpienie od zawartej umowy ze wskazaniem na przyczyny uzasadniające odstąpienie wraz z żądaniem zwrotu wpłat dokonanych już z tytułu organizacji imprezy turystycznej. Zwrot dokonanych wpłat powinien nastąpić do 14 dni od dnia rozwiązania umowy.
Podróżny ma także prawo do odstąpienia od zawartej z organizatorem umowy bez podania przyczyn, w każdym czasie przed rozpoczęciem jej realizacji, w takiej sytuacji musi jednak się liczyć z obowiązkiem uiszczenia opłaty za odstąpienie od umowy. W przeważającej większości przypadków organizatorzy imprez turystycznych wprowadzają do umowy zapisy związane z opłatami za odstąpienie od umowy, których wysokość uzależniona jest od okresu pozostałego do rozpoczęcia imprezy turystycznej. Jeżeli jednak umowa nie zawiera tego rodzaju postanowień, to podróżny zobowiązany jest do poniesienia opłaty w wysokości odpowiadającej cenie imprezy turystycznej pomniejszonej o zaoszczędzone koszty lub wpływy z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych.
Należy zatem pamiętać, że im wcześniej dojdzie do rezygnacji z udziału w imprezie turystycznej, tym co do zasady mniejsza będzie opłata podróżnego z tego tytułu. Jednocześnie, w przypadku jeżeli wydaje nam się, że opłata jest rażąco wygórowana możemy żądać od organizatora uzasadnienia jej wysokości.
Dla organizatora
Jeżeli natomiast organizator imprezy turystycznej sam dojdzie do przekonania, że w obecnej sytuacji nie może zrealizować planowanych wycieczek lub wakacji, to może on z własnej inicjatywy rozwiązać zawarte umowy o udział w imprezie turystycznej. W tym celu należy:
1. Niezwłocznie powiadomić podróżnego o rozwiązaniu umowy, z powołaniem się na brak możliwości jej realizacji, wobec występujących nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności (np. pandemia wirusa SARS-COV-2 i całkowite zawieszenie ruchu pasażerskiego w miejscu docelowym).
2. Dokonać zwrotu dokonanych przez podróżnego wpłat w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy.
Usługi hotelowe i bilety lotnicze
W sytuacji, gdy samemu zdecydowałeś się na organizację swojego wyjazdu i zarezerwowałeś pobyt w hotelu oraz bilety lotnicze, przepisy ustawy nie będą miały zastosowania, nawet wobec ryzyka związanego z występowaniem pandemii SARS-COV-2.
Jednak rynek usług hotelarskich reaguje na dynamicznie zmieniającą się sytuację. W przypadku rezerwacji pobytu w jednej z placówek zrzeszonych w ramach booking.com, możliwe jest anulowanie rezerwacji z jednoczesnym zwrotem dokonanej przedpłaty i brakiem dodatkowych kosztów z tego tytułu. Booking ogłosił stan siły wyższej dla stowarzyszonych hoteli, domów i mieszkań, dzięki czemu dla wybranych rezerwacji możliwe jest zastosowanie opisanego rozwiązania. Jeżeli samodzielnie kontaktowałeś się z hotelem czy apartamentem, pozostaje formalna anulacja rezerwacji z powołaniem się na siłę wyższą (sytuację nadzwyczajną).
Jeżeli zaś chodzi o możliwość rezygnacji z zakupionych biletów lotniczych, brak jest krajowych przepisów regulujących możliwość powołania się na nadzwyczajne okoliczności. Co do zasady podróżny może zmienić lub odwołać rezerwację przed datą wylotu, jednak poszczególne linie lotnicze pobierają z tego powodu niemałe opłaty.
Z powodu występujących ograniczeń w ruchu lotniczym (przykładowo Ryanair odwołał wszystkie loty z oraz do Polski od 14 marca do wtorku 31 marca 2020 r., podobne kroki podjęli też inni przewoźnicy), zmiana rezerwacji może okazać się niemożliwa. W tym przypadku zgodnie z przepisami rozporządzenia unijnego[1] pasażer ma prawo żądania zwrotu kosztu zakupionego biletu lub zmiany terminu podróży. Zgodnie z unijnym rozporządzeniem, przewoźnik lotniczy nie jest jednak zobowiązany do wypłaty rekompensaty za odwołany lot, jeżeli wystąpiły nadzwyczajne okoliczności, których nie można było uniknąć, pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków (art. 5 ust. 3 rozporządzenia). Jednocześnie 18 marca 2020 r. Komisja Europejska wydała wytyczne interpretacyjne dot. interpretacji przepisów prawa europejskiego w kontekście epidemii Covid-19, zgodnie z którymi obecnie panująca sytuacja została uznana za okoliczności nadzwyczajne. W konsekwencji czego, w przypadku odwołania lotu w terminie krótszym niż dwa tygodnie od daty jego planowanej realizacji odszkodowanie nie przysługuje.
Brak obowiązku rekompensaty i zwrotu ewentualnych kosztów związanych z odwołaniem lotu nie oznacza jednak, że przewoźnicy nie mogą kwestii tych uregulować odmiennie, w sposób korzystniejszy dla pasażerów. Jest to bowiem sprawa indywidualna każdego przewoźnika i w tej mierze pozostaje nam zwrócić się do niego bezpośrednio.
[1] Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91.
Artykuł ukazał się w internetowym wydaniu dziennika „Rzeczpospolita” dnia 23-03-2020r.
